2251772513

KRONIKA POLSKIEGO TOWARZYSTWA FOTOGRAMETRYCZNEG

0 SPOSOBACH OPRACOWANIA MAP „FOTOTOPJGRAFiCZNICH“

Przyglądając się istniejącym dotychczas, względnie nawet obecnie opracowywanym mapom topograficznym, nietrudno zauważyć, że od kilkudziesięciu już lat ani ich charakter, ani też ich cechy charakterystyczne nie uległy większej zmianie. Zmieniły się niewątpliwie na korzyść procesy towarzyszące ich powstawaniu, zmniejszył się znacznie czas ich opracowania, ale same mapy w swym ostatecznym efekcie pozostały w zasadzie takie same. Ciągle jeszcze punkt, kreska i plama są jedynymi elementami, którymi posługujemy się chcąc przedstawić teren i szczegóły z nim związane. Żyjemy w czasach fantastycznego niemal tempa rozwoju techniki. Produkt myśli i dłoni ludzkiej staje się coraz doskonalszy i bogatszy, gdy tymczasem mapa, odgrywająca tak ważną rolę w życiu i rozwoju cywilizowanego społeczeństwa, zachowała swój charakter sprzed 50 lat. Można więc zaryzykować twierdzenie, że mapa topograficzna „zestarzała się’^1. Trzeba jej dać nowe formy, wprowadzić na nią nowe elementy, wzbogacić nową treścią — tworząc w ten sposób mapę nowego typu, bardziej odpowiednią i bardziej użyteczną dla tych celów, jakie przed mapą w przyszłości będą stały. Ogromny rozwój fotogrametrii pozwala przypuszczać, że to właśnie ona odegra w przyszłości zasadniczą rolę i zadecyduje nie tylko, jak dotąd, o metodach opracowania mapy, ale również o jej charakterze. Ta nowa stosunkowo nauka rozwija się coraz szybciej, usuwając w cień opracowanie klasyczne jako bardziej pracochłonne i mniej ekonomiczne. Od fotogrametrii można spodziewać się jeszcze wiele i można wierzyć, że przyszłość w geodezji, będzie raczej do niej należeć. Z całości tego wielkiego problemu, jakim jest „fotogrametria” wyłaniają się często pewne zagadnienia, którym warto poświęcić kilka chwil uwagi. Takie właśnie zagadnienie jest tematem niniejszego artykułu. Kiedy patrzy się na fotomapę, która jest przetworzonym obrazem zdjęcia lotniczego, rzuca się w oczy ogromne bogactwo szczegółów terenowych, łatwych do odczytania i identyfikacji, których otrzymanie drogą pomiarów klasycznych byłoby bardzo uciążliwe. Gdy z kolei porówna się mapę topograficzną z fotomapą, na podstawie której została opracowana, dochodzi się do wniosku, że mapa topograficzna przedstawia obraz znacznie uboższy i trudniej czytelny. Oczywiście, że mapa posiada szereg dodatkowych elementów, jak rzeźba terenu, nazewnictwo, opisy cyfrowe, kolory i jest opracowana na podstawie ustalonego klucza znaków umownych. Z tycł\ rozważań nasuwa się mimo woli myśl połączenia fotomapy z mapą kreskową i stworzenia mapy o odmiennym charakterze. Takie połączenie wzbogaciłoby mapę topograficzną w szczegóły terenowe, które rejestruje zdjęcie fotograficzne, nie pozbawiając jej żadnej z cech mapy kreskowej.	Fierwszym takim wariantem byłoby na przykład wdru kowanie fotomapy na odwrotnej stronie arkusza map; kreskowej (topograficznej). W ten sposób, przy bardzo niei znacznym wzroście kosztów produkcji, uzupełniamy map topograficznym obrazem terenu, co niewątpliwie podniesi wartość mapy i zwiększy jej czytelność. Inny typ przedstawiałaby mapa „fototopograficzna” -\ powstała przez ukreskowienie fotomapy. W tym wypadk fotomapa spełniałaby rolę jak gdyby tła, na które wdru kowane zostały pewne elementy mapy kreskowej. Za pro totyp takiej mapy można uważać pierworys topograficzny opracowany metodą kombinowaną, na przykładzie któreg widać, że opracowanie takiej mapy nie powinno nastręcza specjalnych trudności. Zasadniczą