3220343121

Karolina Górniak

Wydział Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego

Granice w poezii

Tymoteusza Karpowicza i Ezry Pounda

Poezja eliptyczna, po Norwidowsku „ciemna”, broni się przed próbami egzegezy, ale to właśnie najbardziej hermetyczne, zbliżające się do granicy komunikatywności dzieła wytyczały drogi rozwoju literatury, szczególnie w XX wieku. Należy do nich z pewnością twórczość Tymoteusza Karpowicza, przedstawiciela powojennej awangardy w poezji polskiej, jak również Ezry Pounda, jednego z głównych twórców dojrzałego modernizmu anglo-amerykańskiego¹.

Problemem, który postanowiłam poruszyć w niniejszym artykule jest kwestia zjawisk granicznych w poezji Tymoteusza Karpowicza i Ezry Pounda, szczególnie w ich monumentalnych projektach poetyckich (Słoje zadrzewne i Cantos). Zaprezentuję strategię, według której przebiegać może odbiór niezwykle hermetycznej poezji Karpowicza i Pounda. Przekraczanie granic potraktowane zostanie przeze mnie jako problem autotematyczny. Obecnie nie da się ustalić, co autor Słojów zadrzewnych sądził o twórczości amerykańskiego poety. Związek między Karpowiczem i Poundem określić trzeba zatem jako hipotetyczny i wyłącznie jednokierunkowy (lektura poezji Pounda przez Karpowicza)².

Granice wyrażania

Jedną z najważniejszych cech tekstu modernistycznego jest autonomiczność, rozumiana jako zawieszenie funkcji referencyjnej na rzecz zwrócenia uwagi na proces powstawania znaczeń. W poezji modernistów ujawnia się kreacyjna moc języka, który już nie tyle przedstawia świat, co na nowo go stwarza. Karpowicz i Pound chcieli być autorami dzieła, które obejmie całość ludzkiego doświadczenia - w tym utopijnym pomyśle ujawnia się bezradność wobec braku możliwości pełnego wyrażenia ludzkiego losu. Dla wielu twórców dwudziestowiecznej lite-

19-

1

   Zob. B. Perelman, Pound and the Language of Genius, [w:] idem, The trouble with genius: reading Pound, Joyce, Stein, and Zukofsky, Berkeley 1994, ss. 28-86; A. Falkiewicz, Dlaczego uparłeś się mówić ze mną tak niejasno?, [w:] T. Karpowicz, Słoje zadrzewne, Wrocław 1999, ss. 334-342.

2

   Zob. H. Janaszek-Ivanićkova, Próba nowej definicji i przegląd pól badawczych komparatystyki, [w:] eadem, O współczesnej komparatystyce literackiej, Warszawa 1989, ss. 216-218.