Metody nauczania
(na podstawie publikacji metodycznych)
Model nauczania
to ogólny plan lub schemat, który ma pomóc uczniowi w opanowaniu
określonej wiedzy, umiejętności i w kształtowaniu postaw
Strategia nauczania
to ogół celów, środków i metod przygotowanych przez nauczyciela w
celu osiągnięcia jak najlepszych efektów uczenia się ucznia
Metoda nauczania
to celowo i systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z
uczniem umożliwiający uczniom opanowanie wiedzy i umiejętności
Technika nauczania
to metoda bardziej uszczegółowiona lub cząstkowa dotycząca
określonych fragmentów procesu nauczania (przepis)
Klasyfikacja W. OKONIA
Wyodrębnił on cztery rodzaje uczenia się:
1. metody podajÄ…ce (uczenie siÄ™ przez
przyswajanie),
2. metody problemowe (uczenie siÄ™
przez odkrywanie),
3. metody waloryzacyjne (uczenie siÄ™
przez przeżywanie),
4. metody praktyczne (uczenie siÄ™
przez działanie)
Inne kryteria podziału
qð cel czynnoÅ›ci dydaktycznych nauczyciela (wprowadzajÄ…ce,
utrwalajÄ…ce, kontrolujÄ…ce)
qð udziaÅ‚ zmysłów w procesie poznawania (sÅ‚owne, oglÄ…dowe,
praktyczne)
qð z
ródło wiedzy (wykładowe, pytaniowe, podające, poszukujące)
qð zakres czynnej postawy ucznia (pasywne, aktywizujÄ…ce)
qð przepÅ‚yw informacji (monologowe, dialogowe)
qð tok czynnoÅ›ci poznawczych ucznia (indywidualne, dedukcyjne,
analityczne, syntetyczne)
qð sposób przeprowadzenia lekcji (konwencjonalne, nowatorskie)
Metody podajÄ…ce
Nauczanie podające, które polega na przekazywaniu
 gotowej" wiedzy, wzoru działania, nie wymaga
aktywności uczniów, nie wdraża ich do samodzielnego
poszukiwania wiedzy, nie sprzyja rozwojowi samodzielności
działania i myślenia. Grupa metod podających zwana też
metodami asymilacji wiedzy ma szerokie zastosowanie w
praktyce szkolnej i w masowej komunikacji. Wynika to z faktu
pozornej ich prostoty i łatwości stosowania. Istotą tych metod
jest odpowiedni dobór treści, właściwy sposób jej
przekazywania przy ewentualnym zastosowaniu środków
poglądowych. Od charakteru treści, jej strukturyzacji, od
sposobu jej przekazywania w dużej mierze zależy asymilacja
wiedzy przez ucznia.
Typowe metody podajÄ…ce
- Wykład informacyjny
- Pogadanka
- Opowiadanie
- Prelekcja
- Anegdota
- Odczyt
- Objaśnienie lub wyjaśnienie
DZIESI
Ć WSKAZÓWEK, JAK POPRAWIĆ WYKA
AD
WZBUDZANIE ZAINTERESOWANIA
1. Historia lub interesujący materiał wizualny. Wykorzystaj
w trakcie zajęć adekwatną do tematu anegdotę, dłuższą
historię, komiks lub grafikę, które przyciągną uwagę
uczniów.
2. Sprecyzowanie problemu wyjściowego. Przedstaw
problem, wokół którego będzie się koncentrować cały
wykład.
3. Pytanie sondujÄ…ce. Zadaj uczniom jedno pytanie (nawet
jeśli dotyczy nowego tematu), aby zmotywować ich do
wysłuchania wykładu będącego odpowiedzią na nie.
DZIESI
Ć WSKAZÓWEK, JAK POPRAWIĆ WYKA
AD
MAKSYMALIZACJA ZROZUMIENIA I PRZYSWAJANIA
4. Główne punkty. Przedstaw hasłowo główne elementy
wykładu, które staną się kluczem do póz
niejszego
zapamiętania problemu.
5. Przykłady analogie. Zilustruj przykładami tekst wykładu i
jeśli to możliwe, porównuj prezentowany materiał z wiedzą
i doświadczeniem uczniów.
