1194638891

cieli na wspólną konferencję na Wyspach Książęcych na Morzu Marmara, w celu rozwiązania spraw rosyjskich. Apel ogłoszono 22 11919 roku. Dnia 4 II bolszewicy z pewnymi zastrzeżeniami zawiadomili Radę Najwyższą o swej zgodzie. Koncepcja ta nie została jednak zrealizowana, gdyż „biali" odmówili rokowań z komunistami, warunkiem wzięcia udziału w owym spotkaniu postawionym przez przedstawiciela URL Hryhora Sydorenkę było zas wstrzymanie przez bolszewików natarcia przeciw siłom Dyrektoriatu⁴*. W tej sytuacji podstawą dla dalszych prac Rady Najwyższej w kwestii ukraińskiej stał się punkt pierwszy „Praw Konferencji" sformułowany 1811919 roku. Postanawiał on. iz „Mocarstwa Neutralne i Państwa znajdujące się w procesie formowania, będąc wezwane przez Mocarstwa, zostaną wysłuchane ustnie lub pisemnie z ogólnym zainteresowaniem. na sesjach poświęconych specjalnie dla badania kwestii, w których są one bezpośrednio zainteresowane i tylko tak dalece, jak te kwestie ich dotyczą"⁴’. Dawało to przewagę państwom uznanym przez Konferencję, a zaangażowanym w sprawy ukraińskie, w tym i Polsce⁵⁰, gdyż delegacja ukraińska znalazła się właśnie wśród reprezentacji państw „w stanie powstawania".

Na mocy uchwały Dyrektoriatu URL z 1011919 r. do Paryża wyjechała z Kijowa grupa około 60 osób. mających stanowić oficjalne przedstawicielstwo połączonych od 22 I 1919 r. obu republik ukraińskich (URL i ZURL). Jednakże władze francuskie większości z nich odmówiły wiz. szczególnie tym. które brały udział w negocjacjach podczas zawierania pokoju brzeskiego. Ostatecznie Ukrainę reprezentowało 18 osób. Na czele delegacji stanął przedstawiciel URL Hryhor Sydorenko, a jego zastępcą został związany z ZURL Wasyl Panejko⁵¹. Niemiecka protekcja u narodzin URL nic po raz pierwszy i nie ostatni zaciążyła więc nad wysiłkami dyplomacji ukraińskiej. Mimo to. jak pisał Kazimierz Dłuski - jeden z polskich delegatów na Konferencję, klimat polityczny w Paryżu, na początku

48    Nota Ukraińskiego Sowieckiego Rządu „Do Pana Pichona. ministra spraw zagranicznych Francuskiej Republiki Paryż. Do Rządów Brytanii. Włoch. Japonji. Stanów Zjednoczonych od Tym czasowego Robotniczo Włościańskiego Rządu Ukrainy* Charków 6/1119 r. „Przegląd Dyplomatyczny*. R. 1.1919. nr 10. s. 481 483. Bolszewicy uznali termin 15 II za zbyt późno podany i proponowali odroczenie i przeniesienie konferencji z Wysp Książęcych do Paryża. NI Rudnyckyj. op. cit.. s. 3: A Juzwenko, Polsku a „builu" Rosja. s. 28: idem. Polityku Mocarstw Zac)\odnicł\ wobec Rosji w roku 1919 (Przed załamaniem się ofensywy Kołczaka). „Studia z Dziejów ZSRR i F.uropy Środkowej", t. IX. 1973. s. 130*131: D. Lloyd Gcorgc. op. cit.. 1.1. s. 328*331: premier Wielkiej Brytanii twierdzi, ze bolszewicy odrzucili możliwość pertraktacji z „białymi".

