2181686990

SYLWETKI • SYLWETKI • SYLWETKI

BARBARA STYKOWA

fŚ JULIA KARCZOWA

Julia Karczowa z Krościenka nad Dunajcem jest członkiem Stowarzyszenia Twórców Ludowych jako haf-ciarka. Jej to dziełem są niemal wszystkie wytwoiy z tej dziedziny sztuki w regionie pienińskim: to ona ubrała flisaków, zespół artystyczny "Pieniny", a także wciąż ubiera wszystkie młode dziewczęta i chłopców, przywdziewających po raz pierwszy strój góralski na uroczystość przyjęcia sakramentu bierzmowania. Dziełem jej rąk są nic tylko misterne gorsety i serdaki, lecz także zdobione pienińskimi motywami komże, albo i stuły. Dumą służby liturgicznej kościoła w Krościenku jest piękna kapa z sukna z góralskim haftem, używana w szczególnie uroczystych nabożeństwach.

Julia Karczowa urodziła się w Krościenku w 1918 roku, 1 maja, w dniu Święta Pracy, co-jak żartobliwie ]xxlkreśla - przesądziło ojej pracowitym życiu. W wieku 27 lat została wdową z półtorarocznym dzieckiem, bez środków do życia i dachu nad głową. Zaczęła zarabiać malowaniem obrazków na szkle, które jednak porzuciła na rzecz malarstwa na płótnie i haftu. Jej obrazki i hafty miały duże wzięcie - za nic właśnie w ciągu 4 lat zakupiła kawałek gruntu i w ciągu dalszych czterech pobudowała dom, w którym do dziś mieszka z całą rodziną. Niezwykły sukces w pracy artystycznej, nawet dziś godny pozazdroszczenia.

Pani Julia także pisze. Mało kto o tym wie. Ja zostałam dopuszczona do poznania tej tajemnicy przez śp. ks. kanonika dra Bronisława Krzana (1910-1992), znawcy regionu, autora monografii Krościenka (w której Pani Julia jest wymieniona jako "utalentowana hafciarka, pielęgnująca pieczołowicie dawne wzory

"Znalazłem nietknięty [...] zeszyt - a w nim - ucieszy się Pani - wiersze naszej nieocenionej hafciarki "z Po-locków" - Julii Karczowej - o których wspominałem. Z trzech naszych poetek góralskich - p. Julię najwięcej cenię. |...J Wiersze Julii K. przypominają [...] jakże wdzięczne "rzcźbccki" ludowego świątkarza Janosa z Dębna Podhal. |...J P. Julia jest bardzo skromna, nic wierzy w swoje uzdolnienie. (...] Ckly mi Janka, jej córka, powiedziała, że matka rzuciła swoje wiersze w ogień, "objechałem" ją mocno. Na szczęście miała je jeszcze w brudnopisie albo w pamięci, bo odtworzyła dla mnie 20 takich wierszy (z naszego terenu, w tym 2 gwarą) spisane na 50 stronach zeszytu liniowanego"².

Tak właśnie, dzięki ks. Krzanowi, poznałam twórczość nieznanej poetki i -ją samą. bizie się kawałek za karczmą Walusia. Przy kapliczce św. Antoniego trzeba skręcić w prawo. Dom na wzgórzu. Mały pokoik na piętrze zarzucony kolorowymi nićmi i robótkami. Pośród tego królestwa szczupła, energiczna kobieta. Widać, że jest bardzo zajęta, jednak życzliwie i z uśmiechem spogląda spod okularów na gościa. Przy herbatce szybko nawiązuje się rozmowa. O swojej poezji jednak pani Julia mówi niechętnie. Najwyraźniej jest to jej prywatna sprawa.

A zaczęło się od zapotrzebowania społecznego - w Katolickim Związku Młodzieży Żeńskiej, w którym pani Julia była sekretarzem koła, a w ostatniej kadencji przed wojną - prezesem. Dla Związku wyhaftowała sztandar, który do dziś jest noszony przez młodzież żeńską podczas uroczystości kościelnych. Na akademie potrzebne były teksty - pani Julia zaczęła pisać okolicznościowe wiersze.

Pisała również teksty dla potrzeb duszpasterskich. Oto relacja ks. Krzana o uroczystości św. Mikołaja: "Robiłem z rodzicami wcześniej - miesiąc-dwa zebranie i prosiłem ich, aby mi podali na kartkach uwagi i dezyderaty odnośnie swoich dzieci (zalety - wady do wykorzenienia). Zebrany materiał dawałem pani Julii do opracowania, a ona to "uskuteczniała" w formie wierszowanej, co lepiej trafia do dzieci. Karteczki z wierszami - dla każdego dziecka osobno (a było ich ok. 60) przyczepiało się do paczki z upominkami"*.

Najważniejszym i najobszerniejszym nurtem twórczości Julii Karczowej jest poezja religijna. Sądzę, że jest to materiał na tyle interesujący, że może stać się przedmiotem osobnego opracowania. Być może, kiedyś się tego doczeka, tak jak doczekała się sylwetka i dzieło Mieczysławy Faiyniak, poetki i mistyczki z Dursztyna.

Poezja o tematyce pienińskiej zajmuje stosunkowo niewiele miejsca w dorobku Julii Karczowej. Ale są w niej wiersze pisane gwarą, co jest bardzo cenne, gdyż gwara krościeńska posiada niewiele dokumentów' pisanych. Z tej racji jeden z wierszy zamieszczamy obok w całości.

Inne wiersze o Pieninach lo proste, pełne uroku rymowanki, wyrażające franciszkańską radość istnienia człowieka pośród świata przyrody, ujawniające wspólnotowe przywiązanie i miłość do gór, które w wierszach pani Karczowej są zawsze "nasze", a nic "moje".

Pieniny, Pieniny

Nasze góry złote!

Na was każdy człowiek Spojrzeć ma ochotę.

Ul

Przez krościeńskie łąki,

Hen, od każdej strony Wiedzie ścieżka do was Aż na Trzy Korony.

UJ

Dunajec, co płynie Popod Pieninami,

Do Krościenka spieszy z pełnymi łodziami.

56