5484453672

178

W CZASOPISMACH

kańskich oddziałów w czasie wojny na Pacyfiku, na słynnej wyspie Iwo Jima. Oddziały te, składające się z żołnierzy-Murzynów, ale pod dowództwem białych, zasypane zostały ulotkami nieprzyjaciela przekonującymi, iż jest to wojna białych ludzi i że Japończycy nie mają nic dę kolorowych. „Nie ryzykuj życiem za białych” — konkludował dywersyjny tekst. Następnego dnia owa jednostka murzyńska została wycofana 2 linii frontu, choć nie było żadnych dowodów na to, iż dywersja wywarła wpływ na morale żołnierzy. Nie pomylił się jednak dobry psycholog japoński, jeżeli takie były jego intencje; ulotki wywarły niezaprzeczalny wpływ na białych oficerów.

Podobnych przykładów w propagandzie wojennej można by podać mnóstwo, autor analizuje jednakże „efekt osób trzecich” w codziennym życiu społecznym. Davidson rozważa i wspiera to konkretnymi danymi empirycznymi, że „efekt osób trzecich” może być pomocny w wyjaśnianiu różnych aspektów zachowań społecznych, jak np. obawa hierarchii danego kościoła przed propagandą innych wyznań czy np. obawa kierowniczych elit władzy przed opozycją polityczną. Specjalną uwagę poświęca autor mechanizmom cenzury, twierdząc, iż omawiany przez niego efekt związany jest ze zjawiskiem cenzury jako takim: wszak cenzor nigdy nie powie, że ulega perswazji komunikowania — to na innych, tych z „wrażliwszymi umysłami” może ono oddziałać.

Te i inne przykłady działania „efektu osób trzecich” bardzo często są powodowane nadmiernymi oczekiwaniami wobec oddziaływania komunikowania na innych. Dlaczego? — pyta autor, czy jest w ogóle możliwe, abyśmy przeceniali wpływ na innych, tak jak nie doceniamy wpływu na siebie? Pytanie to jest istotne chyba nie tylko na łamach amerykańskiego czasopisma naukowego.

Inny godny uwagi artykuł (i ważki ze względu na konteksty stosowane w polityce) to bardzo obszerne studium „Media and Agenda Setting: Effects on the Public, Interest Group, Leaders, Policy Makers, and Policy” autorstwa sześciu badaczy z Northwestern University w Evan-ston, Illinois. Autorzy analizują rolę mediów w ustalaniu hierarchii ważności spraw i ich wpływu na opinię publiczną, grupy interesu, koła przywódcze, decydentów etc. Przedstawione rezultaty badań sugerują rzeczywisty wpływ środków komunikowania masowego na hierarchię ważności spraw w oczach opinii publicznej oraz u państwowych decydentów. Jednocześnie z artykułu dowiadujemy się, że wywołane tym przemiany opinii publicznej nie stymulowały odpowiednich zmian w polityce i podejmowaniu decyzji. Powodowała to raczej współpraca między dziennikarzami i urzędnikami administracji i kół rządowych.

Z pozostałych pozycji recenzowanego numeru polećmy niezwykle interesującą analizę-zestawienie wyników wielu badań z różnych okresów „Attitudes Toward the Arab-Israeli Conflict” (Postawy wobec konfliktu arabsko-izraelskiego) pióra Connie de Bo er. Autorka zapoznaje czytelnika z badaniami opinii publicznej nie tylko w USA, ale także w kilku krajach Europy zachodniej, ukazując wahnięcia tej opinii, jej ewolucję, aż po okres najświeższy, tj. moment wyraźnego spadku sympatii proizrael-skich w wyniku masakry w bejruc-kich obozach dla uchodźców palestyńskich Sabra i Szatila.

Na koniec odnotujmy za POQ opublikowanie w USA drugiej części monumentalnego dzieła E. N o e 11 e --Neumann na temat Niemców i badań opinii publicznej w RFN (The Germans:    Public    Opinion Polis,

1967—1980), dopełniającego obraz powojennego społeczeństwa Niemiec zachodnich widziany w specyficznej soczewce badań opinii.

Krzysztof W. Kasprzyk

MEDIA PERSPEKTIVEN I kwartał 1983

Media Perspektiven — to miesięcznik wydawany we Frankfurcie nad Menem przez Zrzeszenie Reklamy Radiowej (Arbeitsgemeinschaft Rund-funkwerbung), grupujące organizacje reklamowe dziewięciu krajowych rozgłośni radiowych i telewizyjnych Republiki Federalnej Niemiec. Na łamach pisma publikowane są studia i szkice analizujące wydarzenia i z ja-