120137550

drażniących a także hamują wydzielanie soków trawiennych i ruchy robaczkowe jelit. Do tej grupy należą min.: korzeń i liść prawoślazu lekarskiego (Althaea officinalis), nasienie lnu zwyczajnego (Linum usitatissimum), liść podbiału pospolitego (Tussilago farfara) oraz nasienie kozieradki pospolitej (Trigonella foenum graecum). Właściwości ściągające przypisuje się roślinom zawierającym garbniki i kwasy fenolowe, substancje które strącając białko, dają połączenia nierozpuszczalne w wodzie i w ten sposób na powierzchni błony śluzowej powodują powstanie warstwy zdenaturowanych białek, która hamuje dalsze drażnienie, odczyn zapalny i powstrzymują powstawanie wysięku. Do surowców roślinnych o silnym działaniu ściągającym należą: kłącze pięciornika gęsiego (Potentilla anserina) i pięciornika kurze ziele (Potentilla erecta), ziele cząbru ogrodowego(Satureia hortensi), kłącze rdestu wężownika (Polygonum bistorta), owoc i liść borówki czernicy (Vaccinium myrtillus), kora dębu szypułkowego (Quercus robur) i dębianki - Galla, ziele rzepiku pospolitego ( Agrimonia eupatoria) i ziele przywrotnika pospolitego (Alchemilla vulgaris) ³⁴.

Obecnie obfity arsenał potencjalnych leków poszedł w zapomnienie. Współczesna medycyna z jednej strony wykorzystuje surowce roślinne do produkcji leków, z drugiej jednak strony dotychczas opublikowano tylko jedno prawidłowo przeprowadzone badanie kliniczne oceniające skuteczność korzenia pięciornika kurze ziele (Potentilla tormentilla) w leczeniu biegunki rotawirusowej ³⁵.

Jednym z największych wyzwań dla lekarzy w XIX wieku były liczne epidemie cholery, która do 1817 roku była rzadką chorobą występującą głównie w Indiach. W 1817 roku rozpoczęła się pierwsza pandemia choroby, która trwała do 1823 roku i objęła kraje południowo-wschodniej Azji, Japonię, Chiny, a także poprzez Rosję dotarła do Europy. Druga pandemia w 1831 roku objęła swym zasięgiem również Polskę ³⁶.

Pomysłowość i zaangażowanie lekarzy w leczeniu chorych w trakcie epidemii cholery było bardzo duże. Doktor F.V. Raspail w książce „ Lekarz domowy i domowa apteka” wydanej w 1850 roku w Warszawie ³⁷ zalecał chorym aromatyczne pokarmy (z czosnkiem, pieprzem i imbirem), nacieranie się alkoholem kamforowym i końską wodą, okłady na brzuch zmieniane co 15 minut, lewatywy z tytoniu, połykanie kamfory popijanej wodą smołową co 3 godziny oraz częste płukanie gardła słoną wodą ³⁷. Trudno sobie dziś wyobrazić skuteczność tak intensywnej i męczącej terapii.

15