5672968899

Fale radiowe w atmosferze ziemskiej 45

W pionowym przekroju atmosfery rzadko kiedy gradient wskaźnika refrakcji jest wielkością stałą. Oznacza to, że fale radiowe mogą propagować po różnych krzywych, w szczególności nie tylko po wycinkach kół. Taka sytuacja sprzyja propagacji wielodrogowej i rozproszeniu fal radiowych w atmosferze. Oba te zjawiska zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia głębokich zaników sygnału radiowego w antenie odbiorczej. W specyficznych warunkach, może też dojść do powstania duktów atmosferycznych (rys. 5.4). Dukty przyziemne tworzą się, gdy występuje zjawisko superrefrakcji. Z kolei dukty uniesione powstają, gdy wskaźnik refrakcji gwałtownie wzrasta do pewnej wysokości, a następnie zaczyna szybko maleć. Dukty atmosferyczne umożliwiają propagację fal radiowych na bardzo duże odległości i z tego powodu są często wykorzystywane w amatorskiej łączności radiowej. Z drugiej strony tak długodystansowa propagacja fal radiowych może wywoływać zakłócenia odległych systemów radiokomunikacyjnych.

/

(a)

Rys. 5.4. Dukty atmosferyczne - (a) przyziemny, (b) uniesiony

5.2. Dyfrakcja

Dyfrakcja dotyczy każdego rodzaju fal i polega na ugięciu fali na przeszkodzie o rozmiarze porównywalnym lub większym od długości fali (rys. 5.5). Do opisu zjawiska dyfrakcji wykorzystuje się zasadę Huyghensa, mówiącą o tym, że wszystkie punkty czoła fali można potraktować jako źródła nowych fal kulistych [91.