2711906515

4

Wiadomości Uniwersyteckie

GRATULUJEMY • GRATULUJEMY KSIĄŻKI WYDAWNICTWA UMCS

W poszukiwaniu podstaw krytyki

Panu Profesorawi Janowi Mazurowi, dyrektorowi Centrum Języka i Kultury Polskiej dla Polonii i Cudzoziemców UMCS, który na wniosek Zespołu Nauk Humanistycznych powołany został do Językoznawczej Sekcji Grantowej Komitetu Badań Naukowych. Profesor Mazur wybrany został także do Zarządu Krajowego Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”. Prezes Andrzej Stelmachowski powierzył Mu sprawy oświaty polskojęzycznej i polonijnej w święcie. Profesor przewodniczy Komisji Stypendialnej Stowarzyszenia, współpracuje w tych sprawach z CARITASEM.

Pani Profesor Alicji Pomorskiej, kierującej Zakładem Finansów Wydz. Ekonomicznego, która jako jedyna z poprzedniego 20-osobowego składu już po raz trzeci powołana została w skład Kolegium Najwyższej Izby Kontroli. Ponadto Pani Profesor od trzech lat jest doradcą Prezesa NIK. Do Jej obowiązków na tym stanowisku należy m.in. przygotowywanie i opracowywanie ekspertyz projektów przeprowadzonych kontroli oraz informacji po ich przeprowadzeniu dla potrzeb Prezesa i Kolegium NIK.

I-

Panu Rektorowi Marianowi Harasimiukowi, który zaproszony został przez premiera RP Leszka Millera do udziału w pracach Narodowej Rady Integracji Europejskiej.

Po raz kolejny, niestrudzenie Wydawnictwu UMCS, które podczas VIII Wrocławskich Targów Książki Naukowej w kategorii książki humanistycznej otrzymało nagrodę główną za Krzysztofa Pomiana Zbieraczy i osobliwości. Autorem szaty graficznej książki jest pan Jerzy Durakiewicz. T>a-dycją wrocławskich targów stają się nagrody i wyróżnienia dla Wydawnictwa UMCS, które podczas ośmiu ich edycji nie otrzymało tylko raz nagrody, ale - uwaga - z powodu nieobecności...

*

Panu Grzegorzowi Linkowskie-

mu i zespołowi jego współpracowników za zorganizowanie III Międzynarodowych Dni Filmu Dokumentalnego „Rozstaje Europy”. Miłośnicy tego gatunku mieli rzadką okazję obejrzenia ponad 30 filmów poświeconych najistotniejszym współczesnym problemom polityczno-społecznym, prezentacji dorobku artystów doskonale znanych, ale w innym oryginalnym ujęciu historii najnowszej nie tylko naszego kraju, ale i państw sąsiadujących. Obecni byli podczas festiwalu reżyserzy, scenarzyści, bohaterowie prezentowanych filmów, z którymi można było porozmawiać po konkursowych projekcjach. Szkoda tylko, iż temu prawdziwemu świętu kina towarzyszyło, delikatnie mówiąc, umiarkowane zainteresowanie ze strony uczelnianej publiczności.

*

Panu Doktorowi Zbigniewowi Jóźwikowi prezentacji sylwetki i twórczości w prestiżowym albumie An Engraver’s Glob. Wood Engraving World-wide in the twen-ty-first wydanym w Londynie jako pierwsza w 2002 roku książka wydawnictwa Primrose Hill Press. Doktor Jóźwik znalazł się w doborowym gronie 11 przedstawianych grafików polskich, wśród artystów z 23 krajów wszystkich kontynentów.

RM KRLBRRCZVK

U PODSTAW KRYTYKI

[.

