5768085940

Zdatność uczniów dotycząca rozumienia sposobu krążenia wody w przyrodzie w odniesieniu do poszczególnych kategorii zachowań jest następująca. W kategorii określonych umiejętności wyrażają ją takie czasowniki, jak: określi, wyróżni, zlokalizuje, wykona rysunek (schemat) itp.; w kategorii umiejętności poznawczych - wyjaśni, uzasadni; w kategorii umiejętności motorycznych - dokona wyboru rysunku; w kategorii postaw -poda przykłady zachowań. Wymienione cele nie są zróżnicowane według ich ważności, zostały uszeregowane według logicznego i merytorycznego wynikania. Strukturę wewnętrzną celów operacyjnych można poznać dopiero za pomocą analizy graficznej i macierzowej omawianych celów⁵⁴.

W tak skonkretyzowanym celu kształcenia elementy istotne dla edukacji dotyczą rodzaju i treści zachowania ucznia jako wyrazu osiągnięcia celu. Elementy do wyboru odnoszą się do określenia operacji cząstkowych, warunków i standardów wystarczających do osiągnięcia celu.

Ważnym elementem całościowej procedury określania i realizacji celów kształcenia środowiskowego dziecka, zmierzającym do uruchomienia czynności uczniów, jest właściwy dobór zadari dydaktycznych. Cele operacyjne werbalizowane w postaci czynności uczniów - zadań, mogą mieć formę zadań algorytmicznych (np. kolejność czynności w zakresie kształ- ' towania umiejętności ucznia przechodzenia przez jezdnię z sygnalizacją świetlną) lub zadań heurystycznych (poznawanie cech ekosystemu lasu, bez wymogu jednoznacznego następstwa działań). W sensie psychologicznym, czynności wykonywane przez uczniów w toku edukacji rozumiane są jako ich celowe zachowanie się, zmierzające do osiągnięcia określonego stanu rzeczy przez przekształcenie sytuacji istniejącej w pożądaną^S7. Każde zadanie stawiane uczniowi musi zawierać dane, warunki i niewiadomą⁵*. Na zajęciach ze środowiska zadanie dydaktyczne przyjmuje często postać pytania dotyczącego określonych aspektów przyrody czy zagadnień społecznych (np. jakie miasto jest stolicą Polski? jak wygląda las jesienią? dlaczego woda w przyrodzie krąży? co jest bezpośrednią przyczyną krążenia wody w przyrodzie? itp.) czy polecenia (np. opisz wygląd zewnętrzny kota, określ kierunek biegu rzeki, podaj, ile twoich kroków ma długość określonego odcinka drogi itp.). Sytuacje zadańiotwórcze mogą również przyjmować postać zadania wymagającego wykonania określonych czynności praktycz-

⁵⁶    T. Filipiuk, Struktura dydaktyczna przedmiotu nauczania środowisko społeczno--przyrodnicze, ODN, Koszalin 1984.

⁵⁷    T. Tomaszewski, Psychologia, PWN, Warszawa 1984.

^M A. Góralski, Twórcze rozwiązywanie zadań, PWN, Warszawa 1980; Program Kreator. Kompetencje kluczowe w szkole, 1998.

97