page0546

538

Skorobohaty — Skorpijon

diose zebrany od początku służby wojskowej, to jest od 1639—1699 ?\, czyli do rokn śmierci autora. Rękopism ten niezmiernie ważny do historyi wojennej tej epoki, posiadał Zahorowski w Mohilewie, jak o tern donosił Tygodnik pe-tersburgski na r. 1841.    F. M. S.

Skorowidz. Spis szczegółowy czy alfabetyczny, czy wedle przedmiotów, jakie się w książce drukowanej lub pisanej znajdują. Wyraz naszych czasów, nieznany Lindemu. Mamy powszechnie teraz znany: Skorowidz Dziennika praw, obejmujący dokładny spis wszystkich dekretów, postanowień i ukazów, które obejmuje ten Dziennik złożony z 64 tomów od czasów utworzenia królestwa Polskiego na kongresie wiedeńskim 1815 r.

Skorpijon albo Niedźwiadek. Skorpiony (Scorpionidae) tworzą rodzinę w rzędzie Arthrogastores (Pedipalpi Latr.), w klassie pająków (ob.), odznaczającą się odwłokiem, czyli brzuszną częścią ciała, składającą się z 6 stawów, tudzież sześciostawowym ogonem, którego części są węzłowato rozdęte. Odwłok zrosły jest z częścią piersiową ciała, mającą postać prawie czworokątną, której koniec stanowiący głowę, opatrzony jest dwoma oczami większemi do siebie zbli-żonemi i 3,4 lub 5 oczami mniejszemi, na brzegach z każdej strony umieszczone-mi. Żuchwy górne są nożycowate, równie też i macki przyżuchwo wedługie, na końcach są opatrzone kleszczami, podobnemi do kleszczy u raków. Całe ciało ich jest pokryte rogowemi półobrączkami. Na spodniej części odwłoka na szerokim stawie przednim znajdują aię dwa grzebieniowate dodatki ruchome, które zdają się być narzędziami rozmnażania. Na czterech następujących stawach odwłoka dają się widzieć z każdej strony cztery otwory, doprowadzające powietrze do czterech worków płucnych. Żyją one w krajach ciepłych i gorących, w miejscach ciemnych i wilgotnych, dnie przepędzają w ukryciu pomiędzy kamieniami i w jamach, nocą zaś wychodzą na zdobycz, biegcją szybko, zakrzywiając ogon ku grzbietowi i chcąc razić swą zdobycz, poruszają go ku przodowi; na ostatnim stawie ogona osadzone jest. żądło, w którem znajduje^się przewód wyprowadzający truciznę z woreczka w którym ona się zbiera. Żywią się owadami i pająkami, które dopędziwszy chwytają nożycami i jednem uderzeniem ogona zabijają. Uderzając ogonem wlewają jad do rany, którego najmniejsza nawet ilość w krajach gorących, mianowicie w Arabii i Indyjach, wystarcza do zabicia człowieka. Po kilkokrotnem ukłuciu jad się wyczerpuje i w. takim razie skorpijony potrzebują dnia odpoczynku, aby nowa ilość jadu się zebrała. Skorpijony w ojczyźnie swojej bardzo są liczne i przenikają nawet do mieszkań luuzkich, zwłaszcza jeżeli takowe z drzewa są zbudowane. W wodzie umierają po kilku minutach dla braku powietrza. Mnożą się licznie. Dotąd poznano z dokładnością około 80 gatunków składających tę rodzinę; wszystkie prócz rozmaitej wielkości tak podobne są do siebie z ^bwierzcho-wności, że tylko po ścisłcm zbadaniu można je od siebie odróżnić. Podzielono je na kilka rodzajów, przyjmując za zasadę liczbę oczu i inne mniej ważne cechy. Rodzaj Skorpijon właściwy (Scorpio Ueach.) ma 6 oczu, ogon cienki, słaby i kleszcze na mackach płaskie i szerokie. Tutaj należy skorpion europejski ęS. europaeus), jedyny gatunek dość daleko sięgający na północ, gdyż zamieszkuje kraje południowej Europy, a nawet napotyka się w ciepłych dolinach Krainy i Tyrolu. Należy do gatunków najmniejszych, długość jego wynosi 1—1% cala, jest bladego czerwonawo-brunatnego koloru, z żółtemi nożycami i miejscem odpowiedniem woreczkowi jad mieszczącemu. Szkodliwość jego nie iest tak wielka jak niekiedy utrzymują; gdyż jego ukłucie nie sprawia większego bólu jak ukąszenie osy, a nawet dla dzieci nie jest niebezpiecznem. Ga-