120137659

KATALOG PRZEDMIOTOWY 97

KATALOG PRZEDMIOTOWY

Predmetnyj poisk v tradicionnych i netradicionnych informacionno~poiskovych sistemach. Sbarnik nauZnych trvdov. Leningrad: Gosudarstvennaja Publićnaja Biblioteka im. M. E. Saltykova-Sćedrina 1980, 133 s.

Sytuacja paradoksalna: światową stolicą katalogu' przedmiotowego zdaje się być obecnie Leningrad. Żadne z miast amerykańskich, choć tam właśnie w praktyce bibliotecznej do niego należy od niemal stu lat nie kwestionowany prymat. Ani niemieckich, gdzie pozycja tego katalogu — tradycyjnie silna — w ostatnich dziesięcioleciach jeszcze się umocniła. Owszem, w tych i innych krajach pojawiają się również publikacje jemu poświęcone, lecz są to inicjatywy indywidualne o przy-czynkarskim na ogół charakterze, lub też praktyczne wskazówki, podręczniki i instrukcje. Inaczej sprawy stoją w Związku Radzieckim, gdzie jeszcze w latach 60-tych katalog przedmiotowy stoczyć musiał batalię o prawo do istnienia, zwłaszcza w bibliotekach uniwersalnych i społeczno-humanistycznych. Batalia została wygrana, od tej pory stale poszerza się zasięg jego stosowania — na ogół obok katalogu systematycznego, który utrzymał rolę wiodącą.

Towarzyszące praktyce prace naukowe i metodyczne koordynuje powołana przez Ministerstwo Kultury RFSRR w 1968 r. Komisja Problemowa ds. Opracowania Przedmiotowego i Katalogu Przedmiotowego. W pracach jej uczestniczą różne ośrodki, głównie z Moskwy i Leningradu; największy jest wkład Państwowej Biblioteki Publicznej im. M. E. Sałtykowa-Szczedrina (GPB), przy której Komisję usytuowano. W pracach jej można wskazać kilka dominant: problematykę centralnego opracowania przedmiotowego, miejsce katalogu przedmiotowego w systemie katalogów biblioteki, (perspektywy automatyzacji, przede wszystkim jednak różne problemy metodyczne¹. O tych też zagadnieniach traktuje kolejny już tom prac opublikowany przez GPB, omawiany w niniejszej recenzji.

Otwiera go analiza podobieństw i różnic w opracowaniu przedmiotowym Wszechzwiązkowej Izby Książki (WKP), Państwowej Centralnej Naukowej Biblioteki Medycznej (GCNMB) i GPB, przeprowadzona przez M. N. Fontaliną*. Wcześniejsze badania wykazały, że biblioteki korzystające z kart centralnie drukowanych korygują hasła przedmiotowe WKP. Zestawiając hasła nadane tym samym książkom przez biblioteki tematujące samodzielnie, spodziewano się wyjaśnić związek między przyjętymi w nich zasadami metodycznymi a powstawaniem przydatnych w danej bibliotece kompleksów przedmiotowych³. Hasło przedmiotowe bowiem z jednej strony ma oddać treść dokumentu, z drugiej zaś stanowi element struktury katalogu przedmiotowego. Tematując zatem jakiś dokument włącza się go w zbiór piśmiennictwa o danym przedmiocie — czyli w kompleks przedmiotowy, tak lub inaczej w danym katalogu ukształtowany.

W . artykule zestawiano charakterystyki wyszukiwawcze dokumentów z zakresu biologii i medycyny. Wbrew utartym przekonaniom stwierdzono, że biblioteka wyspecjalizowana w tym zakresie (GCNMB) częściej niż pozostałe ośrodki stosuje

¹ Szerzej o pracach Komisji Problemowej pisałam w recenzji z wcześniej przez GPB opublikowanych jej prac. Por. „Rocznik Biblioteki Narodowej** 1981 T. 17 Iw drukul.

*    M. N. Fontalina: Analiz schodlmostl predmetizacit VKP s predmetizaciej GPB i GCNMB, s. 9-16.

•    Termin ten oznacza zbiór wszystkich haseł przedmiotowych danego katalogu traktujących o pewnym przedmiocie, temacie czy problemie (Slouar' bibltoteCnych terminov. Moskva 1976 s. 125-126). Część z nich zaczyna się od tego samego wyrazu, znajduje się zatem obok siebie (tworzeniu takich ugrupowań służy m.in. inwersja — zmiana naturalnego szyku wyrazów w haśle wlelowyrazowym); Inne powiązane są odsyłaczami. Kompleks przedmiotowy tworzy się niezależnie od podziałów dziedzinowych (gdy przedmiot bywa rozpatrywany z punktu widzenia różnych dyscyplin).

7 — Przegląd Biblioteczny 1/83