54166 skanuj0013

Rozmieszczenie szkół na terenach wiejskich wiąże się ściśle z gęstością sieci osadniczej. Obszar Dolnego Śląska prawie we wszystkich rejonach charakteryzuje się znacznym zagęszczeniem osiedli tak wiejskich, jak i miejskich. W XIX w. ze względu na utrzymujące się równolegle dwa wyznania: katolickie i ewangelickie, istniały kościoły, a zarazem i szkoły związane z danymi wyznaniami. Około połowa wsi dolnośląskich posiadała wówczas szkoły [3],

We wsiach ulicówkach działka szkoły sytuowana była blisko środka zabudowy, często przy skrzyżowaniu z boczną drogą w sąsiedztwie kościoła lub siedziby właścicieli. Podobnie w starych wsiach owalnicowych szkoła mieściła się w wewnętrznej zabudowie, na tzw. nawsiu - gdzie sąsiadowała z kościołem, plebanią, ewentualnie sklepem czy zajazdem.

Na rysunku 5 przedstawiono przykład szkoły wiejskiej w Starej Kamienicy koło Jeleniej Góry z 1894 roku, budynek pod względem architektonicznym nie różni się od obiektów wznoszonych wówczas w miastach.

Rys. 5. Przykład szkoły wiejskiej, budynek dwukondygnacyjny z poddaszem z końca XIX w. (wieś Stara Kamienica k. Jeleniej Góry)

Tradycyjna działka szkolna nie była duża, powierzchnią odpowiadała średniej zagrodzie wiejskiej, a w przypadku ciasnej zabudowy środka owalnicy bywała jeszcze mniejsza. W rozproszonej zabudowie występującej przeważnie we wsiach podgórskich działki szkolne były większe. Ogólnie są to wielkości w granicach 0,1-0,3 ha.

Po II wojnie światowej bardzo często szkoły wiejskie zmieniały lokalizację na /.isadzie przeniesienia ze swoich obiektów do pałaców byłych właścicieli folw.n ków. Takich szkół mieszczących się w dawnych pałacykach wiejskich o bard/o lóżnorodnym wystroju architektonicznym, nierzadko posiadających wartość za bytkową napotkać można na Dolnym Śląsku bardzo wiele. Wprawdzie budynek, /c względu na układ funkcjonalny wymagał zwykle szeregu prac adaptacyjnych, icdnak daje w zamian przestronne, wysokie pomieszczenia z dużymi oknami, nierzadko z pięknym detalem architektonicznym. Poza walorami samych budyń ków na szczególną uwagę zasługuje fakt, że z reguły są one położone w otoczo mu parku z bogatym starodrzewem, mają szerokie podjazdy, stylowe ogrodzenia oraz zaplecze budynków gospodarczych. Wadą ich może być brak pomieszcza ma odpowiedniego na salę gimnastyczną.

Nie zawsze szkoły potrafiły prawidłowo zagospodarować otrzymane obiekty, zdarzały się przypadki dewastacji zabytkowych budynków lub cennych założeń pałkowych wynikające bądź to z nieświadomości, bądź też z braku odpowiednia t|n nadzoru. Ogólnie można jednak przyjąć, że resort oświaty okazał się dobrym inwestorem podległych mu wiejskich obiektów.

W ostatnich dziesięcioleciach liczba wiejskich szkół ulegała znacznym waha ulom. Dyskusje nad zmianami systemów nauczania, wprowadzenie zbiorczych .. kół gminnych, projekty szkół dziesięcioletnich, a obecnie gimnazjów, wszystko In -.powodowało likwidację na wsi wielu szkół, przeważnie mniejszych. C/ę:V / nich wznowiła jednak działalność i funkcjonują jako szkoły filialne o niepełne) lit zbio klas.

Obecnie w bardzo wielu wsiach dolnośląskich obserwuje się zjawisko pi ze mleszczania się szkół, tak pod względem zmiany budynku, jak i lokalizacji / biegiem lat dawne szkoły stają się niewystarczające dla nowych wymogów, a I lnu techniczny starych, często ponad stuletnich obiektów jest zły. Pr/y lokalizuj |i nowych szkół przydziela się im w miarę możności działki dużo więks/o od duw iiycli, zgodnie z obowiązującymi normatywami od 0,6 do 2'0 ha.

l'i/ykładem obrazującym zmiany, jakie zachodzą w usytuowaniu szkoły wle| Jdri) może być podwrocławska Długołęka. W starej, owalnicowej wsi szkoła mlo t n.i :,|ę w sąsiedztwie kościoła, w obrębie nawsia. W miarę rozszerzające! -.ię nbudowy wsi, związanej w dużej mierze z ekspansją mieszkańców Wrocławia, n uda potrzeba wybudowania nowej szkoły. Lokalizację przewidziano pośladku iinwo wznoszonej zabudowy jednorodzinnej, wydzielając dużą działkę, ogiunl - "iig / (rzęch stron ulicami. Zrealizowano typowy budynek szkolny, me odbln g i|g< y wyglądem i układem funkcjonalnym od innych tego typu inwestycji w nile -1" lub na wsi. Na rysunku 6 widoczny jest plan wsi Długołęki, na któiym wyróź uli' można starą część wsi i nowe osiedle wraz z ciągiem handlowo- usługowym