4442198577

od 70 do 90% stanu przedwojennego. Największe straty poniosły księgozbiory bibliotek organizacji społecznych.

Niszczenie książek jest typowe dla systemów totalitarnych i ma rację Andrzej Paczkowski, że to one są najszkodliwsze¹⁰. Myli się jednak lekceważąc skutki prywatnych inicjatyw w tym zakresie. Jako przykład wypada przywołać działalność Anthony'ego Com-stocka, który w 1872 r. założył w Nowym Jorku Stowarzyszenie do Walki z Występkiem. Nie dość, że uzurpował sobie funkcję głównego cenzora, to jeszcze chwalił się, że przez 41 lat zniszczył 160 ton nieprzyzwoitej literatury. Tępił ją w wydawnictwach, księgarniach, na ulicy, wszędzie. Spowodował wiele aresztowań, a kilkanaście osób doprowadził do samobójstwa. W sprzyjających okolicznościach zawsze znajdą się samozwańczy zakazywacze i oczywiście mogą nas śmieszyć swoją parafiańszczyzną do momentu, kiedy uda im się dojść do władzy i niszczyć wszystko, co napotkają na swojej drodze.

Nie mów brzydkich wyrazów, zwłaszcza publicznie, nie mów, że ciocia Zosia jest głupia - choć słyszałeś, że tak mówili między sobą rodzice, nie powtarzaj w szkole tego, o czym mówi się w domu, zwłaszcza, gdy dotyczy to niepochlebnych uwag o nauczycielach. I tak dalej, i temu podobne. Lista jest długa. Są to. pierwsze działania stanowiące wstęp do samokontroli i autocenzury słownej. Te pouczenia kierowane przez dorosłych do dzieci mieszczą się w całościowym procesie socjalizacyjnym. Mają je uchronić przed konsekwencjami mówienia tego, co się myśli. Podwójność myślenia i mówienia nie płynie wyłącznie z przyjętych w danym środowisku konwenansów czy też czystego oportunizmu, ale jest też wynikiem doświadczeń, które pouczają, że tak zwane mówienie prawdy bez najmniejszych zahamowań wcale nie czyni życia łatwiejszym.

W życiu ludzi dorosłych kontrolowanie tego, co się mówi, ma rozmaite powody. Dotyczy to stosunków w pracy, a zwłaszcza w relacjach pracownik i przełożony, w działalności publicznej, głównie w formułowanych poglądach politycznych, wszelkich dysputach

A. Paczkowski: Posłowie, a właściwie nieco uwag o cenzurze w ogóle. W: Nicholas J. Karolides, Margaret Bald, Dawn B.: Sova 100 zakazanych książek. Przcl. Jarosław Mikos. Warszawa 2004.

79