O aksjologii literackiej Karola Ludwika Konińskiego

Książka Adama Kalbarczyka U podstaw krytyki 0 aksjologii Karola Ludwika Konińskiego, ukazała s>ę w sio dziesiątą rocznicę urodzin autora Nox astra Mało dziś pamiętany Karol Ludwik Koniński (1891-1943) był jednym z najwybtnej szych polskich krytyków literackich, myślioek i filozofów, dla którego literatura stanowiła klucz do rozumienia świata i czło-I wieka

Koniński urodził się we Lwowie, ukończył studia humanistyczne na umwersylecte w Krakowie w 1914 r Woelony w 1916 r do austnackiego wojska w czasie kampanii wojennej zapadł na zapalenie płuc. które przerodziło się w gruźlicę kręgosłupa, unieruchamiając go na długie miesiące w gipsowym

pancerzu

Od 1929 r. Koniński stałe zamieszkuje w Zakopanem. gdzie utrzymuje ożywione kontakty towarzyskie (mm zJ Ciermakiem. K Irzykowskim. S. I. Witkiewiczem. K Wyką, M Kasprowicz ową) Okres d/u-giej wojny światowej spędza w domu rodzmnym żony w Rudaw* koło Krakowa, gdzie umera 23 marca 1943 r w wyniku postępującej choroby.

Karol L. Konński pozostaw* po sob*e dwutomową. opatrzoną dużym studum wstępnym, antologię Pisane ludowi i kilkaset artykułów rozproszonych w prasie codziennej i penodykach Dzeto Konińskiego to przede wszystkim jednak zbór oryginalnej refleksji filozoficznej, opublikowanej w trzech książkach pośmiertnych: No* astra (Warszawa 1961). Ex laturyn-tho (Warszawa 1962). Uwagi 1940-1942 (Poznań

1987).

Na tle literackiej krytyki dwudziestolecia imędzy-wojennego Koniński miał miejsce swoiste i odrębne K Dyboak w ptacyPersonahstycina krytyka literacka Teone topis nurtu z lat trzydziestych (Ossoineum 1981) zalicza autora Ex labiryntho do prekursorów krytyki personalistycznej

I Zarówno jednak czytełncy dzieła Konińskiego.

I jak i badacze jego spuścizny literackiej natrafią na różnego rodzaju trudności interpretacyjne Adam Kalbarczyk w swojej pracy wskazuje na trzy ich rodzaje: asystemowość. hermetyczność oraz niejednoznaczność tej twórczości, wkraczającej w kręgi tajemnic, które me do końca dają się rozwikłać, bowiem największe problemy ludzkiej egzystencji są tu wplątane w ocenę krytyczną powiązaną z głęboką refleksją filozoficzną

Praca Adama Kalbarczyka o Karolu L Konińskim składa się z trzech rozdziałów. W poszukiwaniu prawd metafizycznych Na tropach piękna i WSród wielkch i małych ludzi W poszczególnych rozdz*-I łach autor dokonuje - w trzech aspektach metafi-

; zycznym. estetycznym i etycznym - żmudnej i fachowej oceny dzieła, które pozostawił po sobie Koniński Kalbarczyk, skupiony na krytyce literackiej Konińskiego, trafnie i ze znawstwem nterpretuje najważniejszą dziedzinę aktywnośo twórczej autora Nox

astra

Krytyka jako zadanie filozoficzne - pisze autor książki -ma dla Komńskjego pnede wszystkim sens. jeśli poszukuje prawdy o człowieku. Poszukiwanie to odbywa się na drodze rozpoznawania autora dzie

lą popnez bohaterów pnedstawionych w dziele, na drodze rozpoznawania siebie jako osoby przeżywa-jącej dzieło, a fakże pnez zaangażowane w rzeczywistość literacką w związku z autorem i w zgodzie z własnym przeżywaniem świata Adam Kalbarczyk uważa, że krytyka Meracka - którą Koniński uprawiał z uporem, jakby na przekór chorobie rujnującej jego s>ły fizyczne - jest swoistą drogą dochodzenia do najważniejszych prawd filozoficznych.

