242074279

"3

Rudolf Ochman

SLASKIE SPRAWY JĘZYKOWE

I

I. S 1 9 s k w okresie od schyłku IX do

p o ł o w y XIII wieku

Od dawnych czasów w olbrzymiej swej większości Śląsk zamieszkały byl przez ludność polską; na zachodnich swych grani--cach, od Bobru i Kwisy, przez Serbów Łużyckich, zaś w Opawskiej Frydeckiem, Glubczyckiem i Raciborskiem częściowo przez żywioł czeski, chociaż', jak pisze R. Heck, w "epoce feudalnej od połowy XIV w. do połowy XVI w. należałoby w tej części Śląska morwie raczej o ludności słowiańskiej niz polskiej czy czeskiej¹*.

1/

Zmiana układu narodowościowego na Śląsku nastąpiła dopiero w wieku XIII w zą^^zku z małżeństwami książąt piastowskich z Niemkami, lokacja wsi na prawie niemieckim oraz imigracja ludności niemieckiej. Początkowo nieliczny jeszcze element niemiecki wsiekal w szeregi elementu polskiego. Z biegiem czasu spotykamy w dokumentach imiona czysto germanskie/Gerard, Fryderyk, Otton, Dytrych itp./ Na 113 dokumentów feudalow książęcych, świeckich czy kancelarii miejskich z lat 13334-1336 spisanych po łacinie znamy tylko 13 zredagowanych po niemiecki^

f

Wieś slaska w tym czasie jest jeszcze przewazająco polska, pomimo wsi lokowanych na prawie niemieckim, z których wiele tworzyły dawne osady z prawem polskii^. Nazwy ich pozostali' dalej w brzmieniu polskim. W kronice klasztoru Cysrersow w Henrykowie na Dolnym Śląsku. założonym w 1227 r. w tak zwanej Księdze Henrykowskiej: gdzie w języku łacińskim zypisywano dzieje klasztoru i jego posiadłosę^, zanjduje się pierwsze zdanie napisane w języku polskiai Wzrastający napor języka niemieckiego. na . Śląsku spowodował reakcję duchowieństwa polskiego. Arcy-

/

biskup gnieźnieński Jakub Świnka w Statutach Łęczyckich z roku 1285 obowiązujących w diecezji wrocławskiej, zakazuje powoływania na stanowisko rektorów szkol- osob nie znojących języka polskiego$. poleca wygłaszanie kazań i odmawianie z ludem modlitw po. polsku^ lecz z chwilą, kiedy większość ksiązpt slpskich zlozyla hołd Janowi Luksemburskiemu królowi Czech, ekspansja /niemieckiego/ mieszczaństwa i osadników niemieckich nabierała coraz większego rozpędu. Nawet episkopat wrocławski brał udział w gwałtownym niemczeniu wsi polskiej, np. Jan Rota, biskup wrocławski /I495 r./ nakazał chłopom wsi Wojcice