1148442238

postulować zastosowanie art. 44 ust. 1 ustawy o archiwach per analogiam. W przypadku likwidacji podmiotu zarządzającego niepaństwowym ewidencjonowanym zasobem archiwalnym, decyzję o wskazaniu właściwej jednostki państwowej sieci archiwalnej, której materiały te zostaną przekazane, podejmuje Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych. Biorąc pod uwagę rangę tego organu i praktyczny aspekt omawianego zagadnienia, wydaje się, że decyzja taka mogłaby zostać podjęta w celu przecięcia wątpliwości, która jednostka jest właściwa do zarządu materiałami nieewidencjonowanymi. W razie wątpliwości, to również Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych powinien złożyć w imieniu Skarbu Państwa oświadczenie o skorzystaniu z prawa pierwokupu.

Materiał archiwalny, którego dotyczy prawo pierwokupu może być sprzedany osobie trzeciej tylko pod warunkiem, że uprawniony do pierwokupu swego prawa nie wykona (art. 597 § 1 k.c.¹ ). Prawo pierwokupu wykonywa się przez oświadczenie złożone zobowiązanemu. Właściciel materiału archiwalnego zobowiązany z tytułu prawa pierwokupu powinien niezwłocznie zawiadomić uprawnionego (Skarb Państwa) o treści umowy sprzedaży zawartej z osobą trzecią. W omawianym przypadku, uprawniony powinien zawiadomić właściwe archiwum państwowe lub wyodrębnione. W razie sygnalizowanych wątpliwości co do tego, które archiwum jest właściwe ze względu na dany materiał archiwalny, wydaje się, że zobowiązany (tzn. właściciel materiału nieewidencjonowanego) powinien zawiadomić o zawarciu umowy Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych. Dyrektor zaś powinien w tej sytuacji albo wskazać właściwe archiwum które należy zawiadomić albo w imieniu Skarbu Państwa podjąć decyzję w kwestii skorzystania (lub nie) z prawa pierwokupu.

Ponieważ materiał archiwalny jest rzeczą ruchomą, prawo pierwokupu Skarb Państwa może wykonać w terminie tygodnia od otrzymania zawiadomienia o sprzedaży materiału archiwalnego (por. art. 598 § 1 k.c.). Niewykonanie prawa pierwokupu prowadzi do jego wygaśnięcia¹⁴. Z chwilą wygaśnięcia tego prawa zawarta z osobą trzecią umowa sprzedaży materiału archiwalnego wywoła skutek rozporządzający, w postaci przejścia własności tego materiału na kupującego.

W większości przypadków jeżeli zobowiązany z tytułu prawa pierwokupu sprzedał rzecz osobie trzeciej bezwarunkowo albo jeżeli nie zawiadomił uprawnionego o sprzedaży lub podał mu do wiadomości istotne postanowienia umowy sprzedaży niezgodnie z rzeczywistością, ponosi tylko odpowiedzialność za wynikłą stąd szkodę. Naruszenie obowiązków ciążących na zobowiązanym z tytułu prawa pierwokupu nie pozbawia natomiast ^l3Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. - kodeks cywilny, Dziennik Ustaw z 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zm., dalej: „k.c.”. ¹⁴ A. Szpunar, Skutki wpisu umownego prawa pierwokupu do księgi wieczystej, „Rejent”, nr 7, 2002, s. 13 i n.