rolę spełniłyby tuta kolory. Kwestia dobrania odpowiedniego koloru na fotoma pę (tło), a następnie na rzeźbę, sytuację, wody itp. byłab prawdopodobnie najważniejsza i decydująca o czytelność takiej mapy. Jest bardzo prawdopodobne, że niektór znaki umowne, stosowane na mapach topograficznych, md głyby okazać się zbędne. Zależałoby to od tego, jakiij celom miałaby służyć taka mapa i dlatego w pewnych edy cjach mapa „fototopograficzna” byłaby ukreskowioną fota mapą, zaś w innych — mapa topograficzna byłaby nadrd kowana na tło fotograficzne. Z tymi rozważaniami wiąże się jeszcze jedno zagadnid nie, a mianowicie mapy anaglifowe. Mapy anaglifowe są to — jak wiemy — nadrukowane n siebie dwa obrazy perspektywiczne w kolarze: niebieskin i czerwonym (ewentualnie zielonym i czerwonym), którJ oglądane przez barwne filtry (okulary), dają obraz sta reoskopowy. Efekty stereoskopowe uzyskiwane na tyci mapach zastępują w zupełności modele plastyczne i dzięH temu mogą znaleźć w przyszłości szersze zastosowanie. Mapy anaglifowe można opracowywać na podstawie od powiednió dobranych zdjęć lotniczych względnie na droda kartograficznej (rysunkowej). Efekt stereoskopowy, otrzj many z map anaglifowych, jest tym większy, im bogatszl jest rzeźba terenu. Właściwości anaglifów można wykorzystać w sposób ban dzo podobny jak fotomapę. W pierwszym więc wypadki na odwrotnej stronie arkusza mapy kreskowej, można wyl drukować nie fotomapę a mapę anaglifową tego terenl zaś w drugim wariancie mapa anaglifowa zostałaby odpJ wiednio ukreskowioną. Jeszcze inny typ mapy przedstawiałaby mapa anaglifJ wa, opracowana na drodze kartograficznej, na podstawi istniejącej mapy topograficznej. Poruszone w niniejszym artykule zagadnienia są wynl kiem teoretycznych rozważań i wymagają potwierdzeni w drodze odpowiednich doświadczeń. Wyniki tych eksperymentów mogłyby być tematem nJ stępnych artykułów. Mgr inż. Jan Kosowicz 1
WŚRÓD KSIĄŻEK	1 WYDAWNICT J
MAPY TURYSTYCZNE. Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych. W celu zaspokojenia coraz bardziej rozwijającego się ruchu turystycznego PPWK podjęło się opracowania map dla najbardziej atrakcyjnych pod względem turystyki terenów. Pierwszym tego rodzaju wydawnictwem PPWK (nie licząc wydanych w latach 1954—1555 map krajoznawczych Polski) była mapa Tatr i Pienin w skali 1 : 75 000, którą czytelnicy Przeglądu Geodezyjnego znają, była bowiem zamieszczona w numerze 7 z 1957 r. naszego czasopisma. Pomimo wielu krytycznych głosów 50-tysięczny nakład został w niedługim czasie wyczerpany i w roku 1953 zaistniała konieczność druku drugiego wydania tej mapy. Treść turystyczna II wydania została gruntownie przepracowana, gdyż ten element w wydaniu pierwszym budził najwięcej zastrzeżeń.	Dalsze pozycje turystyczne stanowią mapy „Jeziol Śniardwy” i „Jezioro Mamry” w skali 1 : 75 000, przeznl czane dla turystyki wodnej. W roku 1953 wydana była mapa Karkonoszy w skal 1 : 75 000, utrzymana w charakterze uprzednio wydani mapy Tatr i Pienin. Inny typ wydawnictw stanowią maJ turystyczne okolic większych miast w skalach od 1 : 200 0(1 do 1 : 300 000. Do takich należą mapy: Okolice Warszaw! i Okolice Wrocławia, wydane w roku 1958 oraz Okolice KrJ kowa, ktćre wydrukowano w I kwartale roku 1959. Na treść mapy „Okolice Krakowa” w skali 1 : 200 ofl składa się bogata sieć rzeczna, rzeźba terenu praedstawiioil poziomicami! i barwnym rozkolorowaniem, duża ilość miel scowośoi, koleje, drogi, lasy i niezwykle bogata treść tuj styczno-krajoznawcza. Na odwrocie mapy znajduje się informator turystyczrl