Charakterystyczną cechą krytyki Konińskiego jest jej obiektywizm i tfterdyscypłmamość. a także uznanie etycznych powinności wobec własnej epoki, co może jest najwyraźniej widoczne w zmierzaniu do tego. by - jak pisze Kalbarczyk - zapneczyć podmiotowości osoby w ustanawianiu realności świata

Koniński był krytyk em o bardzo szerokich zainteresowaniach czytelniczych Jego uwaga skupia się wprawdzie na czasopiśmiennictwie i aktualnym ży-ou literackim (od nazwisk wielkich - Mam Dąbrowskiej czy Jarosława Iwaszkiewicza - aż po recenzje debiutów literackich ówczesnej awangardy), ale często dochodzi do głosu jego wielka erudycja, pozwalająca mu znakomicie poruszać sę na teren* europejskiej tradycji literackiej i filozoficznej.

Krytyka literacka n* jest rzemosłem. które można wykonywać bezdusznie By dokonywać trafnej analizy i oceny utworów, trzeba mieć osobistą wrażliwość i zdolności rozumema dzieła literackiego Jak pisze Adam Kalbarczyk. Koniński był krytyk*m-arty-stą, bowiem w swych krytycznych poszukiwaniach tworzył zapis odczuwania i poznawania świata przez samego siebie. Koniński me przywiązywał wielkiej wagi do metodologii literaturoznawczej, ale umieszczał swą ocenę w perspektyw* metafizycznej (rełi-ginej) i etycznej, rozpatrując literaturę jako przedmiot refleksji egzystenqainej Czeto zawsze - pisze Koniński - jest jakąś wypowiedzią, jakąś mową twór-cy osobę

Na temat estetyki przedstawiania natury w literaturze Komński twierdz*: Pnyroda piękną psi dlatego. że człowiek wczuwa w mą swoje własne życie. czyti raczej swoją osobowość Podstawowe założenia teom wczuwama się (Emfuhlungstheone) przenosi Koniński na teren refleks? dotyczącej estetycznego stosunku cztow*ka do rzeczywistości. Przeżycie estetyczne w świetle dokonanej przez Konińskiego w duchu personaiistycznym adaptacji taj teo-m jest najdoskonalszą i najpełniejszą drogą przeżywania nie tylko sztuki, ale całej rzeczywistości zewnętrznej Adam Kalbarczyk szuka w ówczesnej myśli europejskiej ztneźnośo z tą ideą. znajdując je u E Stern, T.Lippsa. S. Wed i innych, którzy w przeżyciu świata zewnętrznego dostrzegali zdolności człowieka do przekraczania granic swej ńdywidualno-śo.

Dokonując recenzji książki Adama Kalbarczyka, prof Jan Błoński n*przypadkowo napisał, że ta rozprawa [ I stanowi najpełniejszą i myślowo najbogatszą prezentację twórczości Konińskiego, cztowre-ka o nieprzeciętnej wiedzy literackiej i - co zapewne ważmeisze - o wielkiej duchowej oryginalności Książka Adama Kalbarczyka o Karolu L Komńskm napisana jest z pasją, jej autor przytacza wiele poglądów badaczy twórczości Konińskiego po to. by polemizować z mmi lub korygować wcześniejsze opracowania i analizy W połączeniu z próbą herme-neutycznej interpretacji myśli Konińskiego taka metodologia badawcza wydaje sę słuszna i w pełni uzasadniona

Adam Kalbarczyk w swojej pracy w sposób wyczerpujący zaprezentował aksjologiczne podstawy krytyki literackiej Konińskiego, chociaż trzeba zdać sob* sprawę, że ogląd dzieła Konińskiego, zamkniętego datami jego narodzin i śmierci oraz oddalającej się epoki dwudziestolecia zawsze będzie już tylko cząstkowy Refleksja badawcza zawarta w książce Adama Kalbarczyka pozwala jednak na to. by czytelnik otrzymał o myśli Karola Ludwika Konińskiego wiedzę najistotn*i$zą oraz - jak to zauważy* prof Jan Błoński - aktualnie najpełniejszą

Adam Kalbarczyk. U podstaw krytyki O aksjologii literackiej Karola Ludwika Konińskiego. Wydawnictwo UMCS. Łubki 2001 ss 159.

Tadeusz Karabowicz

2002, numer 4