1629290270

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.    Podstawy prawnej ochrony pracy

4.1.1.    Materiał nauczania

System ochrony pracy jest to system środków zapewniających pracownikom bezpieczne dla ich życia i zdrowia warunki wykonywania pracy i jedna z ważniejszych instytucji prawa pracy. Obejmuje zagadnienia techniczne, higieniczne, sanitarne, organizacyjne i prawne. Na rysunku 1 przedstawiono najważniejsze organy władzy i kontroli oraz inne podmioty systemu ochrony pracy w Polsce. Instytucjami powołanymi do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy oraz przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy a także warunków środowiska pracy są przede wszystkim: Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) oraz Państwowa Inspekcja Sanitarna (PIS).

Bezpieczeństwo i higiena pracy obejmuje ogół środków i urządzeń służących do zapewnienia warunków pracy eliminujących zagrożenie życia lub zdrowia zatrudnionych; usuwanie lub ograniczanie szkodliwości związanych z procesem pracy i ze środowiskiem pracy, do których należą: zagrożenia ze strony maszyn i urządzeń technicznych, szkodliwych gazów, par i mgieł, promieniowania, temperatur (za wysokiej lub za niskiej), hałasu, wibracji.

Nieodłącznym elementem systemu ochrony pracy jest prawo pracy. Prawo pracy, jako jedna z gałęzi prawa, wyróżnia się przedmiotem regulacji, którym są stosunki społeczne związane z pracą czyli stosunki pracy oraz inne stosunki wynikające z pracy. Stosunki pracy są to bezpośrednie stosunki między pracodawcą a pracownikiem. W tej dziedzinie przepisy prawa pracy regulują takie zagadnienia, jak: nawiązanie i rozwiązanie stosunku pracy oraz prawa i obowiązki stron stosunku pracy (na przykład: obowiązek pracodawcy zapłaty wynagrodzenia za pracę, obowiązek pracownika przestrzegania czasu pracy ustalonego w zakładzie).

Inne stosunki związane z pracą, poddane regulacji prawa pracy, to w szczególności stosunki:

-    powstające w związku z rozpatrywaniem roszczeń wynikających ze stosunku pracy,

-    powstające w związku z poszukiwaniem pracy i sytuacją osób pozostających bez pracy,

między organizacjami pracowników i pracodawców (zbiorowe stosunki pracy),

-    powstające na tle ingerencji organów państwa w stosunki pracy (w szczególności

Państwowej Inspekcji Pracy oraz Państwowej Inspekcji Sanitarnej).

Prawo pracy jest skody fi kowane, co oznacza, że podstawowe uregulowania z tego zakresu znajdują się w Ustawie Kodeks Pracy.

Kodeks pracy to podstawowe, ale nie jedyne źródło prawa pracy. Innymi źródłami są ustawy regulujące kwestie, które nie są uregulowane w kodeksie pracy lub są w nim tylko częściowo uregulowane. Są to na przykład ustawy: o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, kodeks postępowania cywilnego (w części regulującej postępowanie z zakresu prawa pracy). Źródłami prawa pracy są ponadto liczne akty wykonawcze do ustaw, jak rozporządzenia i zarządzenia ministrów.

Istotne znaczenie dla regulacji stosunków pracy mają również układy zbiorowe pracy, porozumienia zbiorowe, a także regulaminy (pracy, wynagradzania) oraz statuty. Akty te, jako podrzędne w stosunku do aktów stanowionych przez organy państwowe, muszą być z nimi zgodne. W szczególności nie mogą zawierać postanowień mniej korzystnych dla pracowników.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

8