49    PPC. t. III. s. 172-

50    Ibidem, s. 172 173.

51    Dużą rolę w delegacji odgrywali tez związani z ZURL Mycha jło Łozynsky) i Stepan Tomaszi-wskyj. H. B3towski. op. cit., s. 171; T. Dąbkowski. op. cit.. s. 120: L Hass. op. cit.. s. 16; K. Lewandowski. Sprawo ukraińska.... s. 88. M. Rudnyckyj.op. cit.. s. 3.

roku 1919 był pomyślny dla uciskanych narodów Imperium Rosyjskiego. „Były lo czasy, gdy akcje denikinowsko-kołczakowskiej Rosji bardzo zle stały na rynku paryskim (...) Estończycy. Łotysze, Litwini. Ukraińcy etc., choc niebyli oficjalnie przyjęci na konferencję, cieszyli się jednak pewnymi względami członkówConseil de Cinq (później Conseil de Quatre)””.

Wobec istniejącej w Rosji sytuacji. Konferencja Pokojowa w zasadzie uznała się za niekompetentną w kwestii decydowania o granicach byłego i domniemanego przyszłego sojusznika, stąd tez w sprawie Ukrainy Naddnieprzańskiej podejmowane były jedynie decyzje doraźne, podyktowane względami polityki bieżącej.

Odmiennie kształtował się problem Galicji Wschodniej. Na mocy artykułu 91 traktatu z Saint-Germain-en-Laye Austria zrzekła się na rzecz Mocarstw Sprzymierzonych i Stowarzyszonych swych praw suwerennych nad całą Galicją. w tym i Wschodnią. Traktat ten zawarto co prawda dopiero 10 IX 1919 r.. niemniej prace nad jego projektem trwały juz od dłuższego czasu i zwycięska koalicja wcześniej sformułowała ów postulat”, a nie miała podstaw, by obawiać się austriackiej odmowy. Sprawę Galicji Wschodniej traktowano więc jako zagadnienie wchodzące w skład szerszego problemu spadku po monarchii austro-węgierskiej, choc wiązano również z kwestią ogólnorosyjską. gdyż Rosjanie także zgłaszali pretensje do tego obszaru”. Początkowo sprawa ta. również w jej szerszym ogólnoukraińskim rozumieniu, łączona była między innymi z zagadnieniem stosunków aliancko-niemieckich. W tym ostatnim aspekcie, na skutek karygodnego błędu dyplomacji ukraińskiej, reputacja URL i ZURL doznała potężnego ciosu u samego progu Konferencji Paryskiej. Wywiad aliancki zdołał przechwycić tekst niedatowanej konwencji wojskowej zawartej po 311 1919 r. pomiędzy siłami ukraińskimi, walczącymi przeciw Polakom (nie tylko w Galicji), a dowództwem niemieckiego 21. korpusu, wchodzącego w skład wycofujących się w owym okresie ze wschodu wojsk obszaru Ober Ost-u. W sposób jednoznaczny określono w niej zasady współdziałania niemiecko-ukraińskiego przeciw Polsce”. Sprawa stała się przedmiotem obrad Najwyższej Rady Wojennej Mocarstw Sprzymierzonych i Stowarzyszonych, na której oskarżono Niemcy o pogwałcenie warunków zawieszenia broni z 11XI1918 roku. Nie trzeba dodawać, jaki wpływ miało to wydarzenie na stosunek Konferencji Pokojowej do przedkładanych jej roszczeń ukraińskich. W nowej sytuacji obraz nakreślony przez Romana Dmow-

52    A. Juzwcnko. Polsko a _biala"Rosfa....s.83.

53    Ibidem, s. 93; PPC.t. IV. s. 711: Troił* df paixentrtlc$ i>uissaru:cs allińs et dssociłes et lAulrkhf. Prołocoleet dMarations signis Saint Gerntatn en Layc U lOSrplcmbre 1919. Paris 1919. s. 39 40.

54    A. (uzwenko. Polska a .biała' Rosja.... s. 88.92.137: K. Lewandowski. Sprawa ukraińska ... s.87.

55    PPC.f. III. s. 980 982.988.

31