1999020647

34 STANISŁAW KOŃCZAK (34)

zasolenie wzrastało do 3°/„₀ a temperatura do 2,8°, aby opaść później do 1°/₀₀ i 0°. Pierwszorzędną rolę odgrywa falowanie wewnętrzne przy wymianie wody między Bałtykiem a morzem Północnym, choć mamy do czynienia przy tym z szeregiem innych czynników, jak ciśnienie powietrza, wiatry, zasolenie i temperatura.

E k m a n uważa falowanie wewnętrzne raczej za rodzaj wtórnych sejsz i twierdzi, że sejsze pierwotne zakłócają równowagę warstw dennych wody, a sejsze wtórne, przywracające równowagę warstw, stanowią właśnie falowanie wewnętrzne.

Sejsze są charakterystyczne głównie dla mórz zamkniętych i zatok. Rytmiczne to przelewanie się masy wody zawartej w danym basenie od jednego brzegu do przeciwległego i z powrotem zawdzięczamy najczęściej, a raczej prawie wyłącznie czynnikom meteorologicznym, jak silnym i szybko przebiegającym zmianom ciśnienia, silnym uderzeniom wiatrów (szkwałom) i ew. burzom. Silne uderzenie wiatru na jedną stronę basenu wodnego może w pewnych okolicznościach pobudzić masę wody do rytmicznego kołysania i przelewania się od brzegu do brzegu. Każda zatoka i częściowo zamknięta część morza może w odpowiednich warunkach być wprowadzona w ruch sej-szowv.

4.

Podobnie jak przypływ i odpływ sejsze są zjawiskiem powszechnym, związanym z lokalnymi warunkami mórz. Na Bałtyku spotykamy sejsze powierzchniowe przede wszystkim w obrębie morza Bełtów, bogato rozczłonkowanego na zatoki i cieśniny. Paul sen opisał je na podstawie zapisków limnigrafów duńskich; występują one najczęściej w dnie z burzą, dlatego zostały przez niego nazwane „vagues d orage”. W e s t p h a 1 według danych mareografów niemieckich znalazł sejsze występujące w basenie arkońskim, przy czym falowanie zachodziło między Rugią a Skanią z okresem około 2 godzin i amplitudą 5 do 10 cm. Wyraźne są też sejsze w zatoce Meklenburskiej, gdzie znaleziono okresy około 115 minut i amplitudę również 5—10 cm. Zazwyczaj wysokość pierwszej fali sejszowej jest największa, a okres jej wybitnie dłuższy, następnie fale są już tłumione, ale okresy są równomierne.

Poniższy lysunek podaje wykres mareografu w Kilonii z dnia 17.1 1899 r., ilustrujący pięknie wykształcone falowanie sejszowe z amplitudą około 30 cm i okresem 112 minut na tle fali przypływu i odpływu dobowego.

Na wodach dwńskich stwierdzono sejsze lokalne, występujące w obrębie małych zatok i zatoczek, przy czym okresy ich były odpo-