6. Materiały wizualne. Wykorzystuj tabele, przezrocza i inne
typy wizualizacji, które pozwolą uczniom nie tylko słuchać
wykładu, ale również wspierać wrażenia słuchowe
obrazem.
DZIESI
Ć WSKAZÓWEK, JAK POPRAWIĆ WYKA
AD
ANGAŻOWANIE UCZNIÓW W WYKA
AD
7. Wyzwania punktowe. Co jakiś czas przerywaj wykład i pytaj
uczniów o znane im przykłady występowania danego
zjawiska lub zastosowanie wiedzy albo zorganizuj
błyskawiczny kwiz.
8. Ćwiczenia wyjaśniające. Podczas prezentacji wprowadzaj
krótkie działania, które wyjaśnią i podkreślą omawiane
przez ciebie zagadnienia.
DZIESI
Ć WSKAZÓWEK, JAK POPRAWIĆ WYKA
AD
WZMACNIANIE PRZEKAZU WYKA
ADU
9. Problem praktyczny. Przedstaw przykład lub problem, który
uczniowie będą mogli rozwiązać na podstawie informacji
zawartych w wykładzie.
10. Powtórka materiału. Poproś uczniów, aby wzajemnie
powtórzyli sobie treść wykładu, lub poleć, by rozwiązali
test, który sami będą mogli ocenić.
Metody poszukujÄ…ce (problemowe)
Nauczanie problemowe polega na kierowaniu pracą uczniów, którzy
zdobywają nowe wiadomości i umiejętności za pomocą rozwiązywania
problemów teoretycznych i praktycznych. Proces nauczania problemowego
opiera się na samodzielnym dochodzeniu uczniów do wiedzy,
zarówno tej, która jest samym rozwiązaniem problemu, jak i zdobywanej w
toku formułowania problemu, wytwarzania pomysłów i ich weryfikacji.
Metody problemowe sÄ… praktycznymi sposobami realizacji nauczania
problemowego. Metody te mogą i winny być stosowane w nauczaniu,
stwarzają duże możliwości pobudzania i zachęcania uczniów do poszukiwań
i badań. Cel poszukiwań jest zwykle sformułowany w postaci pytania o to, co
jest nieznane, pytania pojawiającego się na tle trudności w myśleniu i
działaniu. Takie pytanie jest problemem. Problem wymaga szukania
odpowiedzi za pomocą myślenia abstrakcyjnego, postawy badawczej, wysiłku
intelektualnego. Tak więc, aby jakieś pytanie (zadanie) stało się dla
uczniów problemem, musi ono zawierać jakieś dane już uczniom
znane i jakieÅ›, niewiadome do wykrycia.
Typowe metody problemowe
- wykład problemowy
- wykład konwersatoryjny
- klasyczna metoda problemowa
- heureza
- metoda przypadków
- metoda sytuacyjna
- inscenizacja
- gry dydaktyczne (symulacyjne, decyzyjne i psychologiczne)
- seminarium
- dyskusja dydaktyczna
DYSKUSJA
Fazy Postępowanie nauczyciela
1. Podanie celów i wywołanie Nauczyciel omawia kolejno cele dyskusji i
nastawienia wywołuje w uczniach gotowość do uczestniczenia w
niej.
2. Ukierunkowa-nie dyskusji Nauczyciel podaje podstawowe reguły dyskusji,
zadaje wstępne pytanie, demonstruje sytuację
problemowÄ… albo charakteryzuje kwestiÄ™
stanowiÄ…cÄ… przedmiot dyskusji.
3. Prowadzenie dyskusji Nauczyciel czuwa nad interakcjami uczniów,
zadaje pytania, wysłuchuje wypowiedzi, czuwa nad
przestrzeganiem reguł, rejestruje postęp dyskusji,
wypowiada własne sądy.
4. Zakończenie dyskusji Nauczyciel pomaga w zakończeniu dyskusji,
uczestniczÄ…c w jej podsumowaniu, lub przedstawia
własny na nią pogląd.
5. Omówienie dyskusji Nauczyciel proponuje uczniom, aby zastanowili się
nad przebiegiem dyskusji i własnymi procesami
myślenia.
