1935182086

Pozarolnicza działalność gospodarcza na obszarach wiejskich rozwija się bardzo nierównomiernie. Podmioty gospodarcze o charakterze nierolniczym wykazują największe zagęszczenie w województwach zachodnich (zachodniopomorskie, dolnośląskie, lubuskie i wielkopolskie) oraz mazowieckim i śląskim. Z kolei najmniejsze nasycenie takimi podmiotami występuje wzdłuż wschodniej granicy kraju (podkarpackie, lubelskie, podlaskie). Tempo rozwoju działalności pozarolniczej jest dużo większe w gminach miejsko-wiejskich niż wiejskich. Liczba podmiotów z zakresu usług rynkowych w przeliczeniu na 10 tys. osób w wieku produkcyjnym wynosiła na terenie gmin wiejskich - 476, a na terenie gmin miejsko-wiejskich - 708.

Największa koncentracja podmiotów pozarolniczych ma miejsce w strefach podmiejskich dużych miast oraz na obszarach atrakcyjnych turystycznie. Ich liczba w przeliczeniu na 10 tys. osób w wieku produkcyjnym przekracza tam na ogół wartość 1000. Najliczniejszą grupę stanowią podmioty z zakresu usług (w tym głównie handlu) oraz działalności produkcyjnej. O skali rozwoju działalności pozarolniczej na wsi mówi przede wszystkim udział zatrudnionej w niej ludności. Natomiast największy odsetek zatrudnionych w rolnictwie jest we wschodnich województwach: lubelskim, podlaskim, podkarpackim i świętokrzyskim, najmniejszy zaś w zachodnich: lubuskim, dolnośląskim, zachodniopomorskim.

Szczególną uwagę należy poświęcić obszarom ubóstwa, które nie posiadają wewnętrznych zasobów umożliwiających rozwój nowych funkcji gospodarczych. Należą do nich obszary opóźnionego rozwoju, tereny popegeerowskie oraz obszary peryferyjne. Największą kumulacją barier rozwojowych charakteryzują się obszary wiejskie wschodniej części kraju, Gór Świętokrzyskich i części Mazowsza.

Prof. Wilkina w swoim wystąpieniu w panelu nawiązał do długookresowego trendu kurczenia się działalności typowo rolniczej na wsi oraz zmian struktury zatrudnienia na wsi (rośnie zatrudnienie w działach pozarolniczych). Utrzymanie rolnictwa - zdaniem prof. J.Wilkina - zależy od żywotności społeczno-ekonomicznej wsi. Wartością członkostwa Polski w Unii Europejskiej jest stabilizacja polityki wobec wsi, stabilne zasilanie finansowe, w tym działalności pozarolniczej na wsi.

Pani Katarzyna Sabarańska przedstawiła strukturę źródeł dochodów gospodarstw rolnych. Stwierdziła, że 38% gospodarstw utrzymuje się z pracy najemnej, 37% ze świadczeń socjalnych i społecznych, 15% z rolnictwa i jedynie 8% z pozarolniczej działalności gospodarczej. W ostatnich latach na obszarach wiejskich odnotowano znaczący spadek liczby osób aktywnych zawodowo (powyżej 15 lat) 72% do 56%. Wiejskie gospodarstwa domowe są w gorszej sytuacji niż w miastach, jedna czwarta żyje poniżej granicy ubóstwa. Panelistka nawiązała do struktury branżowej firm funkcjonujących na terenach wiejskich: 40% zajmuje się handlem, 20% produkcją, 10% transportem, 6% turystyką i 12 % usługami (z uwagi na wzrastająca liczbę osób osiedlających się na terenach wiejskich ten odsetek może w najbliższym okresie wzrosnąć). Przyczyny, które ograniczają przedsiębiorczość na wsi, według doświadczeń Fundacji na Rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa to:

•    niedostateczny dostęp do informacji,

•    niski poziom edukacji i wykształcenia,

•    wpływ otoczenia na podejmowane decyzje,

•    głęboko osadzony podział na role kobiece i męskie (co utrudnia kobietom zakładanie działalności),

•    brak kapitału początkowego,

•    brak możliwości zabezpieczeń kredytów i pożyczek na działalność gospodarczą.

Pani Sabarańska podkreśliła, że z ocen FDPA wynika, iż blisko 25% mieszkańców wsi chciałoby mieć własną działalność gospodarczą.

W dyskusji wzięli też udział inni uczestnicy konferencji, zwracając uwagę na takie kwestie jak:

-    konieczność zmian sposobu mówienia o wsi i tworzenia szans dla jej mieszkańców,

-    rola wiejskich szkół jako potencjalnych inkubatorów przedsiębiorczości,

-    niskie dochody mieszkańców wsi, ograniczające zapotrzebowanie na usługi,

-    konieczność zwiększenia mobilności przestrzennej mieszkańców wsi, w celu stworzenia możliwości zatrudnienia w miastach bez konieczności zmiany miejsca zamieszkania.