2121401849

90 KAZIMIERZ DOBROWOLSKI

delikatny ornament roślinny. Jeden z tych inicjałów zawiera wewnątrz wyobrażenie figuralne, mianowicie klęczącą św. Brygidę w stroju mniszki, z rękami złożonemi do modlitwy, z których zwisa różaniec. Do poszczególnych inicjałów użyto trzech, względnie czterech kolorów z odcieniami. Od każdego inicjału wybiegają na obie strony bocznego marginesu bordjury złożone ze splotów gałązek, charakterystyczne dla naszych rękopisów XV stulecia. Na drugi typ inicjałów, obficie stosowany w modlitewniku, składają się duże litery majuskułowe, oplecione ornamentem piórkowym w ten sposób, że gdy inicjał jest niebieski, to ornament czerwony i odwrotnie. Złote inicjały tego samego typu mają stale ornament fiołkowy. Ostatni typ inicjałów, również bardzo częsty, to zwykłe litery majuskułowe, wyróżnione tylko barwą niebieską lub złotą.

Na baczniejszą uwagę zasługuje minjatura zajmująca k. 15^v, zamknięta w prostokąt, otoczony ornamentem roślinnym, na który składają się listki i kwiaty o czterech barwach: żółtej, zielonej, lazurowej i purpurowej. W prostokącie, ujętym w złote ramy, o wymiarach 47x74 mm., widzimy na niebieskiem tle górną część sarkofagu, z którego wyłania się ciemny krzyż z dwoma gwoździami na ramionach, jednym u dołu i napisem inri na białej banderoli. W środku oparty o krzyż stoi Zbawiciel na krawędzi sarkofagu, twarzą do widza i podniósłszy ręce na wysokość głowy, pokazuje rany na otwartych dłoniach. Rany te widnieją również na nogach i w boku. Głowa Chrystusa występuje na tle złotego nimbu, obwiedzionego podwójnym kołem z krzyżem w pośrodku. Od nimbu rozchodzą się złociste promienie na wszystkie strony. Na głowie Zbawiciela, z której spływają długie włosy, spoczęła cierniowa korona. Białe perizonjum przewinięte z prawej strony. Na lewo od Chrystusa przedstawiono narzędzia męki: gąbkę na kiju, młot i obcęgi, na prawo: włócznię, kolumnę wraz z biczem, palmę i rózgę.

Kompozycja ta nie powstała w Polsce. W XIV, a zwłaszcza w XV w. rozgorzał na Zachodzie kult narzędzi męki Pańskiej, tak zwanych arma Christi, na których cześć wprowadzono specjalne święta '. Serca chrześcijańskie, płonące żarem religijnym, odczuwały głęboką wdzięczność dla cierniowej ko-

¹ H. DETZEL, Christliche Ikonographie, Freiburg i. B. 1894, I, 454.