1313878856

postronnych.

Zachowały się ruiny miasta królewskiego el-Amarna, stolicy Echnatona, który zerwał z kultem Amona i zapoczątkował kult Atona - tarczy słonecznej. Zbudował nową stolicę poświęconą nowemu bóstwu. Kilkanaście lat po śmierci Echnatona stolicę opuszczono i dlatego zachowała się w stanie niezmienionym do naszych czasów. Były tam dwie świątynie Atona, pałac władcy oraz siedziby urzędników. W pobliżu znajdowały się ogromne domy-wille zamieszkane przez najbliższe otoczenie władcy. W mieście obowiązywał kult Atona oraz władcy i jego rodziny.

W północnej części stolicy mieszkała być może królowa Nefretete, a w pałacu nadrzecznym mieściła się rezydencja Echnatona. Sztuka amarneńska wyróżnią się szczególnymi cechami. Tutmozis, rzeźbiarz, stworzył przedstawienia Nefretete, w tym słynną rzeźbę znajdującą się w Berlinie. Nefretete przez krótki czas po śmierci Echnatona mogła sprawować władzę jako faraon. W warsztacie Tutmozisa znaleziono liczne modele rzeźbiarskie, a także odlew twarzy mężczyzny. Z tego warsztatu pochodzą także liczne rzeźby księżniczek, córek Echnatona, z charakterystycznie wydłużonymi czaszkami. Portrety Echnatona zaprzeczały kanonowi przedstawienia władców. Podobnie jak wizerunki pesymistyczne z czasów XII dynastii, nie ukazywały one władcy jako człowieka o nieokreślonym wieku, z neutralnym wizerunkiem twarzy. Rzeźby Echnatona były unikatowe w historii sztuki egipskiej - twarz była podłużna, usta wydatne. Maniera ta nie przetrwała panowania Echnatona. Tego rodzaju rzeźba odeszła wraz ze śmiercią faraona.

Jedną z cech sztuki okresu amarneńskiego było ukazanie władcy w scenach rodzinnych, z żoną i córkami bawiącymi się na kolanach władcy. Wszechobecny był Aton przedstawiany jako tarcza słoneczna, z promieniami zakończonymi dłońmi.

Wcześniej powstała rzeźba królowej matki Teje, żony Amenhotepa III i matki Echnatona, którą znaleziono w Fajum.

Na zachodnim brzegu Teb budowano grobowce skalne. Forma ta była już powszechnie stosowana w epoce Średniego Państwa. Znajdowały się tam nekropolie dostojników mieszczące grobowce prywatne z licznymi korytarzami. Przed wejściem do grobu skalnego był mały dziedziniec. Tam rozpoczynał się korytarz. Grobowce powstawały w kształcie odwróconej litery T. W pomieszczeniu poprzecznym zapisywano historię życia dostojników, sprawowane przez nich urzędy oraz ukazywano sceny związane z ich życiem. W drugim pomieszczeniu składano ofiary dla zmarłego z okazji świąt. Pomieszczenia te pełniły funkcję pomieszczeń kultowych. Jeszcze głębiej, za zasypanym i zamaskowanym szybem, mieściła się dopiero mumia zmarłego. Reliefy i malowidła zdobiły części kultowe, które były dostępne dla rodziny zmarłego.

Przykładem tebańskiego grobowca może być grobowiec wezyra Rechmire (TT100), grobowiec Nachta (TT52), grobowiec Menna (TT69, ukazano tu sceny żniw), grobowiec Nebamuna z czasów XVIII dynastii. Sceny z życia codziennego umieszczano zawsze w pierwszej poprzecznej komnacie. W drugim pomieszczeniu umieszczano jedynie przedstawienia kultowe związane z religią oraz ceremoniami pogrzebowymi zmarłego, który w danym grobie był pochowany.

W okresie ramessydzkim (XIX i XX dynastia) grobowiec wieńczono mało piramidką, nawiązującą do pochówków Starego Państwa. Dziedziniec przedgrobowy dekorowano wtedy otaczającym go portykiem oraz pylonem przy wejściu. Od tego okresu zaczęto zdobić też same komory grobowe, niedostępne dla ludzi. Dekoracje ścian mogły zastępować egzemplarz papirusowej Księgi Umarłych, która była kosztowna. Wcześniej egzemplarz taki musiał towarzyszyć zmarłemu w komorze grobowej. Dekoracje komory grobowej od czasów XIX dynastii przedstawiały te same sceny, które były umieszczane w Księdze Umarłych. Grobowiec Sennedżema (TT1) w Deir el-Medina jest przykładem grobowca z dekorowaną komnatą grobową. Na malowidłach ściennych ukazano podróż do krainy umarłych, spotkanie z boginią Nut oraz życie w krainie obfitości zwanej wtedy krainą trzcin. Zmarłego ukazano w scenie zbierania plonów

15