4442199023

Rozdział II

PROJEKTY OBIEKTYWNEJ TERMINOLOGII

PS YCHOLOGICZNEJ

1. Freudowskie pojęcie procesu psychicznego. Pierwszej próby zobiektywizowania terminologii psychologicznej dokonał Freud. Naukowa działalność Freuda rozwija się równolegle do prac Pawiowa i stanowi, z metodologicznego punktu widzenia, dość dokładny odpowiednik badań pawłowowskich. Freud postawił sobie za cel przede wszystkim wytłumaczenie symptomów nerwicowych, obejmujących zarówno patologiczne formy zachowania się, jak też zaburzenia świadomości, np. fobie, zapomnienia, dziwaczne marzenia senne itp. i — tak samo jak Pawłów — doszedł do wniosku, że zjawiska te są wyznaczone przez procesy nieświadome, których nie da się poznać w drodze introspekcji i które należy rekonstruować na podstawie danych obiektywnych. Freud bez wahania podpisałby się pod pawłowowskim porównaniem procesów wyznaczających zachowanie się człowieka do mrocznego krajobrazu, nie dającego się poznać przy pomocy słabego światełka introspekcji. Ale, w przeciwieństwie do Pawłowa--fizjologa, Freud postanowił „powstrzymać się od obcych jej (sc. psychologii, p.m.) założeń natury anatomicznej, chemicznej i fizjologicznej i pracować tylko czysto psychologicznymi pojęciami pomocniczymi” (por. 1916, str. 9), toteż nieświadome procesy pojął jako nieświadomość psychiczną. Mianowicie wysunął on tezę, że są to „procesy typu czucia, myślenia i chcenia”, ale nie uświadamiane przez człowieka, tzn. stanowiące „nieświadome myślenie i nieświadome chcenie” (ibid., str. 10).

Prace Freuda nie należą do jasnych i łatwo zrozumiałych, jego uwagi dotyczące teorii procesów psychicznych są często mętne,

38