2251772516

Jan Komarzewski, generał, wynalazca teodolitu górniczego (1744-1310)

Jan Śniadecki, profesor matematyki (1756-1830)

Jan Śniadecki, professeur de rna-thematiques a l’Universitć de Wilno (1756-1830)

Euzebiusz Słowacki, profesor Liceum w Krzemieńcu (1772-1814)

Euzebiusz Słowacki, professeur de lycee a Krzemieniec, geometro de Sa Majeste Roi de Polog-ne (1772-1814)

Jan Śniadecki, professor of mathe-matics at the Wilna University (1756-1830)

Euzebiusz Słowacki, professor of the college at Krzemieniec, sur-veyor of His Mnjesty the King of Poland (1772-1814)

Jan Komarzewskl, generał, in-venteur du theodolite de mines (1744-1810)

Jan Komarzewski, generał, in-ventor o£ the miners theodolite (1744-1810)

NOWA MAPA TURYSTYCZNA NRD. Niemiecka kartografia turystyczna ma już starą tradycję pod względem zaopatrywania turystów w dobre mapy. Już w trzeciej ćwierci wieku XIX wychodziły tu liczne mapy Renu, Szwarcwaldu, Harcu, Sudetów oraz Alp Bawarskich i Tyrolskich dla potrzeb wędrowców i turystów. Po zjawieniu się roweru, to jest od reku 1890 zjawiają się specjalne mapy dla cyklistów (pionierem ich jest Ravenstein z Frankfurtu).

W okresie międzywojennym mapy turystyczne wydawane są także i przez instytucje urzędowe (Landesvermessungs-amt). Mimo że ten dział produkcji miał dla tych ostatnich instytucji raczej charakter zajęcia ubocznego, mapy turystyczne wykonywano w nich bardzo starannie, z dokładnością map topograficznych i bez zarzutu pod względem technicznym. Do takich urzędowych niemieckich opracowań turystycznych należały:

—    wydania wielobarwne „Kartę des Deutschen Reiches 1 : 100 000 z nadrukiem elementów turystycznych,

—    arkusze 1 : 50 000 i 1 : 25 000 dla celów turystycznych.

Przedwojenne mapy turystyczne wykonywane przez instytucje prywatne stały przeważnie na nieco niższym poziomie zarówno pod względem opracowania redakcyjnego, jak i pod względem technicznym. Charakter miały bardzo rozmaity:    były to mapy bądź hipsometryczne, bądź

(częściej) kreskowe lub cieniowe, z bogatym w szczegóły bądź też zredukowanym, ale nigdy przesadnie uproszczonym rysunkiem sytuacji, z reguły z uwzględnieniem elementów turystycznych. Niektóre z tych map wyróżniały się brakiem rzeźby terenu, ograniczając się do podania sytuacji lub nawet tylko jej niektórych elementów. Mapy bardziej interesujących terenów turystycznych, jak na przykład Alp, Jury Szwabskiej lub Harcu wydawane były też przez rozmaite kluby turystyczne (Alpen Klub, Harz Klub, Rhein-u.Taur.us Klub iip.)

Obecnie niemiecka kartografia turystyczna skoncentrowana jest głównie w Niemczech Zachodnich. Kartografia urzędowa i prywatna rywalizują tam w dostarczaniu, ciągle nowych i coraz lepszych map. Każdy krajowy urząd pomiarowy wydaje serie turystyczne przeważnie w skalach 1 :50 000 (oparte na poprawionej już mapie 1 :25 000) i 1 :100 000. Są to po prostu wielobarwne mapy topograficzne, w wydaniu 1 :50 000 nie mające przeważnie żadnych dodatkowych nadruków turystycznych; jedynie tytuł sugeruje przeznaczenie mapy.

Z przedsiębiorstw kartograficznych wiele kontynuuje wydawanie map turystycznych w typie dotychczasowym, jak na przykład firma Revensteina z Frankfurtu, dla turystyki pieszej i samochodowej. Firma ta jest najbardziej chyba ruchliwym wydawnictwem map tego typu w NRF.

Niektóre firmy wydają jednak i zupełnie nowe serie, jak na przykład. Deutscher Kunstverlag z Monachium^ł) i Kunstdruckerei Kimstlerbund z Karlsruhe²).

W NRD od r. 1954 ukazują się arkusze nowej mapy turystycznej pod wspólną nazwą „Die gute Wanderkarte”. Opracowanie i druk wykonuje lipski oddział Zakładów Kartograficznych im. H. Haacka; wydawcą tej mapy jest Lipski Instytut Bibliograficzny.

Wielobarwna ta mapa obejmuje tereny atrakcyjne dla turystyki, okolice uzdrowisk i podmiejskie tereny wypoczynkowe wielkich miast. Prace nad mapą zaplanowane są bardzo szeroko, w przeciągu najbliższych dwóch lat planuje się wykonanie jej dla terenów równych ^ł/⁸ powierzchni NRD.

Początkowo arkusze miały charakter raczej uproszczony, dopiero ostatnio opracowane, z poziomicową rzeźbą terenu, należą do bardzo udanych i stanowią nowy typ mapy turystycznej. wydawanej dotychczas z prowizorycznym rysunkiem ukształtowania powierzchni.

Rozmaite arkusze nowej mapy wydawane są w różnych skalach; pod tym względem można je podzielić na dwie grupy. Pierwsza grupa, raczej nieliczna, obejmuje arkusze w skalach 1 : 20 000, 1 : 25 000, 1 : 30 000. Są to specjalne wydania dla ważniejszych podmiejskich terenów wypoczynkowych i miejscowości kuracyjnych. Druga, zasadnicza grupa obejmuje poszczególne obszary turystyczne w skalach 1: 40 000, 1 : 50 000, 1 : 60 000 i 1 : 75 000.

W pierwszej grupie rzeźba terenu jest przedstawiona dwojako: albo starą metodą polegającą na podcieniowaniu zboczy²), w tym przypadku płaszczyzny poziome, dna dolin i grzbiety są białe — albo też cieniowaniem przy zastosowaniu oświetlenia skośnego. Zwraca tu uwagę bardzo staranne i drobiazgowe wykonanie rysunku cieniowego, co w tej skali pozwala się doskonale orientować w charakte-

') Deutscher Kunstverlag opracowuje od r. 1949 mapą: „Deutsche Heimatkartc^,, w skali l : 100 000. Jest to sześciobarwna mapa turystyczna z poziomicowa rzeźba terenu, podkreślona przez cieniowanie w kolorze brązowym, z krótkimi wiadomościami z geografii fizycznej, historii i gospodarki terenu i bardzo obszernym słownikiem turystycznym miejscowości na odwrocie i marginesach każdego arkusza.

*) Kunstdruckerei Kiinstlerbund — wydaje między innymi serię powiatowych ..Heimatkarten” 1 : 100 000 o tle barwnym, przedstawiającym użycie ziemi: 2—2.5-krotne powiększenie tej mapy używane sa jako szkolne mapy ścienne powiatów.

*) Podobnie, jak na niektórych arkuszach starej niemieckiej mapy urzędowej „Uebersichskarte von Mltteleuropa” 1 : 300 000, której kontrreprodukcje z podobnym przedstawieniem terenu były rozpowszechnione u nas po I wojnie światowej.

364