1907967926

„Szkolnictwo elementarne w parafii bieruńskiej...)

inspektorów powiatowych i lokalnych mianowali państwowi zwierzchnicy. Szkoły jednoklasowe przeorganizowano w trzyklasowe (a jednoklasowe dopuszczano tylko w sytuacjach wyjątkowych). Prawie wszystkie dotychczas funkcjonujące budynki szkolne rozbudowano, a w wielu miejscowościach zbudowano nowe. Na przykład w Ścierniach zbudowano nową szkołę w 1876 r. (przetrwała bez remontu do lat trzydziestych XX wieku). W Świerczyńcu, wybudowaną w 1871 roku szkołę, przebudowano w 1892. W Bijasowicach wybudowaną w 1856 roku przebudowano w 1896. W Nowym Bieruniu nową szkołę wybudowano w roku 1897. Szkołę w Urbanowicach przebudowano w roku 1906, a tę zbudowaną w roku 1877 w Jaroszowicach rozbudowano o 2 sale lekcyjne w roku 1911.

W Bieruniu Starym szkołę przebudowano w roku 1892. Ponadto, zbudowaną w 1874 roku szkolę w Cielmicach rozbudowano w roku 1913 (miała wtedy 4 izby lekcyjne). Powstały też nowe: w Bojszowach Nowych — w 1904 i w Czamuchowicach — w 1909 roku.

Radykalnie zmienił się program nauczania, który zakładał „kształcenie nie tylko umysłu ale i ciała” i gwarantować miał szanse kontynuowania nauki w szkołach średnich. Zgodnie z nim, na lekcjach matematyki uczono między innymi działań na ułamkach zwykłych i dziesiętnych, rozwiązywania zadań tekstowych, zastosowań „reguły trzech”, W klasie środkowej i wyższej poznawano historię Prus od wojny 30-letniej, geografię najbliższego otoczenia i Niemiec. Poznawano też anatomię człowieka, biologię, zoologię, fizykę i astronomię.

W programie nauczania śpiewu, kładziono nacisk na naukę śpiewania w chórze i umiejętność śpiewu solo — szczególnie pieśni ludowych.

Lekcje gimnastyki w oddziałach młodszych miały formę zabawową zaś w klasach starszych wprowadzano normalne ćwiczenia. Od roku 1892 do programu nauczania włączono też gry sportowe, które — rzekomo — stwarzały okazję do ćwiczeń w posługiwaniu się językiem niemieckim. Ponadto, wprowadzono zajęcia z prac ręcznych. Zalecano także uwzględnić w programie specyfikę poszczególnych regionów, w związku z czym wprowadzono do szkół powiatów rolniczych — w ramach lekcji przyrody — fachową wiedzę rolniczą lub dodatkowo, w okresie zimowym, na lekcjach gimnastyki.

Ustawa z roku 1872 ujednoliciła program nauczania w całym państwie niemieckim i wprowadziła język niemiecki jako obowiązkowy język wykładowy, ograniczając język polski do roli języka pomocniczego i do nauczania religii.

1886 roku wydana została ustawa regulująca w sposób radykalny obowiązek szkolny. Dla terenu prowincji śląskiej wprowadzone zostały kary szkolne znacznie surowsze od dotychczasowych i za każdą nieusprawiedliwioną nieobecność przewidywano karę w wysokości od 30 fenigów do 5 marek, zaś dla osób przyczyniających się do absencji (np. pracodawców) stosować miano karę od 1 do 15 marek. Grzywna mogła zostać zamieniona na areszt, a notoryczne uchylanie się od obowiązku szkolnego mogło nawet stanowić podstawę pozbawienia praw rodzicielskich i ustanowienia opieki społecznej nad dzieckiem.

Przeprowadzony w 1838 roku pierwszy w monarchii pruskiej spis szkolny oraz spisy z lat 1891, 1896, 1901 — ujawniły jednak faktyczny stan szkolnictwa. W sieci szkół nadal dominowały szkoły jedno i dwu-klasowe (ponad 61% szkół ludowych na Górnym Śląsku), a przepełnienie klas nadal należało do podstawowych niedomagań, i w 1886 r. spotkać można było jeszcze szkoły w których na jednego nauczyciela przypadało 222 dzieci. W parafii bieruńskiej, we wzmiankowanych szkołach przepełnienie klas w pierwszej połowie XIX wieku nie uległo żadnej zmianie i jedynie w Bieruniu Nowym i Starym stan nieco się poprawił.

Wiesława Korzeniowska