1629290174

kryształy gipsu) mniej lub bardziej grubych mat mikrobial-nych. pokrywających rozlegle płycizny ewaporacyjne. Maty te pełniły rolę podłoża, lub ośrodka, w którym wytrącały się kryształy gipsu. Wytrącenie gipsu miało charakter chemiczny, nie zaś biochemiczny, i najczęściej bywało związane z okresami wzmożonej ewaporacji. Wczesna inkrustacja, wprost na dnie, sprzyjała utrwaleniu kształtu pojedynczych mat (widocznych w postaci falistych, pomarszczonych lamin osadu gipsowego). Stosunkowo często zachowane są (w postaci struktur fenestralnych) pierwotne przestrzenie porowe obecne pod matami, związane zapewne z akumulacją gazów z rozkładu materii organicznej. Wyjątkowo powstawały kopuły stro-matolitowe zbudowane z przechwyconych przez maty mikro-bialnc ziaren klasycznego gipsu. Kopuły takie tworzyły się na dowietrznych, poddawanych wpływom falowania brzegach większych panwi ewaporacyjnych.

Badeńskie gipsy mikrobialitowe często wspólwystępują i przewarstwiają się z duży mi, narastając}'mi na dnie kryształami gipsu (selenitu), zarówno pojedynczymi, jak i tworzącymi skupienia w postaci kęp i muraw. Takie specyficzne facje selenito-wo-mikrobialitowe są rozprzestrzenione zwłaszcza na obszarze Ukrainy. W obrębie tych osadów' pojawiają się liczne struktur}' kopułowate, o średnicach od kilku centymetrów do kilku metrów. Udział selenitu w tych strukturach przemawia za ich złożoną, zarówno chemiczną, jak i mikrobialitową genezą.

4 P

Przyrodnicze uwarunkowania i ograniczenia wykorzystania kopalin skalnych pod kątem drogownictwa na przykładzie województwa podkarpackiego

Bogusław Bąk, Adam Szeląg Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Karpacki, Kraków

Planowana w związku z mistrzostwami Europy w piłce nożnej w 2012 r rozbudowa infrastruktur}' drogowej, obejmie w województwie podkarpackim autostradę A-4 i drogę ekspresową S-19. Wymaga to zabezpieczenia bazy zasobowej kopalin stanowiących surowce dla drogownictwa. Ze względu na skalę inwestycji i planowane szybkie tempo jej realizacji powodujące masowy charakter zapotrzebowania na te surowce oraz związane z tym koszty transportu samochodowego, preferowane jest wykorzystanie surowców położonych w odległości 20 km od osi w/w dróg. Rozważania dotyczą dwóch rodzajów surowców: kruszyw mineralnych pozyskiwanych ze skal zwięzłych, tutaj niemal wyłącznie piaskowców karpackich oraz kruszyw mineralnych żwirowo-piaszczystych pochodzenia rzecznego, wodnolodow-cowego i eolicznego. Możliwości pozyskania kruszyw łamanych z łupków lub skał węglanowych są niewielkie, przy obecnym stanie zagospodarowania złóż.

Województwo podkarpackie jest obszarem o nieprzeciętnych w' skali kraju zasobach przyrodniczych. Ochrona przyrody odgrywa tu ważną rolę, a znaczne połacie województwa objęte są ochroną prawną w^r postaci: parków narodowych, rezerwatów, parków krajobrazowych, obszarów chronionego krajobrazu, obszaru Natura 2000, lasów, użytków ekologicznych, zespołów przyrodniczo-krajobrazowych. Na wyżej wymienionych terenach znajduje się duża ilość rozważanych złóż kopalin. Ogranicza to możliwości ich zagospodarowania i zmniejsza drastycznie dostępną bazę zasobową, mimo iż w krajowym bilansie zasobów jest one pokaźna. Zabezpieczenie potrzeb gospodarki w zakresie wykorzystania surowców mineralnych przy równoczesnym spełnieniu wymagań związanych z ochroną środowiska przyrodniczego wymaga kompromisu.

