5332217592

Pamiętnikarstwo

Janusz Patyna

Literackie oblicza Wielkiej Wojny

Schyłek osiemnastego wieku stał się końcem niepodległego bytu pienoszej Rzeczypospolitej. Podejmowane w obrębie poszczególnych zaborów powstania nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. Utraconą wolność przywrócić mógł jedynie konflikt, podczas którego zaborcze mocarstwa wystąpiłyby przeciw sobie. Dopiero rok 1914 zapoczątkował największe od czasów wojen napoleońskich na kontynencie europejskim zmagania, określane mianem Wielkiej Wojny

Oddziały wojskowe rekrutujące Polaków powstawały po obu stronach frontu. Największe znaczenie w planach niepodległościowych miały Legiony Polskie, utworzone pod egidą Austro-Węgier. Dowodzone przez cesarsko-królewskich oficerów wykorzystywane były głównie na froncie wschodnim. W ich szeregi wstępowali ochotniczo młodzi patrioci, zdecydowani walczyć o wyzwolenie ojczyzny. Należy wspomnieć również Polaków służących zawodowo w korpusach oficerskich, zarówno armii austro-węgierskiej, jak niemieckiej i rosyjskiej, oraz rzesze polskich rezerwistów, zmobilizowanych w trzech zaborach. Jako poddani państw zaborczych stawali się przeciwnikami swych braci spoza granicznych kordonów.

Znane łacińskie przysłowie mówi: inter ar-ma silent Musae. Na gruncie literatury polskiej zasada ta nie sprawdziła się jednak. Podczas wielkich światowych konfliktów twórczość arty-138 styczna nie zeszła na plan dalszy. „Milczeniu

muz” przeczą dzieła świadków historii. Pierwsza wojna światowa inspirowała autorów wspomnień utrwalonych w formie dzienników, pamiętników i listów. Twórcy publikacji, ówcześni żołnierze, przedstawili swe przeżycia związane z walką na frontach w różny sposób i z różnego punktu widzenia. Przegląd sylwetek twórców i ich dzieł pozwoli zaprezentować mnogość ujęć tematu I wojny światowej w literaturze.

Hrabia August Krasicki - autor Dziennika z kampanii rosyjskiej (1914-1916) - jako oficer rezerwy armii austriackiej po wybuchu wojny przydzielony został do 18. pułku Landsztur-mu, gdzie objął funkcję adiutanta w 2. batalionie w Żurawicy pod Przemyślem.

Po przeniesieniu się do Komendy Legionów Polskich zajmował stanowisko adiutanta i oficera ordynansowego kolejnych komendantów tej formacji. Kampania, w której uczestniczył, wyznaczyła szlak bojowy wiodący od Przemyśla przez Karpaty, Bukowinę, Pokucie na Lubel-

Cmentarz wojskowy z roku 1915. Kalwaria Zebrzydowska

Konspekt nr 4/2006 (27)