1257951741

Ryszard Gryz

„Na masowe budownictwo sakralne nie pójdziemy '. Ekipa Gierka wobec budowy

katolickich świątyń (1970—1980)¹

Polityka wobec Kościoła katolickiego realizowana przez gomułkowskie kierownictwo Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w latach 1956-1970 nie doprowadziła do pełnego osiągnięcia żadnego z zakładanych celów Jednocześnie prawdą jest, że zdołano pozbawić duchowieństwo wielu instytucji, uszczuplono jego stan majątkowy oraz ograniczono powiększanie infrastruktury materialnej przez wstrzymanie budownictwa sakralnego. W ogólnym bilansie strategia komunistów, obliczona na ograniczanie wpływów Kościoła głównie metodami administracyjnymi, przyniosła im znikome korzyści. W dodatku spowodowała powstanie licznych konfliktów społecznych, jak np. wydarzenia kraśnickie czy nowohuckie, rozwiązywanych metodami siłowymi². Nie zdołano w ten sposób zahamować dynamiki rozwoju Kościoła, która była widoczna m.in. w systematycznym wzroście liczby księży³. Zjawisko to miało podstawowe znaczenie dla rozwoju sieci parafialnej i nowych inwestycji sakralnych. Utrzymanie takiej tendencji lub jej wzrost zapowiadało jeszcze poważniejsze problemy dla rządzących, gdyż pozwalało Kościołowi na tworzenie nowych placówek duszpasterskich, a co za tym idzie, utrudniało indoktrynację komunistyczną.

Objęcie stanowiska I sekretarza Komitetu Centralnego PZPR przez Edwarda Gierka po raz kolejny obudziło duże nadzieje w polskim społeczeństwie, również wśród duchowieństwa. Ufano, że wieloletni pobyt we Francji i Belgii wykształcił w przywódcy komunistycznej partii bardziej tolerancyjne nastawienie do spraw religijnych. Podobnie jak w 1956 r., tak i u progu lat siedemdziesiątych

1

   Praca naukowa finansowana ze środków Komitetu Badań Naukowych w latach 2003-2006 jako projekt badawczy.

2

   A. Dudek, Państwo i Kościół w Polsce 1945-1970, Kraków 1995, s. 98-106; J. Gorzelany, Gdy nadszedł czas budowy Arki. Dzieje budowy kościoła w Nowej Hucie, Paris 1988, s. 65-73; A. Kozłowska, Dwa dni z dziejów PRL. Wydarzenia z kwietnia 1960 roku w Nowej Hucie [w:] Stosunki między państwem a Kościołem rzymskokatolickim w czasach PRL, red. A. Chojnowski, M. Kula, Warszawa 1998, s. 127-184.

3

   Po kolejnych kilkunastu latach upowszechniania światopoglądu materialistycznego, u progu lat siedemdziesiątych było ich w Polsce ponad 14 100, co oznaczało wzrost w ciągu kilkunastu lat o ponad czterystu duchownych (E. Jarmoch, W Zdaniewicz, Księża diecezjalni [w:] Kościół katolicki w Polsce 1918-1990. Rocznik statystyczny, red. L. Adamczuk, W Zdaniewicz, Warszawa 1991, s. 133).