3574672233

I 6 _ 1. Uwarunkowania rozwoju.

nieco późniejszy początek wieku średniego, to jest od 40./45. do 60./65. roku życia, przy tym wcześniejsze lata życia od 32. do 40. roku życia określa jako fazę stabilizacji²³, R. Havighurst przyjmuje granicę wiekową od 35. do 60. roku życia²⁴. Charlotta Buhler przyjęła płynne granice tej fazy od około 30. do 55. roku życia jako okresu, w którym ma miejsce stabilna ekspansja, po której następuje spadek możliwości rozwojowych — restrykcja²⁵. W swojej pracy przyjmuję granice chronologiczne pomiędzy 35. a 65. rokiem życia, a więc górne granice wieku średniego wyznaczone przez E. Eriksona.

Średnia dorosłość jest okresem pełnym sprzeczności, czego wyrazem są różne istniejące na temat tej fazy poglądy. Stanowią one kontinuum stanowisk optymistycznych, określających tę fazę życia jako pełną energii, największej kreatywności, w której jednostka dysponuje wiedzą życiową, doświadczeniem zawodowym, ustaliła swoje miejsce w społeczeństwie i osiągnęła pewną stabilizację, po pesymistyczne, gdzie fazę tę opisuje się w kategoriach „końca młodości” czy „kryzysu wieku średniego”. Tak odmienne poglądy wynikają nie tylko z mitów narosłych wokół tej fazy, ale również z rzeczywistego nakładania się w opisywanym okresie życia procesów i wydarzeń zarówno postrzeganych jako pozytywne, jak i tych negatywnych. Dlatego też tę fazę życia określa się niejednokrotnie jako „przełom życia”²⁶ czy okres rozwoju rozpięty pomiędzy generatyw-nościąa stagnacją²⁷. Zdaniem Duccio Demetrio, dzieje się tak dlatego, że „większość osób dopiero około 40.—50. roku życia staje wobec szeregu problemów, które tę fazę życia czynią szczególnie trudną, i wymagają istotnych działań przystosowawczych na płaszczyźnie emocjonalnej i poznawczej”²⁸.

Zgodnie z teorią rozwoju ego Erika Eriksona, podstawowym zadaniem okresu średniej dorosłości jest generatywność (kreatywność), która może wyrażać się w różnorakich działaniach: prokreacji, produktywności, twórczości, czyli tworzeniu nowych istot, idei, ale również samego siebie²⁹. Wyrazem kreatywności jest przede wszystkim troska o powołanie i wychowanie następnego pokolenia³⁰, a „cnotą”, którą rozwija jednostka,

²³    P.K. Oleś: Psychologia przełomu..., s. 72—73.

²⁴    A. Brzezińska: Społeczna psychologia..., s. 227—228.

²⁶ Ch. Buhler: Bieg życia ludzkiego. Przetł. E. Cichy, J. Jarosz. Warszawa 1999, s. 43—45.

²⁶    P.K. Oleś: Psychologia przełomu...

²⁷    E. E r i k s o n: Dopełniony cykl życia. Przekł. A. G o m o 1 a. Poznań 2002, s. 82.

²⁸    D. Demetrio: Edukacja dorosłych .W: Pedagogika. Subdyscypliny wiedzy pedagogicznej. Red. B. Ś li wers ki. T. 3. Gdańsk 2006, s. 134.

²" E. E rikson: Dopełniony cykl..., s. 82—83.

³⁰ Tenże: Dzieciństwo..., s. 278.