1933502163

autoregulacyjne na wychwyt jodu w tarczycy obniżają poziom ekspresji białka NIS. Efekt działania jodu podawanego z zewnątrz zależy od dawki (13). Niedostateczna podaż jodu wzmaga wrażliwość tyreocytów na pobudzający wpływ TSH, przez co zwiększa się wychwyt jodu. Natomiast w miarę wzrastającej dawki podawanego jodu hamowany jest proces jego organifikacji, co powoduje wystąpienie efektu Wolffa-Chaikoffa. Efekt ten ma charakter przejściowy i w miarę adaptacji gruczołu tarczowego do przedłużającego się napływu jodu powraca niemal prawidłowa synteza hormonalna tarczycy, co nazywa się ucieczką z efektu Wolffa-Chaikoffa.

W ciąży dochodzi do zmian aktywności dejodaz, głównie typu II i III, które metabolizują hormony tarczycy (14). Nie stwierdzono zmian w aktywności dejodazy I w czasie ciąży. Zwiększona aktywność dejodazy typu II obecnej w łożysku prowadzi do utrzymania lokalnej produkcji T3 w sytuacji gdy matczyna koncentracja T4 obniża się. Łożysko zawiera duże ilości dejodazy typu III. Przekształca ona T4 do odwrotnej trójjodotyroniny (rT3) i T3 do dwujodotyroniny (T2). W konsekwencji u płodu zapewnia ona niskie stężenie T3 i wysokie rT3, co jest charakterystyczne dla stanu metabolicznego płodu. W sytuacji nadczynności tarczycy u matki mechanizm ten częściowo zapobiega przechodzeniu nadmiaru T3 do płodu (15).

Łożysko jest przepuszczalne dla jodków, a ich przechodzenie odbywa się drogą dyfuzji. Tarczyca płodu nabywa zdolność do gromadzenia i przemiany jodu ok. 10 tygodnia ciąży. W związku z tym niedostateczne spożycie jodu przez matkę wywołuje także niedobór tego pierwiastka u dziecka, a w konsekwencji wole i/lub hipotyreozę. Podobne konsekwencje wywołuje również nadmiar tego pierwiastka u matki, ponieważ tarczyca płodu nie posiada mechanizmu adaptacyjnego do nadmiaru tego pierwiastka (niedojrzały mechanizm ucieczki od zjawiska Wolffa-Chaikoffa).

W czasie ciąży dochodzi również do zwiększenia przesączania kłębuszkowego (ok. 50% w 15 tygodniu ciąży), wzrostu wydalania jodu z moczem a w konsekwencji spadku stężenia tego pierwiastka we krwi, co przy zwiększonym klirensie tarczycowym wywołuje względny lub bezwzględny niedobór jodu (16).

Z tych powodów podawanie jodu kobietom w ciąży w odpowiednich dawkach jest bardzo istotne. Profilaktykę jodową rozpoczęto w Polsce w 1935 roku poprzez jodowanie soli pochodzącej z kopalni w Wieliczce, latach powojennych zaniechano jednak jodowania soli kuchennej. W 1989 wprowadzono nieobligatoryjne, a w 1997 roku obligatoryjne zalecenie

9