Odmiany dyskusji
ð Dyskusja okrÄ…gÅ‚ego stoÅ‚u
ð Dyskusja wielokrotna
ð Dyskusja konferencyjna
ð Dyskusja panelowa
ð Burza mózgów
Techniki prowadzenia dyskusji
ð Dywanik pomysłów
ð Dyskusja punktowana
ð Metaplan
ð Technika Å›nieżnej kuli
ð PomyÅ›l - omów  przedstaw
ð 6x6x6
ð Za i przeciw
ð PrzesÅ‚uchanie
ð Drzewko decyzyjne
Metody eksponujÄ…ce
Grupa metod nauczania, których zadaniem jest eksponowanie
wartości połączonych z przeżyciem. Metody eksponujące inaczej
waloryzacyjne cechuje wielkie bogactwo odmian, zależnie bowiem od
rodzaju wartości zmienia się sposób ich eksponowania i wpływania na
sfery osobowości, jak uczucia, postawy, system wartości i charakter.
Metody impresyjne sprowadzają się do organizowania udziału uczniów w
eksponowanych wartościach społecznych, moralnych, estetycznych,
naukowych. Metodę tę można stosować na lekcji zarówno przy
eksponowaniu utworu literackiego, jak i dzieł sztuki plastycznej, utworów
muzycznych, wartości moralnych, etycznych i innych.
Metody ekspresyjne polegają one na stworzeniu sytuacji, w których
uczestnicy sami wytwarzajÄ… bÄ…dz
odtwarzają dane wartości, wyrażając
niejako siebie, a zarazem je przeżywają. Może to być czynny udział uczniów
w przedstawieniu szkolnym w roli aktorów, rzez
bienie, malowanie, pisanie
utworów scenicznych, inscenizacja wydarzeń historycznych, organizowanie
uroczystości szkolnych.
Metody praktyczne
Metody praktyczne ułatwiają uczniom
bezpośrednie poznanie rzeczywistości oraz
pozwalajÄ… na wykorzystanie posiadanej przez
nich wiedzy w rozwiązywaniu problemów
praktycznych.
Do grupy tej zaliczamy:
- pokaz
- ćwiczenia przedmiotowe
- ćwiczenia laboratoryjne
- ćwiczenia produkcyjne
- metodę projektów
- metodÄ™ przewodniego tekstu
DZIESI
Ć SPOSOBÓW NA
PODTRZYMANIE UWAGI
ð Dyskusja otwarta.
ð Odpowiedz
na kartkach.
ð GÅ‚osowanie.
ð Dyskusja w grupach.
ð Partnerstwo w nauce.
ð Deklaracje.
ð Panele.
ð Dyskusje przed publicznoÅ›ciÄ….
ð Gry.
ð Zwracanie siÄ™ do klasy.
Metody aktywizujÄ…ce
PolegajÄ… one na stworzeniu sytuacji dydaktycznych
wymagających czynnej postawy ucznia w osiąganiu celów
kształcenia. Często określa się je mianem strategii nauczania.
CechÄ… metod aktywizujÄ…cych w procesie nauczania-uczenia siÄ™
jest przewaga czynności uczniów nad czynnościami
nauczyciela. Nauczyciel kieruje procesem kształcenia, a
uczniowie prawie samodzielnie odkrywają świat wiedzy. Każda
metoda może być realizowana jako aktywizująca.
Wszystko zależy od nauczyciela, który może określone reakcje
ucznia wyzwolić lub zablokować. Istota metod aktywizujących
proces uczenia siÄ™ polega na takiej organizacji sytuacji edukacyjnej,
że treści kształcenia stają się dostępne uczącemu i są możliwe do
przetłumaczenia na osobiste doświadczenia.
AktywizujÄ…ce metody nauczania
qð mobilizujÄ… ucznia i nauczyciela do poszukiwania
nowych rozwiązań
qð ksztaÅ‚tujÄ… nastawienie nauczyciela na potrzeby ucznia
qð uczÄ… komunikowania siÄ™ w grupie i Å›wiadomego
uczestnictwa w społeczności
qð Å‚Ä…czÄ… elementy zabawy i badaÅ„ naukowych
qð uczÄ… interpretacji i oceny wÅ‚asnych dziaÅ‚aÅ„
qð ksztaÅ‚tujÄ… wrażliwość i osobowość uczniów
qð dajÄ… poczucie pewnoÅ›ci
qð uczÄ… formuÅ‚owania poglÄ…dów, stawiania i weryfikowania
hipotez
Pamiętaj!!!