6 R

Znaczenie analiz geochemicznych w rekonstrukcjach paleośrodowisk głębokich basenów oceanicznych; na przykładzie badań osadów środkowej kredy Karpat Zewnętrznych

Krzysztof Bąk

Instytut Geografii Akademii Pedagogicznej, Kraków'

Sedymentacja osadów organicznych w basenach morskich wokół granicy cenomanu i turonu, której towarzyszył}' zaburzenia w zawartości izotopów' "C w węglanach i materii organicznej były jednym z wyjątkowych epizodów' w czasie rnezo-zoiku, które opisano jako oceaniczne zdarzenie beztlenowe (OAE-2). Był to jednocześnie okres najwyższego poziomu oceanu światowego w historii fanerozoiku oraz okres zmian klimatycznych w skali globalnej. Przyczyny tego zdarzenia są kontrowersyjne.

Autor w oparciu o analizy geochemiczne, uzupełnione badaniami mikrofacji i mikroskamieniałości przedstawił zapis zdarzenia OAE-2 w głębokich basenach morskich Karpat Zewnętrznych oraz interpretację zmian w środowisku tych basenów, wskazując na możliwe przyczyny tych zmian (Bąk, 2006. 2007a, b). Badania S ^l3C_org dały możliwość określenia dokładnej pozycji stratygraficznej badanych profili. Analiz}’ piroli-tyczne wskazały na ilość i źródło materii organicznej oraz pozwoliły na obliczenie tempa akumulacji materii organicznej. W oparciu o wybrane wskaźniki geochemiczne zinterpretowano produktywność wód powierzchniowych oraz przedstawiono zmiany w natlenieniu w ód dennych. Zinterpretow ano również przyczyny schyłku zdarzenia OAE-2, które w Karpatach Zewnętrznych zapisało się powstaniem chronohoryzontu osadów manganonośnych.

Bąk. K., 2006. Sedimentological. geochemical and microfau-nal responses to eiwironmentał changes around the Ceno-manian-Turonian boundary in the Outcr Carpathian Basin; a record from the Subsilesian Nappe, Poland. Palaeogeogr., Palaeoclim., Palaeoecol, 23, 335-358.

Bąk, K., 2007a. Deep-water facies succession around the Ce-nomanian-Turonian boundary in the Outer Carpathian Basin: Sedimentary, biotic and Chemical records in the Siłe-sian Nappe. Połand. Palaeogeogr., Palaeoclim., Palaeoecol., 248: 255-290.

Bąk, K., 2007b. Organic-rich and manganese sedimentation during the Cenomanian-Turonian boundary event in the Outer Carpathian basins: a new’ record from the Skole Nappe, Poland. Palaeogeogr., Palaeoclim., Palaeoecol.. 256: 21-46.

10 R

Zmienność zespołów radiolarii jako wskaźnik paleośrodowiska w środkowo kredowych utworach Zachodniej Tetydy

Marta Bąk

Instytut Nauk Geologicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków

Radiolarie występują powszechnie i licznie w głębokowodnych utworach środkowokredowych Zachodniej Tetydy. Szczególnie liczne zespoły charakteryzują osady globalnego zdarzenia oceanicznego, jakie miało miejsce pod koniec cenomanu (tzw. “Oceanie Anoxic Event 2” - OAE 2), oraz w osadach niżej- i wyżej ległych. W czasie trwania OAE 2 różnorodność gatunkowa zespołów radiolarii uległa znacznemu zmniejszeniu, w stosunku do liczby gatunków występujących przed tym zdarzeniem. Po zakończeniu OAE 2 zespół powrócił do stanu sprzed zdarzenia niemal w niezmienionym składzie. Wymarło jedynie kilka gatunków. Zmiana zespołów roz-

10