6498541926

Z PRAC NAD SŁOWNIKIEM POLSKICH TOWARŻCYS'IW NAUKOWYCH 307

W omawianym tomie zamieszczono 71 opracowań poświęconych towarzystwom naukowym i upowszechniającym naukę działającym w przeszłości na wschodnich kresach Rzeczypospolitej. Do towarzystw naukowych ogólnych odnosi się 1 hasło; do nauk: społecznych — 8, przyrodniczych — 2, technicznych — 9, rolniczych — 17, medycznych — 14 oraz do towarzystw upowszechniających naukę i oświatę — 20 (na 88 haseł w tym dziale).

Hasła o poszczególnych towarzystwach przygotowano według przyjętego dla całości wydawnictwa schematu. Mają charakter syntetyczny i zawierają podstawowe informacje w 3 częściach: dane o strukturze organizacyjnej i władzach, charakterystyka działalności w ujęciu chronologicznym oraz dokumentacja (spis wydawnictw ciągłych, źródła archiwalne i drukowane, wykaz piśmiennictwa o towarzystwie).

Opracowania w tym tomie nie mają jednolitego charakteru, co wynika zarówno z dorobku poszczególnych towarzystw (obok działających kilkadziesiąt lat znalazły się towarzystwa efemerydy) jak również ze stanu zachowanej dokumentacji dotyczącej danego towarzystwa. Dla wielu z nich baza źródłowa jest niezwykle skromna, część haseł opracowano na podstawie zachowanych dokumentów, takich jak: statuty, ustawy, niewielkie wzmianki i informacje o ich działalności publikowane w czasopismach i prasie.

Większość towarzystw, szczególnie działających na kresach, nie była przedmiotem zainteresowania badaczy powojennych. Dlatego też częściej niż w dotychczas opublikowanych częściach 2 tomu Słownika brakuje ustaleń dotyczących roku, w którym towarzystwo zakończyło swą działalność, kto sprawował funkcje prezesów i sekretarzy, jakie były formy działania.

Rzadko stosowano selekcję zgromadzonego materiału; tylko niekiedy w stosunku do informacji o formach działania oraz piśmiennictwa

0    towarzystwach. Przyjęto zasadę, że ze względu na wartość dokumentacyjną zebranych informacji, zwłaszcza o wielu towarzystwach unikatowych, należy publikować cały zebrany materiał.

Podczas II wojny światowej zniszczeniu uległy zbiory archiwalne, biblioteczne i muzealne wielu towarzystw oraz dokumenty rejestrujące ich dorobek naukowy, organizacyjny i wydawniczy. Ocalałe materiały są rozproszone, niekiedy znajdują się w zbiorach prywatnych wielu członków i działaczy towarzystw; dotąd nie zostały zewidencjonowane

1    wykorzystane w badaniach. Zdajemy sobie sprawę, że tom 2 Słownika nie objął wszystkich działających w przeszłości towarzystw naukowych i upowszechniających naukę. Zwracamy się zatem do badaczy podejmujących problemy szczegółowe dotyczące społecznego ruchu naukowego z prośbą o informacje dotyczące towarzystw dotąd nie rejestrowanych, które wykorzystamy w dalszych pracach nad Słownikiem.