Metody, jakimi pracujemy na lekcji, uczÄ…
uczniów uczenia się, modelują proces
uczenia siÄ™!
Każda metoda posiada własną specyfikę,
angażuje inny typ doświadczenia,
przynosi  w efekcie  inne (różne)
efekty edukacyjne.
ZASADY DOBORU METODY NAUCZANIA
Wybór metody nauczania nie może
być przypadkowy, ale poprzedzać go
winna analiza zarówno treści, jak i
metod nauczania.
Nauczyciel powinien jednoznacznie
określić cel jaki pragnie osiągnąć po
zrealizowaniu lekcji.
KIEDY UŻYĆ JAKIEJ METODY?
Użyj technik tworzenia grupy:
JEÅšLI CHCESZ, BY
UCZNIOWIE....
1. PRACA W MAA
YCH
GRUPACH,
2. DYSKUSJA,
o poznali siÄ™ nawzajem,
3. A
AMANIE LODÓW.
o zaangażowali się w pracę
grupy
Nauczyciel mówi, jaką
o dzielili siÄ™ swobodnie
wartość dla wspólnej pracy
ma to, że uczniowie znają
pomysłami i
się i wspólnie działają.
doświadczeniem...
KIEDY UŻYĆ JAKIEJ METODY?
Użyj technik prezentacyjnych:
JEŻELI CHCESZ, BY
UCZNIOWIE ...
o poznali nowe wiadomości
ð WYKA
AD,
(fakty),
ð DYSKUSJA PANELOWA,
o uzyskali ogólny pogląd na
ð FILM,
jakieÅ› zagadnienie lub
ð ODCZYT,
problem,
o poznali logiczny punkt
ale po metodach
prezentacyjnych muszą nastąpić
widzenia
metody aktywizujÄ…ce.
KIEDY UŻYĆ JAKIEJ METODY?
Użyj technik działania:
JEŻELI CHCESZ, BY
UCZNIOWIE....
ð ĆWICZENIA,
ð SYMULACJE,
ð ODGRYWANIE RÓL,
ð rozwijali umiejÄ™tnoÅ›ci,
ð REJESTRACJA I
ð wdrażali to, czego siÄ™ ODTWARZANIE ZAJ
Ć,
ð PRAKTYKI.
nauczyli,
ð zdobyli nowe
Nauczyciel musi przedstawić
szczegółową instrukcję i
doświadczenia
stale obserwować pracę
uczniów.
KIEDY UŻYĆ JAKIEJ METODY?
Użyj technik wkładu uczestników:
JEŻELI CHCESZ, BY
UCZNIOWIE....
ð MAA
E GRUPY,
ð DYSKUSJE GRUPOWE,
ð tworzyli nowe pomysÅ‚y
ð BADANIE
(rozwiÄ…zania),
INDYWIDALNYCH
PRZYPADKÓW,
ð odnieÅ›li je do wÅ‚asnego
ð ODGRYWANIE RÓL,
doświadczenia lub
ð KWESTIONARIUSZE.
sytuacji,
ð zaakceptowali
kontrowersyjnÄ… ideÄ™
ZASTANÓW SI
, CZY WYBRANA METODA NAUCZANIA:
ð wzbudzi zainteresowania ð wymaga zastosowania
uczniów? dodatkowych środków
dydaktycznych?
ð jest czasochÅ‚onna?
ð zaktywizuje uczniów?
ð może być skuteczna w
nauczaniu: ð może udać siÄ™ w licznej
klasie?
o wiedzy?
ð wzmacnia atmosferÄ™
o umiejętności?
zaufania w klasie?
ð czy może wpÅ‚ywać na
ð pozwala na Å‚atwe
kształtowanie postaw
ocenianie pracy uczniów?
uczniów?
ð pozwala na wÅ‚Ä…czenie
środowiska lokalnego?
To nie takie trudne&