5672969199

konkurencyjności i mechanizmu zamówień publicznych. W sytuacji wchłonięcia gospodarstwa przez jednostkę macierzystą dochody i koszty wraz z możliwością oceny ich efektywności są bezpośrednio włączone do systemu planowania i realizacji budżetu danej jednostki. Zewnętrzny zakup produktów i usług umożliwia wykorzystanie procedur zamówień publicznych oraz zalet konkurencyjnego rynku.

Kolejną, wyjątkową formą organizacyjną, wyspecjalizowaną w realizacji zadań publicznych były zakłady budżetowe. W terminie do 31 grudnia 2010 r. poddane zostały likwidacji zakłady budżetowe podlegające państwowym jednostkom budżetowym. Na początku 2010 r. funkcjonowało 49 takich zakładów, podległych państwowym jednostkom budżetowym, które zatrudniały 2 119 pracowników¹. W związku z rezygnacją z realizacji dotychczasowych zadań zlikwidowanych zostało 11 zakładów budżetowych, 24 zakłady zostały przekazane innym organom lub osobom prawnym, zadania 9 zakładów przejęły nowotworzone instytucje gospodarki budżetowej, zadania 5 zakładów budżetowych zostały przejęte przez organy centralne lub wojewodę. Łączna liczba pracowników zatrudnionych przy realizacji zadań zmniejszyła się po reorganizacji o 309 osób, do 1 819 osób. Zmniejszone koszty wynagrodzeń częściowo niwelowane były kosztami zakupów zewnętrznych. Analogicznie, jak w przypadku gospodarstw pomocniczych państwowych jednostek budżetowych, wydatki z tytułu przejętych zadań zakładów budżetowych państwowych jednostek budżetowych finansowane były przejściowo z rezerwy celowej, o czym będzie mowa w dalszej części artykułu.

Zakłady budżetowe realizowały zadania bez korzystania ze środków budżetowych za pomocą ich samofinansowania. Zadania były wykonywane odpłatnie, a koszty pokrywały przychody zakładu. Wydatki inwestycyjne zakładów budżetowych były jednak finansowane w całości lub częściowo z budżetu jednostki macierzystej. Od początku procesów transformacyjnych zasady funkcjonowania zakładów były systematycznie dostosowywane do uwarunkowań rynkowych.

Zadania publiczne realizowane do 2010 r. przez zakłady budżetowe, przy zachowaniu ciągłości organizowania i świadczenia usług, przejęły nowe lub istniejące podmioty zorganizowane w formie spółki, jednostki budżetowej lub nowowprowadzonej formie organizacyjnej - agencji wykonawczej lub instytucji gospodarki budżetowej.

Zachowana została możliwość funkcjonowania zakładów budżetowych przy jednostkach samorządu terytorialnego (a więc gminnych, powiatowych i wojewódzkich), przy czym

5

1

Postula. M. Racjonalizacja wydatków publicznych a podstawowe funkcje państwa, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2012, s. 107-109.