1148442221

MAREK KONSTANKIEWICZ

(Zakład Archiwistyki, Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej)

ADRIAN NIEWĘGŁOWSKI

(Katedra Prawa Gospodarczego i Handlowego, Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej) STATUS PRAWNY ARCHIWÓW OSOBISTYCH^{1 2}

Archiwum osobiste to całość materiałów archiwalnych wytworzonych i zgromadzonych przez człowieka w czasie jego życia i działalności, wraz archiwaliami odziedziczonymi. Tradycyjnie archiwistyka interesowała się spuściznami archiwalnymi po osobach wyróżniających się ze swego otoczenia, prowadzących rozległą działalność zawodową i społeczną. Aktualnie zwraca się uwagę także na archiwalną wartość dokumentacji wytworzonej i zgromadzonej przez osoby nie należący do tak czy inaczej pojmowanych elit. Wszystkie te archiwalia wzbudzają zainteresowanie historyków, a wśród wielu osób obecna jest świadomość wartości własnej dokumentacji oraz potrzeba jej zabezpieczenia w dłuższej perspektywie czasowej.

W archiwach osobistych jako pewnych całościach ukształtowanych w sposób indywidualny przez ich twórców wyróżnić można zwykle dokumentację, która narastała w toku działalności tej osoby (w ramach niewątpliwie specyficznej odmiany procesu aktowórczego), materiały odziedziczone (zwykle po członkach rodziny, ale też po współpracownikach i instytucjach) oraz zgromadzone w ramach działalności kolekcjonerskiej w zakresie różnych form dokumentacji. Do użycia określenia archiwum osobiste skłania właśnie chęć podkreślenia, iż spuścizna archiwalna traktowana jako integralna całość może być nie tylko wynikiem prowadzonej działalności kancelaryjnej, ale też kolekcjonerstwa czy urzeczywistnienia potrzeby dokumentowania życia własnego i swych bliskich³.

Celem niniejszego referatu jest syntetyczne przedstawienie statusu prawnego interesującego nas rodzaju archiwaliów oraz złożonych z nich organicznych całości jakimi są archiwa osobiste. W szczególności chodzi o zwrócenie uwagi na specyficzne regulacje prawne, które dotyczą takowych materiałów wyłącznie lub w dużej mierze. Podstawowym dla poniższych rozważań aktem prawnym jest ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach, w dalszej części tekstu określana jako „ustawa archiwalna”

1

Praca naukowa finansowana ze środków budżetowych na naukę w latach 2010-2012 jako projekt badawczy (Nr projektu: N NI 10 150039).

² A. Piber, Spuścizna - jej istota, zawartość, układ, metody porządkowania, „Archeion” t. 42, 1965, s. 44-45. Różne propozycje terminologiczne zestawia R. Górski, Archiwa osobiste. Problemy gromadzenia, opracowania

2

udostępniania, „Problemy Archiwistyki” 2009, nr 2, [dostęp on-line, 19 V 2009 r.]

3

http:/Ayww.archiwa.gov.pl/images/stories/Wvdawnictwa/Problemv2 5.pdf, s. 22-23.