3574672133

4.2. Rozwój zawodowy jako. _ 109

Drogi (samo)kształcenia i dokształcania zawodowego badanych są zróżnicowane, nie tylko pod względem ilości i rodzaju instytucji, w których podejmowali kształcenie, ale również ze względu na samą „filozofię” rozwoju własnych kompetencji zawodowych. Niektórzy badani przedstawiali zinstytucjonalizowaną biografię zawodową, dlatego, opowiadając o przygotowaniu do pracy zawodowej, wymieniali kolejne szkoły i kursy — określając czas ich trwania i tematykę. Inni kreowali humanistyczną, osobotwórczą wizję dokształcania, mówiąc raczej o tym, jakie istotne doświadczenia zawodowe, osoby, czy własne refleksje pozwoliły im doskonalić praktykę pedagogiczną. Dodatkowo w każdej z tych grup znalazły się bardzo zróżnicowane scenariusze rozwoju zawodowego²². Poniżej koncentruję uwagę raczej na „filozofii” samego dokształcania i przygotowania zawodowego, rezygnując z analizy kolejnych szczebli kształcenia czy kursów podejmowanych przez respondentów.

Jednym z powtarzających się problemów, związanych z przygotowaniem do pracy zawodowej, jest brak umiejętności praktycznych, pozwalających absolwentowi na satysfakcjonującą i efektywną pracę. Takie sygnały zgłaszali również moi rozmówcy. Dotyczyło to zwłaszcza tych badanych, którzy wybrali zawód „przypadkowo”, lub tych, którzy nie mieli wcześniej możliwości pracy z dziećmi i młodzieżą:

Hubert: No ja byłem bardzo chętny, ale miałem obraz nauczyciela bardzo wypaczony w tym sensie, że koncentrowałem się na dydaktyce, wychowanie zupełnie jakby obok. I tak naprawdę moja wiedza z praktyki była minimalna. Tak, że uczelnia teoretycznie — tak, praktycznie — zupełnie. My owszem mieliśmy przedmiot pedagogika, psychologia, ale to czysto teoretyczne podejście do tych dwóch problemów i też tylko rok. A tu w momencie, kiedy ma się do czynienia z takim żywiołem, kiedy umiejętności czysto praktyczne są potrzebne, to...

W efekcie uświadomienia sobie braku wiedzy pedagogicznej, badani podejmowali intensywne dokształcanie — na własną rękę, bądź z pomocą innych nauczycieli, czasem za namową dyrektora. Dorota, która wybrała zawód, mając 14 lat, wraz z podjęciem nauki w liceum pedagogicznym, podkreśla intensywną własną pracę samokształceniową po rozpoczęciu pracy:

Dorota: Szukałam wszelkich materiałów, źródeł, żeby sobie plan nauczania ustalić. Nie mieliśmy też kogoś takiego, jak nauczyciel, który by mnie wprowadzał

²² Mówiąc w tym miejscu o rozwoju zawodowym, mam na myśli rozwój zawodowych kompetencji, od rozpoczęcia pracy do okresu obecnego, nie zaś proces całożyciowego rozwoju zawodowego.