5484453684

190

W CZASOPISMACH

„Information Technology and International Politics in the 1980s” (s. 8—11) i „Communication Satellites — a Third World Perspective” (s. 12— —17) — to dwa dłuższe artykuły skłaniające do refleksji. Pierwszy to analiza międzynarodowego przepływu informacji krajów Trzeciego Świata w latach ’80 dokonana przez Jorga Beckera. Na tle ogólnego przekonania, że nowe technologie służą demokratyzacji komunikowania i lepszemu porozumieniu międzynarodowemu, autor przedstawia własny pogląd na aktualne warunki realizacji prawa do informacji oraz narodowych potrzeb komunikowania. Komunikowanie masowe w obecnej postaci służy upowszechnianiu idei i wzorców kulturalnych obcych lokalnym warunkom. Mimo iż socjologiczna penetracja Trzeciego Świata manifestuje się na różne sposoby, autor szczegółowo wymienia siły zdolne jej przeciwdziałać. Wyraża przy tym poważne obawy co do niewłaściwego wykorzystywania nowych technologii komunikowania. Konkluduje, że chcąc sprostać stwarzanym przez nie zmianom media muszą wypracować nową politykę komunikowania zarówno narodową jak i międzynarodową. Jej zasady będą trudne do pogodzenia, bo za prawem jednostki do informacji stoi prawo innych do przesyłania własnych treści bez względu na interesy narodowe. Naczelnym problemem tej polityki jest bardzo kontrowersyjna kwestia dostępu i uczestnictwa w mediach elektronicznych.

Drugi artykuł jest próbą syntetycznego ujęcia problematyki telekomunikacji satelitarnej w aspekcie interesów Trzeciego Świata pióra Neville D. J a y a w e e r a. Na wstępie poddaje analizie szereg oczekiwań państw rozwijających się, pokładanych w systemach satelitarnych. Dalej podejmuje się weryfikacji owych potrzeb i nadziei, by ostatecznie przeprowadzić ich wszechstronną krytykę. Z rozważań autora wypływają następujące wnioski: w przeciwieństwie do spodziewanych oczekiwań systemy satelitarne wzmacniają struktury, których są produktem; satelity nie mogą rozwiązać społeczno-polity-czno-ekonomicznych problemów Trzeciego Świata ze względu na strukturalny charakter tych ostatnich; chociaż mają bardzo ważną rolę do odegrania, należy się zabezpieczyć, by nowa technologia nie pogłębiała istniejących już nierówności; błędne jest założenie, że technologia — a w konsekwencji rozwój i postęp — są pojęciami neutralnymi, im wyższa technologia tym większa potrzeba kontroli społecznej. Wprawdzie przesłanką artykułu nie jest odrzucenie satelitów, jednak prognozy autora co do ich możliwych konsekwencji brzmią pesymistycznie. „Chociaż telekomunikacja na pewno jest czynnikiem rozwoju, to wprowadzenie nowych technologii może pociągnąć za sobą różne sposoby ich stosowania — i to nie zawsze w pożądanym kierunku”.

Cztery z pozostałych pozycji są relacjami obfitującymi w interesujące dane dotyczące systemów satelitarnych Indii, Ameryki Łacińskiej i krajów leżących na wyspach Pacyfiku. Wszystkie podejmują ten sam problem społecznego funkcjonowania systemów komunikowania w kontekście określających je warunków (zwłaszcza wiejskich) jak i efektów. Zawierają sporo ciekawych spostrzeżeń świadczących o trudnościach, jakie napotyka tam rozwój technologii. Intencją autorów było pokazanie, co się robi w ich krajach dla zlikwidowania niedorozwoju infrastruktury komunikowania z nadzieją, że nauka i technika wskażą drogę do rozwiązania podstawowych problemów społecznych. W raporcie pt. ,,An Indian Perspective on Modern Technologies of Communication” Leela Ra o wykazuje pilną potrzebę przygotowywania przez państwo odpowiedniego gruntu dla komunikowania, by nie dopuszczać do importu technologii bez uprzedniego planowania (s. 36— 37). Binod C. Agrawal w pracy „The Socio-Political Implications of Communication Technologies in India” (s. 26—27), wyszedłszy z założenia, że Indie weszły w erę nowoczesnej technologii bez pełnej świadomości jej daleko sięgających implikacji, zastanawia się, czy Indiom uda się wykorzystać te technologie dla celów społeczno-polityczno-ekonomi-cznych. Ciekawe spostrzeżenia przynosi publikacja Jamesa L. Langa „From PEACESAT to INTELSAT in the Pacific” (s. 24—25). Autor pisze o pułapce, w jakiej znalazły się narody wysp Pacyfiku: chociaż istniejące tam już wysokiej jakości udogodnienia telekomunikacyjne sprzy-