2795179515

do odbioru bardziej skomplikowanych form wypowiedzi artystycznej w dalszych stadiach edukacji szkolnej.

Godzi się wreszcie podkreślić, że nowy program nauczania początkowego silnie eksponuje rolę oświaty równoległej w kształceniu kulturalnym dzieci, zwłaszcza czasopism „dziecięcych”, teatru „dziecięcego”, radiowych i telewizyjnych programów opartych na rozmaitych formach „dziecięcej” kultury literackiej, a także twórczej aktywności kulturalnej dzieci, m.in. w amatorskim ruchu teatralnym, w literackich, muzycznych i plastycznych formach ekspresji artystycznej. Instytucje oświaty pozaszkolnej i rozmaite formy aktywnego uczestnictwa w kulturze powinny formować bogatą wewnętrznie osobowość dziecka.

Na szczeblu nauczania systematycznego, w klasach od IV do VIII literatura dla dzieci zajmuje wprawdzie nadal ważne miejsce w kanonie lektur i wypisach szkolnych, ale nie dominuje już — tak jak na poziomie nauczania początkowego — w treściach kształcenia literackiego.

Uwzględniono tu bowiem, poza utworami dla dzieci i o dzieciach, wybrane teksty z literatury ogólnej prezentujące w układzie spiralno-koncentrycznym naszą i częściowo obcą kulturę piśmienniczą od średniowiecza po czasy współczesne. Mając na uwadze potrzeby, zainteresowania i możliwości percepcyjne dzieci w różnych fazach ich psychofizycznego rozwoju, wprowadzono: w kl. IV — utwory XIX i XX w., baśnie polskie i obce, obrazy z żyda dzieci i młodzieży, obrazy z życia przyrody; w kl. V — utwory literackie z epok od oświecenia po czasy współczesne, w tym — prócz wymienionych form gatunkowych — nowe, trudniejsze: fraszkę, pieśń. hymn. opowiadanie i powieść fantastyczną; w kl. VII — teksty literackie z epok od średniowiecza po czasy współczesne, w tym opowiadanie i powieść historyczną; w kl. VIII — opowiadanie i powieść społeczno-obyczajową (głównie dla dzieci i młodzieży) oraz dramat obyczajowy, nadto syntezę wiedzy o wybitniejszych zjawiskach z tradycji literackiej i z zakresu literatury dla dzieci i młodzieży (zwłaszcza współczesnej). Zestaw lektur dopełniono opowiadaniami biograficznymi z życia najwybitniejszych twórców polskiej kultury.

Utwory z polskiej literatury dla dzieci i młodzieży (m.in. Marii Konopnickiej, Henryka Sienkiewicza, Walerego Przy-borowskiego, Janusza Korczaka, Marii Dąbrowskiej, Haliny Górskiej, Kornela Makuszyńskiego, Gustawa Morcinka. Jana Brzechwy, Janiny Porazińskiej, Hanny Januszewskiej, Marii Kownackiej, Wandy Chotomskiej, Józefa Ratajczaka, Macieja Wojtyszki, Edmunda Niziurskiego, Hanny Ożogowskiej, Joanny Kulmowej, Ludwika Jerzego Kerna, Jerzego Broszkiewicza, Macieja Kuczyńskiego, Stanisława Lema, Haliny Rudnickiej. Czesława Centkiewicza, Aleksandra Kamińskiego, Igora Newerlego, Arkadego Fiedlera, Wojciecha Żukrowskiego, Wandy Żółkiewskiej, Seweryny Szmaglewskiej) dopełniono w klasach od IV do VIII tekstami z literatury obcej. Na liście lektur figuruje m.in. Andersen, Collodi, Ernst, Theodor Amadeus Hoffman. adaptacje dla młodzieży Robinsona Kruzoe Defoe, Podróży Guliwera Swifta, powieści Londona, Twaina. Curwooda. Stevensona, Veme’a, Molnara, Gajdara i in.

Obecny w zestawie lektur obowiązkowych krąg utworów dla dzieci wzbogacają utwory polskie i obce w lekturach uzupełniających. Należy podkreślić, że o ile w zestawie lektur obowiązkowych w klasach od IV do VIII literatura dla dzieci stanowi harmonijne dopełnienie lektur z piśmiennictwa ogólnego, mówiących często o życiu dzieci i młodzieży i prezentujących bohatera dziecięcego, o tyle w lekturach uzupełniających zajmuje pozycję prawie że wyłączną. Atrakcyjna fabularnie, zróżnicowana gatunkowo i formalnie ma służyć rozbudzeniu zainteresowań czytelniczych, udzielić odpowiedzi na nurtujące pytania i problemy, przekazać cenne wartości moralne i społeczne, dostarczyć wzruszeń, ukształtować smak estetyczny, przygotować do odbioru bardziej złożonych treści literackich w kolejnej fazie nauczania szkolnego, na szczeblu licealnym.