4552035721

20 Hydrogeologia z podstawami geologii

Erozja rzek. Potok lub rzeka w zależności od prędkości przepływu, a więc energii cieku, wcina się w dno koryta lub dąży do jego poszerzenia. Działalność pogłębiająca nosi nazwę erozji dennej (wgłębnej), działalność poszerzająca - erozji bocznej. W obszarze źródliskowym rzeki działa erozja wsteczna, polegająca na wydłużeniu się cieku w górę wskutek przesuwania się jego punktu początkowego (źródeł) w kierunku działu wodnego. Erozję wsteczną nazywa się również erozją źródlaną (rys. 1.12).

Erozja denna polega na pogłębianiu koryta rzecznego przez wodę płynącą. Występuje ona w górnym biegu rzeki, gdzie zaobserwować możemy głęboko wcięte doliny. Wcinanie się rzeki postępuje nierównomiernie, zależnie od odporności podłoża. Na wychodniach skal o malej odporności rzeka wcina się szybciej, na wychodniach o dużej odporności - wolniej. Dzięki temu w profilu podłużnym rzeki zaznacza się schodkowość, powstają progi i załomy, oddzielające odcinki o mniejszym spadku dna od odcinków o większym spadku. Na progach wysokich i stromych woda spada w dól tworząc wodospady.

Erozja boczna polega na podcinaniu i podmywaniu brzegów koryta rzecznego przez płynącą wodę. Działalność erozji bocznej szczególnie zaznacza się w środkowym odcinku rzeki. W kręto płynących rzekach nurt atakuje na przemian to jeden, to drugi brzeg (rys. 1.13). Równocześnie na lukach dzięki sile odśrodkowej zwierciadło wody podnosi się przy brzegu wklęsłym, co z kolei jest przyczyną ruchu poprzecznego w korycie (rys. 1.13 b). Na brzegu wypukłym wskutek mniejszej prędkości naniesiony materiał jest osadzany. Wskutek działania erozji bocznej rzeka zaczyna meandrować (rys. 1.14).