3574672143

10 _1. Uwarunkowania rozwoju.

jące z wieku. Opisał on takie okresy życia człowieka jak: „życie płodu”, „epoka niemowlęca” (do pierwszych zębów), epoka „dziecinna” (do okresu dojrzewania), epoka „młodzieńcza” (do dojrzałości płciowej), „epoka trwania” (do ok. 50—60 lat, czyli do „utraty rodzajności”), oraz „epoka starości”^{1 2}.

Dla popularyzacji i badania procesów rozwojowych ludzi dorosłych w XX wieku bardzo istotne stały się prace oparte na psychologii neo-i postpiagetowskiej, nurtu, który w latach 70. XX wieku przekształcił się w life-span psychology. Prace powstające w tym nurcie (między innymi Ch. Buhler, G. Labouvie-Vief, J. Pascual-Leone, L. Kohlberga, P Bal-tes’a, PB. Schaie i inni') zrewolucjonizowały postrzeganie procesu rozwoju dorosłych. Rozwój dorosłych, opisywany uprzednio w kategoriach „konsekwencji” wydarzeń z dzieciństwa i okresu dorastania, zyskał nowy wymiar znaczeniowy.

Obecnie rozwój dorosłego postrzega się jako proces, w którego przebiegu istotne jest nie tylko to, co było, ale również co jest oraz co będzie. Rezygnacja z deterministycznego spojrzenia na rozwój dorosłego wiąże się jednak z koniecznością przedstawienia innej, nowej definicji rozwoju dorosłego, adekwatnej do perspektywy „całożyciowego rozwoju”. Współczesne definicje rozwoju osób dorosłych ukazują, że rozwój trwa nie tylko do okresu wzrostu biologicznego, lecz przez cały cykl życia jednostki i obok zmian fizjologicznych dotyczy sfery psychospołecznej³. Bliskie takiemu rozumieniu ontogenezy są wieloczynnikowe koncepcje rozwoju, w których do klasycznej triady czynników (biologiczne, środowiskowe, psychologiczne) niejednokrotnie dodaje się czwarty, czyli — zamierzone działania wychowawcze i kształcące^{4 5}. Uznanie walorów rozwojowych wynikających z własnej aktywności jednostki wiąże się z akceptacją zarówno zmian progresywnych, jak i regresywnych jako czynników kształtujących rozwój, a tym samym uznaje się „dwukierunkowośc” rozwoju. Oprócz wielokierunkowości (dwukierunkowości) podkreśla się obecnie zjawisko plastyczności rozwoju, a także jego selektywną optymalizację, która polega na doskonaleniu wybranych sprawności czy kierunków rozwoju'\

1

Tamże, s. 11.

2

' A. M i r s k i: Rozwój selfw koncepcjach psychoanalitycznych, poznawczych, life-span psychology. W: Duchowy rozwój człowieka. Fazy życia — osobowość — wiara — religijność. Red. P. Socha. Kraków 2000, s. 74.

3

Tamże, s. 73.

4

’ Por.: Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. Red. M. Zebrowska. Warszawa 1986; M. Przetacznik-Gierowska: Stadia psychicznego rozwoju człowieka. Przegląd zagadnień. W: Rozwój psychiczny w ciągu, życia. Zagadnienia teoretyczne i metodologiczne. Red. M. Tyszko w a. Warszawa 1988.

5

P.K. Oleś: Psychologia przełomu połowy życia. Lublin 2000, s. 21.