4962383878

Zeszyt 9

Str. 221

„P R Z E M Y

przyrząd wtórny stanowią dwie rurki U, jedna napełniona najczęściej wodą do mierzenia różnicy ciśnień, — rtęcią do kontroli (przy stałem ciśnieniu), względnie do mierzenia (przy zmień nem ciśnieniu) ciśnienia statycznego. Przyrządy wtórne podzielić można na dwie wielkie grupy. Jedne wskazują, wzgl. rejestrują różnicę ciśnień albo wielkość do niej proporcjonalną — są to przyrządy z t. zw. skalą kwadratową, nicnadającą się do planimetrowania wykresów, celem obliczenia przepływu gazu za pewien okres czasu — drugie wskazują, względnie rejestrują pierwiastek z różnicy ciśnień albo wielkość do pierwiastka proporcjonalną. Wykresy tych przyrzą-

Llczący i rejestrujący miernik gazu „Fuess*.

Rurka spiętrzająca — pływak dzwonowy.

Rys. 3.

a) cylinder — b) pływak miedziany — c) obciążnik — d) rurka przelewowa — ej rurka wyrównawcza — f) rurka szklana — r) tnon pływaka — h) rdzeń — i) mag* nes — k) krzywka — I) licznik — m) krzywka licznikowa — o) kółko sterbj^ce —

p) napęd krzywki — r) rurka spiętrzająca.

dów dają się planimetrować. Jedne i drugie mają cały szereg rozwiązań. Nie wdając się w szczegóły, warto dla uzupełnienia uwag o zwężeniach przekroju przedstawić zasady działania typowych przyrządów wtórnych. Najczęściej spotyka się typ pływakowy, rys. 1 i rys 2. Przyrządy wtórne tego typu, albo krócej mierniki pływakowe składają się z dwóch naczyń połączonych, o wspólnej (Siemens — rys. 1, Westscott — rys. 2) albo o różnych osiach (Kęnt, Boehine), napełnionych najczęściej rtęcią.— W jednem z naczyń pływa na rtęci pływak, połą-

Ł NAFTOWY"

czony za pomocą odpowiednich przenieśni (trzon zazębiony, kółko zębate i sprzęgle magnetyczne u Siemensa — rys. 1, układ dźwigni i dławikowe przejście z przestrzeni z gazem u wescott*a — rys. 2) z piórem lub wskazówką, które wychylają się proporcjonalnie do różnicy ciśnień, wywołanej zwężeniem przekroju w wypadku, ^gdy naczynie bez pływaka ma przekrój stały, rys. 2, albo proporcjonalnie do pierwiastka z różnicy ciśnień, jeżeli naczynie bez pływaka ma przekrój zmienny, rys. 1. Mierniki Westcotta mają jeszcze manometr sprężynowy rejestrujący ciśnienie statyczne na tym samym papierze, na którym przyrząd rejestruje różnicę ciśnień. Miernik Keni‘a rejestruje i liczy m^:ł. Licznik działa na zasadzie planimetru. Promień kółka planimctro-wego sterowany jest różnicą ciśnień.

Mierniki tego typu wymagają znacznej różnicy ciśnień, raz dlatego, że są napełnione rtęcią, powtóre dlatego, że tylko część różnicy poziomów rtęci w naczyniach.' przenosi się na ruch pływaka (wielkość tej części zależy od stosunku przekroju naczyń). Przy małych różnicach ciśnień trzebaby było stosować duże przeniesienia, przy których już nieznaczne niedokładności wykonania, luzy na połączeniach ruchomych, powodowaćby mogły znoczne błędy.-Koniecznym warunkiem dokładności przyrządu jest utrzymanie stałej ilości płynu i ten warunek utrudnia zastosowanie wody w tych przyrządach zamiast rtęci.

O błędach można powiedzieć ogólnie, że przy normalnym stanie miernika (należycie ustawiony i należycie zmontowany, szczelny, z odpowiednią ilością płynu) źródłem ich są głównie opory ruchomego układu, a więc opory bezwładności mas i opory tarcia. Im one będą większe i bardziej zmienne, tem większe będą błędy. Łatwo je można określić przez porównanie przyrządu z rurką U, włączoną równolegle z przyrządem.

Drugi rodzaj przyrządów wtórnych — to t. zw. mierniki z pływakiem dzwonowym, rys. 3. W naczyniu zamkniętem, napełnionem cieczą (wodą lub gliceryną) pływa pływak dzwonowy. Różnica ciśnień powoduje ruch pływaka, przycz.em znów skok jego jest proporcjonalny do różnicy ciśnień, względnie do pierwiastka z różnicy ciśnień, zależnie od tego, czy pływak dzwonowy jest walcem, czy też powierzchnią obrotową, zakreśloną odpowiednią krzywą. Przeniesienie ruchu pływaka odbywa się albo za pośrednictwem magnesu, rys. 3. albo część rejestrującą aparatu umieszcza się w przestrzeni z gazem (wykonanie Hydro). Mierniki tego typu są na niskie ciśnienia i małe różnice ciśnień. Przez odpowiednie dobranie w stosunku przekroju pływaka do przekroju zbiornika można uzyskać bardzo znaczne skoki pływaka nawet przy małych różnicach ciśnień. Warunkiem dokładności jest także i tu stała ilość cieczy w .zbiorniku. Kontrolę błędów przeprowadza się podobnie, jak w miernikach pływakowych. Pomiary porównawcze przeprowadzone w labora orjum maszynowem na jednym z takich mierników dały zupełnie dobre rezultaty.

W ostatnich czasach lansują fabryki jeszcze jeden rodzaj przyrządów wtórnych, t. zw. mierników pierścienowych, rys. 4, działających na zasadzie wagi pierścieniowej. Na ostrzach umieszcza się pierścień napełniony cieczą i połączony, przewodami elas.ycz-