223428052

A. Wrzosek. Czechosłowacja. Zarys ogólnej geografii kraju. PWN, Warszawa 1960, s. 267, liczne ilustracje w tekście, 1 mapa kolorowa poza tekstem.

Omawiana książka ma charakter podręcznika geografii ekonomicznej Czechosłowacji. Obejmuje obszerną charakterystykę środowiska geograficznego kraju, jego położenie, podział administracyjny, krótki rys historyczny, ukształtowanie powierzchni, budowę geologiczną, klimat, stosunki wodne, gleby oraz świat roślinny i zwierzęcy. Przedstawiono również rozwój zaludnienia i analizę ważniejszych zagadnień demograficznych i osadniczych, charakterystykę gospodarki rolnej i leśnej, opis geograficznego rozmieszczenia i warunków rozwoju poszczególnych gałęzi górnictwa i przemysłu, a dalej opisano układ dróg kolejowych, kołowych i wodnych, rozwój poszczególnych rodzajów transportu, charakterystykę handlu zagranicznego, rolę Czechosłowacji w obozie państw demokracji ludowej i wreszcie poziom życiowy ludności.

Jest to więc typowy układ podręcznikowy, dzięki któremu książka jest bardzo przejrzysta, a że jest napisana bardzo jasno i przystępnie i zawiera wiele syntetycznych tabel statystycznych, mapek oraz ciekawych ilustracji, posiada więc pierwszorzędne walory dydaktyczne.

Ze sposobu traktowania tematu widać, że autor dobrze zna opisywany kraj nie tylko z literatury, ale i z autopsji, toteż nakreślony przez niego obraz gospodarczy Czechosłowacji jest bardzo plastyczny i tętniący życiem.

Rozdziały obejmujące opis przyrody kraju są napisane z dużym znawstwem przedmiotu i pomimo bardzo skondensowanej formy są utrzymane na wysokim poziomie syntezy naukowej. To co można by im zarzucić, zwłaszcza odnośnie do rzeźby powierzchni, klimatu i świata roślinnego, to oderwanie ich opisu od życia gospodarczego, a więc brak jakichś wyraźniejszych powiązań z układem dróg, rozmieszczeniem osiedli i z użytkowaniem ziemi. Opis szaty roślinnej według regionów flory-stycznych jest z naukowego punktu widzenia niewątpliwie jak najbardziej uzasadniony, ale czytelnikowi nie mającemu wykształcenia botanicznego niewiele daje, zwłaszcza w oderwaniu od przeobrażeń dokonywanych w naturalnej szacie roślinnej przez rolnictwo i leśnictwo, do których autor w tym rozdziale zasadniczo nie nawiązuje. Tymczasem, jak wiadomo, w Czechosłowacji, jak w każdym innym kraju o starej kulturze, w szacie roślinnej dominują gatunki i odmiany wprowadzane tam przez człowieka. Pod tym względem rozdział poświęcony glebom przedstawia się o wiele lepiej, gdyż autor często nawiązuje w nim do rolniczego wykorzystania gleb, wykazując dowodnie ich wpływ na charakter i kierunki produkcji rolnej i hodowlanej.

Podobnie potraktowano opis stosunków wodnych, które autor świetnie powiązał nie tylko z klimatem i z morfologią ziemi, ale również z zagadnieniami melioracyjnymi, komunikacyjnymi i przemysłowymi, a zwłaszcza energetycznymi. Ten bardzo ciekawie napisany rozdział czyta się ze szczególnym zainteresowaniem, zwłaszcza że dotyczy problemów żywo dyskutowanych również i w Polsce. Zresztą to samo można powiedzieć o wszystkich rozdziałach dotyczących życia gospodarczego Czechosłowacji.

Całość książki A. Wrzoska robi jak najlepsze wrażenie. Wobec rosnącego w Polsce zainteresowania Czechosłowacją wśród szerokich mas społecznych, spełni ona podwójną rolę, a mianowicie naukowo-poznawczą i społeczno-polityczną. Z tego