1194638967

miano przesunąć nieco na wschód w porównaniu z dawna granicą prowincji, tak aby wyłączyć około 85 tys. Ukraińców, których spodziewano się oddać pod władzę mającego powstać państwa ukraińskiego¹¹⁷. W owym okresie plany tego rodzaju mogły jeszcze opierać się na fakcie istnienia w Galicji Wschodniej ZURL. której rząd nadal podtrzymywał swe pretensje do omawianego terytorium. W nocie z 30 V1919 r.. dotyczącej głownie konfl ik tu z Polską, domagał się on rozpatrzenia skarg także przeciw Rumunii, a tu polem konfliktu była właśnie Bukowina”*. Wkrótce, wobec załamania się państwa zachodnioukraińskiego. Rumunia pozbawiona została wszelkiej poważnej konkurencji w tym rejonie. Co prawda, z początkiem maja 1919 r. pretensje do Bukowiny i Besarabii podkreślone zostały przez dyplomację sowiecką, jednakże wobec braku kontroli nad owymi terytoriami i niemożnością podjęcia skutecznej próby ich opanowania, jej ułtymatywne oświadczenia okazały się gołosłowne”¹. Wcześniejsze deklaracje Rosyjskiej Rady Politycznej, w której domagała się ona od Konferencji Pokojowej przyznania .odrodzonej Rosji" wszystkich obszarów byłych Aust ro-Węgier zamieszkanych przez .Rosjan" w tym i Bukowiny”⁰, byłyby natomiast groźne tylko w przypadku rzeczywistego zwycięstwa .białej" Rosji w wojnie domowej. W tej sytuacji 23 V 1919 r. na wniosek Komitetu Studiów Rumuńskich i Jugosłowiańskich Kwestii Terytorialnych (Committee for the Study of Territorial Questions Relating to Rumania and Yugoslavia) na spotkaniu Rady Ministrów Spraw Zagranicznych pięciu wielkich mocarstw, przyjęto jednomyślnie proponowaną rumuńską granicę na Bukowinie”'. Sporządzona w tej sprawie nota zatwierdzona została przez Radę Czterech 21VI1919 r. i przesłana dalej Komitetowi Projektów (DraftingCommit-tee)¹”. W dniu 1 VII tego roku sprawę uznano za załatwioną i zdecydowano się ogłosić stosowny komunikat¹¹¹. Wcześniej jeszcze. 31 V 1919 r.. Bratianu złozył

327    PPC. t. XII.s. 276: H. W. V. Temperlcy.op. cit.. t. IV. s. 228.

328    Z. Sladck. | Valcnta.op. cit.. s. IS2.

329    Rz^dy Sowieckiej Rosji i Sowieckiej Ukrainy wystosowały I V 1919 r. ultimatum do rządu rumuńskiego w sprawie interwencji rumuńskiej na Węgrzech i w kwestii Besarabii. domagając się ewakuacji zajętych terytoriów w ciągu 4$ godzin. W siad za tym Chrystian Rakowski w imieniu Sowieckiej Ukrainy wystosował analogiczne ultimatum w sprawie Bukowiny, natomiast 9 V 1919 r. ogłoszonowOdcssic Deklarację Tymczasowego Robotniczo Włościańskiego Rządu Besarabii o utworzeniu w tym kraju republiki sowietów. „Dokumenty dyplomatyczne rządów sowieckich republik Rosji. Ukrainy. Litwy. Białorusi i Łotwy. Rok I919.cz. III"; l/lłimcilum rządów Sowieckiej Rosji i Ukrainy do R^fdu Rumuńskiego. „Przegląd Dyplomatyczny". R. 1.1919. nr 13. s. S57-SSS; Nota do Rządu Rumun skiego, ibidem, s. 558; Deklaracja Tymcza.*<nvc#> Robot -Włosi?. Rządu Besarabii, ibidem, s. 561*562.

330    A. Juzwtmko. Polska a ₀bia\a^m Rosja ... s. 92.

331    PPC. t. IV. s. 749; PPC. t. VI. s. 591.

332    Ibidem, s. 587

333    PPC. t VII. s. 4.

wobec Konferencji Pokojowej deklarację w sprawie Bukowiny, w której powtórzył w znacznej części swoją argumentację z 1II1919 r„ dodając. ze „Rumunia (...) bierze w swoją rękę odbudowę prowincji, zapewniając bezpieczeństwo i wstrzymując na granicy Dniestru rozprzestrzenianie się anarchii, która zagraza wielkim obszarom Europy. Kosztem poświęceń wojskowych, które jeszcze nie zbl izają się do końca. Rumunia czuwa nad Bukowiną, jak również zapewnia o swej solidarności z ogolnym interesem cywilizacji"¹*.

Kwestia Besarabii wystąpiła natomiast w owym okresie podczas obrad Rady Najwyższej, po raz pierwszy i jedyny w powiązaniu z zagadnieniem państwowości ukraińskiej nad Dnieprem. Obawiając się sąsiedztwa zjednoczonej Rosji. Rumunia odnosiła się do URL z umiarkowaną sympatią. Niewyjaśniona kwestia granicy rumuńskiej w Besarabii posłużyła w tym kontekście za argument w czasie rozmow z mocarstwami zachodnimi wsprawie ewentualnego przyszłego rozbrojenia. Bralianu podkreślał bowiem, iz dla jakichkolwiek kroków w tej sprawie, z punktu widzenia interesów Rumunii, jest rzeczą istotną, czy „Na naszej (tzn. rumuńskiej - P.Ź.) granicy wschodniej będziemy mieli państwo ukraińskie czy wielką Rosję". Zauważył tez. ze w chwili bieżącej „Granica Rumunii nie jest jeszcze wytyczona i Rumunia jest nie tylko w stanie wojny, ale ma wypowiedzianą wojnę z bolszewikami z Rosji i z Węgier"¹¹¹. Zarowno w sprawie Besarabii. jak i Bukowiny, dyplomacja rumuńska dążyła bowiem do zdyskontowania roi i swego kraju jako bariery antybolszewickiej.

Pomyślnie jak dotąd rozwijająca się akcja polityczna Rumunii, zmierzająca do zdobycia całej Bukowiny, załamała się jednak w obliczu narastającego konfliktu między nią a wielkimi mocarstwami. Przyczyną sporu były maksymalistyczne żądania Bukaresztu, nie tyle zresztą w kwestii Bukowiny czy Besarabii. ile raczej jej spor z Serbami o Banat. z Węgrami o Siedmiogród i z Bułgarami o Dobrudzę. W obliczu tych wielkich pretensji rumuńskich mocarstwa Kntenty uznały, iz wobec podpisania przez Rumunię separatystycznego t raktatu bukaresztańskiego. układ z 17 VIII1916 r. stracił swą moc i alianci nie są już zobowiązani do popierania roszczeń rumuńskich. Wyjątek stanowiły Włochy, które, będąc w konflikcie z Królestwem SHSo wybrzeża Adriatyku, dążyły do osłabienia Serbii, i które w tej sytuacji nadal popierały Rumunię. Ponieważ propozycje Komitetu Studiów Rumuńskich i Jugosłowiańskich Kwestii Terytorialnych niezadowoliły Bukaresztu, delegacja rumuńska opuściła Konferencję Pokojową”*.

334    PPC. t.Ill.s. 39S.

335    P. Mantoux.op, cit.. t. II. s. 3)5.

336    W. B;ilcrrak. op. cii. 13.

101