4552035712

12 Hydrogeologia z podstawami geologii

> 1.2. Geologia dynamiczna

Rzeźba i budowa skorupy ziemskiej jest wypadkową działania dwóch sił:

a)    wewnętrznych, czyli endogenicznych, mających swe źródło w plastycznej magmie, a przejawiających się w postaci ruchów górotwórczych, tektonicznych, uskoków, zapadnięć, obniżenia i podnoszenia się lądów i dna mórz;

b)    zewnętrznych, czyli egzogenicznych, przejawiających się jako procesy niszczące, jak wietrzenie skał, erozja i ruchy masowe, albo jako procesy twórcze, agra-dujące, jak transport i sedymentacja materiału skalnego. W sumie siły egzoge-niczne dążą do wyrównania powierzchni Ziemi, niszcząc wyniosłości oraz odkładając transportowany materiał skalny w obniżeniach.

> 1.2.1. Procesy endogeniczne

Procesy endogeniczne, których źródłem są siły wewnętrzne, objawiają się na powierzchni skorupy ziemskiej w następujących postaciach:

Trzęsienia ziemi - będące nagłym przemieszczeniem pionowym i poziomym w obrębie skorupy ziemskiej.

Wyróżnia się:

a)    Trzęsienia tektoniczne spowodowane przesuwaniem się skał wzdłuż uskoków. Są one najczęściej związane z ruchami górotwórczymi.

b)    Trzęsienia wulkaniczne wywołane wybuchami wulkanów.

c)    Trzęsienia zapadliskowe powstające wskutek obrywania się dużych mas skalnych, zawalenia się podziemnych jaskiń, wyrobisk górniczych itp. Trzęsienia zapadliskowe mają charakter lokalny, ograniczony do niewielkiej strefy od centrum trzęsień. Ognisko trzęsienia ziemi, czyli miejsce, z którego rozchodzą się fale sejsmiczne, nazywamy hipocentrum, a punkt na powierzchni Ziemi, do którego najszybciej dochodzą fale sejsmiczne i który najbardziej narażony jest na wstrząsy, nosi nazwę epicentrum.

W zależności od częstotliwości występowania trzęsień wyróżnia się obszary sejsmiczne, penesejsmiczne (o rzadko występujących trzęsieniach) i asejsmiczne (wolne od trzęsień ziemi). Na powierzchni Ziemi zaznaczają się dwa duże obszary sejsmiczne

-    strefa pacyficzna i strefa, która rozciąga się od obszarów nad Morzem Śródziemnym przez Małą Azję, Iran, Himalaje aż do Archipelagu Sundajskiego.

Pluton izm jest to przemieszczanie się magmy w podłożu skorupy, ziemskiej oraz jej intrudowanie w ową skorupę. Magma, która wdarła się do skorupy, nosi nazwę intruzji. Intruzje mogą być zgodne - żyły pokładowe, lakolity i niezgodne

-    batolity (rys. 1.3).