3220343147

Rozdział 21

związku do wywoływania mutacji a uznawane jest to za jeden z przejawów genotoksyczności. Wykazanie, że związek chemiczny ma właściwości mutagenne stanowi przesłankę, iż może on także być rakotwórczy [6], Badania nad rakotwórczością muszą być prowadzone na zwierzętach. Są one kosztowne i długotrwałe (kilka lat). Mutagenność bada się na bakteriach a powszechnie do tego stosowany test Amesa trwa tylko kilka dni [6], Test ten wykonuje się wykorzystując szczepy bakterii Salmonella typhimurium. Testowy organizm zawiera mutację (his-), która czyni go niezdolnym do produkowania jednego z enzymów biorących udział w syntezie histydyny, niezbędnego składnika białek. W wyniku takiej mutacji bakterie nie mogą rosnąć na podłożu nie wzbogaconym dodatkiem histydyny. Jest to tzw. mutacja pokarmowa. Mutacja powrotna przywraca zdolność syntezy histydyny a tym samym możliwość wzrostu na podłożach mineralnych. Poziom mutacji powrotnych zostanie znacząco zwiększony jeśli bakterie są narażone na działanie czynników mutagennych. Ilościową ocenę takiej aktywności zapewnia właśnie test Amesa [7], Ze szczegółami prowadzenia testu Amesa zapoznać się można korzystając z podręcznika "Zarys ekotoksykologii" [6], Istotność aktywności mutagennej dla człowieka polega na wysokiej korelacji obserwowanej między mutagennością w teście Amesa a generowaniem nowotworów (raka) w długookresowych testach na zwierzętach [8,9], Szereg badań epidemiologicznych wykazuje korelację między ilością związków organicznych w wodach do picia a zapadalnością na nowotwory [9], Ekstrakty wody podawane jednak zwierzętom doświadczalnym nie potwierdzają zagrożenia [10], Wielokrotnie wykazywano wzrost mutagenności wody po procesach chlorowania [10,11], Chloraminowanie i dezynfekcja ditlenkiem chloru w znacznie mniejszym stopniu wpływają na wzrost mutagenności. Natomiast w przypadku ozonu wyniki badań są bardzo niejednoznaczne [12], Wiadomo, że szereg aldehydów (formaldehyd, acetaldehyd, glioksal, metyloglioksal), będących ubocznymi produktami ozonowania wody, wykazuje aktywność mutagenną [13]. Gama mutagennych związków powstających w trakcie chlorowania jest znacznie szersza. Spośród wielu zidentyfikowanych ubocznych produktów chlorowania aktywność mutagenną wykazują [11]: bromoetan, dibromometan, bromochloroacetonitryl, dichloroacetonitryl, bromobutan, bromochlorometan, bromodichlorometan, 1,2-di chloroetan, bromoform, dichloropropen, bromopropan, jodoetan, chloral, chlorodibromometan, Ta wielka różnorodność związków mutagennych w wodzie chlorowanej jest jednak zwykle odpowiedzialna za mniej niż 10% całkowitej aktywności mutagennej wody.

Substancją szczególnie aktywną mutagennie jest związek wyizolowany początkowo z chlorowanej pulpy drzewnej, a następnie znaleziony w wodzie do picia 3-chloro-4-(dichlorometylo)-5-hydroksy-2(5H)-furanon oznaczany w literaturze symbolem MX [14-16], Strukturę MX przedstawiono na rysunku 3.

CHCI₂    Cl

Rys. 3. Struktura MX : 3-chloro-4-(dichlorometylo)-5-hydroksy-2(5H)-furanonu.

452