2906543658

16

około 15 m. Jeżeli ten pas wzgórz morenowych przyjąć za maksymalny zasięg fazy pomorskiej zlodowacenia bałtyckiego, to południowa część jeziora Wigry byłaby końcowym zagłębieniem lądolodu tej fazy.

Na południe od wsi Bryzgiel powierzchnia Równiny Augustowskiej staje się falista, przy czym łagodne grzbiety wzniesień biegną równoleżnikowo. Tworzą one łańcuch wzgórz morenowych, stanowiący pozostałość transgresji wigierskiej. Jest on jednakże słabo widoczny w terenie z powodu zasypania moren materiałem glacjofluwialnym, pochodzącym z późniejszego okresu stadiału pomorskiego.

Tak więc południowy brzeg jeziora Wigry leży w zasięgu dwóch stref marginalnych: zlodowacenia bałtyckiego i starszej fazy wigierskiej, będącej oscylacją stadiału leszczyńskiego, oraz leżącej bardziej na północ młodszej fazy stadiału pomorskiego.

Na północno-wschodnim brzegu jeziora Wigry występuje kilka grup moren czołowych. W okolicy wsi Rosochaty Róg i Mikołajewo wzniesienia te osiągają wysokość ponad 140 m npm. i są zbudowane z czerwonej, zbitej dość plastycznej gliny, z domieszką drobnych kamieni i głazów. W kierunku wschodnim maleje ilość kamieni, a domieszki piasku stają się większe. Daje się zauważyć chaotyczność w rozkładzie pagórków i bezplanowe rozmieszczenie głazów, co może świadczyć o oscylacji w tym miejscu krawędzi lądolodu. Materiał gliniasty w morenach pozwala przypuszczać, że obok akumulacji czołowej (duża ilość głazów) zachodziło także wygniatanie podłoża denno--morenowego, na którym moreny czołowe spoczywają. Są to więc moreny oscylacyjne, powstałe z wygniatania i akumulacji czołowej. Ten ciąg moren leży na prawym brzegu szerokiej i nieco podmokłej doliny Pra-Hańczy, a teren urywa się ku dolinie stromą krawędzią.

Brzegi Czarnej Hańczy zbudowane są z piasków i żwirów glacjoflu-wialnych, warstwowanych poziomo. Koryto rzeki ma szerokość 10-15 m, a taras zalewowy pokrywają osady piasków, żwirów i torfu. Taras zalewowy jak również i nadzalewowy pochodzą ze schyłku plejstocenu. Na północ od wsi Mikołajewo, Czarna Hańcza płynie przez około 3,5 km szerokim, zatorfionym obniżeniem wytopiskowym, a dolina rzeczna zwęża się dopiero w pobliżu wsi Maćkowa Ruda.

Kemy występują na północ od jeziora Wigry, na przesmyku pomiędzy jeziorem Wigry i jeziorem Dowcień, oraz w okolicy wsi Tartak. Bliższą charakterystykę tych utworów podaje Ber (1981).

Na północnym brzegu jeziora Wigry, w okolicy wsi Stary Folwark, występują wzgórza moreny martwego lodu zbudowane z gliny. Formy te spotkać można także w okolicy wsi Leszczewo na północ od szosy do Suwałk.

Zalesiony półwysep Wysoki Wągieł wcina się w jezioro Wigry, od zachodu dzieląc je na część północną i południową. Przeważają tam piaski i żwiry lodowcowe ostatniej fazy zlodowacenia bałtyckiego, a w części południowej występują fragmenty ciągu wzgórz moreny czołowej, stanowiące strefę marginalną stadiału pomorskiego. Rzeźba półwyspu jest urozmaicona. W części