2711906027

jące najemnej siły roboczej. W szczegółach struktura ta przedstawiała się

37

następująco :

poniżej 2 ha    775    22.348 ludności

2-5 ha    175    40.686

5-10 ha    -    279    13.055

10-15 ha    -    217    1.286

15-50 ha    -    64    361

powyżej 50 ha    -    23    74

Ponadto systematycznie wzrastała ilość gospodarstw karłowatych, jak również zadłużenie wsi oraz jej przeludnienie zwiększające się jeszcze w wyniku wzrastającego w całym kraju bezrobocia i powrotu na wieś ludności zwal-nianej w przedsiębiorstwach przemysłowych .

Wszystkie te czynniki wpływały na systematyczne obniżanie się siły nabywczej ludności wiejskiej, pogłębiając tym samym natężenie kryzysu w przemyśle. Rozwijało się w dalszym ciągu zjawisko tzw. nożyc cen, wyraża-jęce się spadkiem cen artykułów w wartościach realnych. Przy czym ceny płodów rolnych spadały znacznie szybciej niż artykułów przemysłowych.Przykładowo chłop chcąc nabyć pług w latach 1928-1929 musiał sprzedać 130 kg zboża, a w 1931 już 239 kg. Podobnie kształtowały się ceny innych artykułów. Warto przytoczyć przynajmniej kilka takich przeliczników dotyczących towarów najczęściej przez chłopa zakupywanych, jak mydło, sól czy cukier i tak w latach 1928-1929 cena 10 kg cukru równała się 47 kg zboża, by w

1933 r. osiągnąć równowartość 88 kg, soli z 10 kg do 19 kg, a mydła z 64

39

do 108 kg

W takiej sytuacji chłop zmuszony był do przeznaczania na zakup tych samych towarów coraz to większej części swoich dochodów. Faktycznie doprowadzało to do wstrzymania się przez niego od zakupów, względnie maksymalnego ograniczenia podstawowych niejednokrotnie artykułów codziennego użytku. Zarobione bowiem dorywczo pieniądze, względnie uzyskane ze sprze-

Mały Rocznik Statystyczny z 1934 r., s. 126.

3. Fierich obliczył, że w badanej przez niego wsi w latach 1849-1928 ilość gospodarstw wzrosła z 81 do 130, a ich obszar zmniejszył się z 5,7 ha do 3,8 ha. 3. Fierich, Broniszów..., s. 80, tab. XLII; Wzrastające w latach kryzysu zadłużenie najbardziej dawało się we znaki gospodarstwom małym. Por. Wieś polska w latach wielkiego kryzysu 1929-1935. Materiały i dokumenty. Opr. 3. Ciepielewski, Warszawa 1965, s. 29-31.

39

Rozmiary spadku cen artykułów rolnych oraz jego wpływ na sytuację ekonomiczną wsi przedstawia Z. Landa u, 3. Tomaszewski, Gospodarka..., t. II, s. 122-124; Por. także prace M. Mieszczankoskiego oraz 3. Ciepielewskiego, Polityka agrarna rządu polskiego 1929-1935, Warszawa 1968, s. 60-105; średnio dochody gospodarstwa rolnego spadły z 330,68 zł w 1926/27 r. do 144,10 zł w r. 1933/34. 3. C u-

r z y t e k, Położenie gospodarstw włościańskich w r. 1933/34, Warszawa 1934, s. 10; S. R y m a r, 3ak wyprowadzić Polskę..., s. 1-2.