2964938854

296 SPRAWOZDANIE Z RUCHU RELIGIJNEGO,

wem falę materyalizmu i anarchizmu; one jedne są w stanie z wolna uleczyć z dnia na dzień dolegliwsze moralne i społeczne choroby; one jedne mogą przyszłość zabezpieczyć...

Punktów spornych, które nas od siebie oddzielają, nie należałoby rozogniać gorzkim tonem i kłamstwami; lecz raczej we wzajemnych stosunkach usuwać je w dal z łagodną wyrozumiałością. Niemcy potrzebują bardziej niż jakikolwiek inny kraj, religijnego pokoju, równie dla tego, że zamieszkane są przez ludność należącą do kilku różnych wyznań, jak i z powodu dzisiejszych politycznych stosunków. Do pokoju zaś tego nie dojdziemy, jeśli każde wyznanie nie będzie miało najzupełniej zabezpieczonych świętych swych praw i interesów, abyśmy wszyscy, pomimo różnic we wierze złączyli się wesołem, a ofiarnem sercem w wierności i miłości ojczyzny... Miłość dla waszych współobywateli, którą wam raz jeszcze najgoręcej zalecamy, wymaga, abyśmy z naszej strony wbrew wszelkim zaczepkom i rzucanym na nas podejrzeniom, unikali wszystkiego, co mogłoby namiętność, niechęć, uieprzyjażń rozżarzyć, lub podniecić. Czyż jednak, najmilsi Dyecezanie, potrzebujecie tego napomnienia? Najlepszą a chwalebną dla was odpowiedź daje hi-storva kilku ostatnich iat“.

Tego samego dnia, którego w Eisenach rozpoczął się kongres Ligi Ewangelicznej, zamknięto w Gardiff w innym zupełnie duchu toczące się obrady anglikańskiego kleru. Nie było tu zaczepek lub napaści wymierzonych przeciw katolikom i Papizmowi; przeciwnie mówcy z godną podziwienia otwartością wyznawali głośno, że wiele, bardzo wiele, uczyć się im należy, od rzymskiego Kościoła i składali, bez fałszywego wstydu, winny hołd jego kapłanom, misyonarzom, uczonym. Pastorzy Benson, Butstrode, Welby ubolewali głęboko nad coraz większym rozdziałem między wiarą a wiedzą. „Chrystus, mówili pięknie i prawdziwie, jest jedynym mistrzem prawdy; do-gmata przez Kościół do wierzenia podane nie są tyranami rozumu, lecz przewodnikami życia; rzucającemi w około pęki światła latarniami, które postawił Bóg na ciemnym oceanie wątpliwości, aby nam „wskazywały bezpieczną i spokojną drogę^u. „Czemuż, pytał z żalem członek parlamentu John Keunanay, misye nasze przynoszą stosunkowo tak małe owoce ?^w W Eisenach odpowiedzianoby prawdopodobnie: „Bo katolicy stoją nam na drodze, a zatem nie