5032125074

Od uczelni rolniczej w Marymoncie do Katedry Fizjologii Roślin w SGGW

Śledząc przykładowo przytoczone poglądy dotyczące życia roślin, w okresie poprzedzającym założenie Instytutu Agronomicznego na Marymoncie lub w czasie jego działania, można ocenić jaką wiedzą dysponowali pracownicy naukowi, realizujący badania i pracę dydaktyczną na tej uczelni.

Data 23 września 1816 r. wiąże się z „powstaniem prekursora Wydziału Rolniczego SGGW”. Powołano wówczas do życia Instytut Agronomiczny w Marymoncie. Instytut uruchomiono jednak dopiero po czterech latach. Początkowo cały program składał się z samych przedmiotów zawodowych. Od 1822 r. wykłady botaniki prowadził farmaceuta Teodor Heinrich (1790-1869). W programie zaczęto realizować zarówno przedmioty zawodowe, jak również teoretyczne, w tym botanikę z elementami fizjologi roślin, jednak nadal z preferencją kształcenia zawodowego.

Praca naukowców w czasie zaborów nie była łatwa. W latach 1831-1836 zaborca uniemożliwił funkcjonowanie Instytutu. Uruchomiono go ponownie dopiero w roku 1835 po zatrudnieniu nowego dyrektora Michała Oczapowskiego (1788-1854), dotychczasowego profesora Uniwersytetu Wileńskiego. Oczapowski, który kierował Instytutem przez 17 lat do 1853 roku, był światłym pedagogiem, oddanym bez reszty nauce i rolnictwu. Oczapowski jest autorem 12-tomowego dzieła „Gospodarstwo Wiejskie”.

Za złoty okres w rozwoju Uczelni w Marymoncie uważa się lata 1840-1857. W roku 1840 nastąpiła reorganizacja uczelni. Dołączono do niej leśnictwo i zmieniono nazwę na Instytut Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa. Zmodyfikowano też program nauczania na bardziej nowoczesny. W skład przedmiotów pomocniczych wchodziła historia naturalna obejmująca kilka przedmiotów biologicznych, w tym botanikę, ale także i środowisko nieożywione, np. skały. Do historii naturalnej zaliczano też obserwacje fizyczne, astronomiczne i chemiczne. Wszystkie te przedmioty wykładał Wojciech Jastrzębowski (1799-1882), człowiek renesansu, utalentowany pedagog, bardzo łubiany przez studiującą młodzież. Był on florystą i przyrodnikiem, a zarazem popularyzatorem wiedzy rolniczej oraz propagatorem racjonalnego rolnictwa, ogrodnictwa i leśnictwa. Pracował w Instytucie w latach 1836-1858. Wcześniej był asystentem na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 1854-1856 Jastrzębowski napisał pracę pt. „Historia naturalna zastosowana do potrzeb życia praktycznego”. Pamiątką po nim, która przetrwała do dziś jest zegar słoneczny w Łazienkach

zaprojektowany przez Jastrzębowskiego i wykuty na granitowym głazie, zwany „Kompasem polskim”. Drugą pamiątką jest przechowywany w Archiwum PAN zestaw odręcznych notatek z jego wykładów, sporządzonych w latach 1843-1848, głównie przez ucznia Stanisława Rubiszewskiego. Zawierają one również notatki z wykładów „fizjologia roślin”.

Z tych notatek wynikają głęboko przemyślane myśli i jasno sprecyzowane zagadnienia, dotyczące problematyki fizjologii roślin, na tle poziomu ówczesnej wiedzy o życiu roślin. Ciekawie są już w tych odległych czasach sformułowania konieczności poszukiwania odpowiedzi dotyczącej roli, jaką odgrywają różne czynniki środowiska, w tym niekorzystne dla rośliny i jakie są przeciwko nim mechanizmy obrony organizmu.

8