SAMOCHODOWE INSTALACJE
ZASILANIA GAZEM
Aleksander Sowa
Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji
w jakiejkolwiek postaci jest zabronione.
Autor oraz Wydawnictwo Dobry eBook dołożyli wszelkich starań, aby zawarte w tej książce informacje
były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani za ich wykorzystanie, ani za
zwiÄ…zane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor i Wydawnictwo Dobry
eBook nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania
informacji zawartych w niniejszej publikacji.
Wszelkie prawa zastrzeżone © 2007 Aleksander Sowa
ISBN: 978-83-60863-30-5
Wydanie I
Dobry eBook
ul. Grenadierów 5/5, 30-085 Kraków
tel./fax [phone]
e-mail: [e-mail]
www.DobryeBook.pl
Spis treści
1 Wstęp 5
2 Co to jest paliwo gazowe? 6 13
3 Historia 14
4 Zasada działania silnika spalinowego zasilanego paliwem gazowym 15
5 Samochodowe instalacje LPG 16 18
6 Samochodowe instalacje CNG 19 28
7 Budowa instalacji I generacji 29 30
8 Budowa instalacji II generacji 31 32
9 Budowa instalacji III generacji 33 34
10 Budowa instalacji IV generacji 35 37
11 Elementy składowe instalacji LPG 38
I. Zbiornik i wielozawór 38 43
II. Elektrozawór benzynowy 43 44
III. Elektrozawór gazowy 45
IV. Reduktor 45 47
V. Przełącznik 47 48
VI. Mikser (mieszalnik, mieszacz) 48 51
VII. Emulator 51 53
VIII. Attuator 53 54
IX. Komputer sterujÄ…cy 54 56
X. Klapa przeciwwybuchowa 56 57
XI. Wtryskiwacze 57 59
eBook
XII. Pozostałe 59 62
12 Zatankuj LPG za granicÄ… 63
13 Najczęściej zadawane pytania 64 67
14 Zalecenia eksploatacyjne dla użytkowników instalacji LPG 68
15 Regulacja instalacji 69 70
16 Typowe niedomagania instalacji, przyczyny i sposoby ich 71 72
usunięcia
17 Bezpieczeństwo 73 75
18 Gaz a ekologia 76 77
19 Przepisy prawne 78 85
20 Gaz w zimie 86
21 Przyszłość 87 88
22 Strony internetowe  z
ródła 89 90
23 y
ródła inne 91
24 Zakończenie 92
www.DobryeBook.pl
Praktyczny poradnik skierowany do wszystkich, którzy chcą zaczerpnąć
podstawowych informacji na temat samochodowych instalacji zasilania gazem LPG
oraz CNG, zasad działania, budowy i najważniejszych elementów. Publikacja zawiera
również zalecenia eksploatacyjne, historię i wybrane zagadnienia.
Serdeczne podziękowania dla wszystkich, którzy przyczynili się do powstania tej publikacji.
W szczególności dla firm: AGADAMPOL, Energy Gaz Polska, IGAZ Sp. z o.o., KME,
Polgaz, RWE Transgas, Mazowiecka Spółka Gazownictwa o/Gazownia Warszawska, dzięki
którym mogłem zamieścić w tejże publikacji grafikę.
Samochodowe instalacje zasilania gazem
5
Wstęp
1 Wstęp
Drogi Czytelniku w Twoje ręce oddaję tę skromną publikację, która, mam nadzieję,
przybliży Ci istotę i mechanizm działania samochodowych instalacji gazowych wszystkich
typów, a także wszystko, co jest związane z zasilaniem paliwem płynnym.
Jestem przekonany, że w dobie rosnących na światowych rynkach cen oleju napędowego
i benzyny a zarazem w czasach, kiedy wreszcie Ludzkość uświadomiła sobie fakt, jak
potrzebne są czyste ekologicznie (lub chociaż czystsze) z
ródła napędu, paliwo gazowe
będzie z roku na rok coraz bardziej popularne i powszechniejsze w użyciu. Dlatego też
publikacja ta powstała.
Może w Polsce jeszcze nie  ale za jakiś czas na pewno zacznie się dostrzegać kolosalną
zaletę gazowego paliwa płynnego nad benzynami. Paliwo gazowe jest bowiem bardziej
ekologiczne, a to z pewnością będzie wkrótce ważnym powodem, dla którego samochody
na gaz stanÄ… siÄ™ popularniejsze.
Postawiłem sobie ambitne zadanie, gdyż temat jest obszerny i trudny. Nie jest to
publikacja naukowa, a raczej poradnik, który zawiera podstawowe informacje na
tytułowy temat, skierowany do posiadaczy samochodów na gaz i dla tych, którzy
chcieliby się czegoś na temat takiego systemu zasilania dowiedzieć. Być może ktoś z Was
zastanawia się nad zakupem instalacji do własnego samochodu. Skromną tę publikację
kieruję zatem do Czytelnika, który chciałby uzyskać podstawowe informacje dotyczące
instalacji zasilania gazem płynnym w pojazdach samochodowych.
www.DobryeBook.pl strona 5 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
6
Co to jest paliwo gazowe?
2 Co to jest paliwo gazowe?
W Polsce, kiedy mówimy o paliwie gazowym do samochodów, albo też o samochodowych
instalacjach gazu myślimy o LPG (z angielskiego  Liquified Petroleum Gas)1 lub też o LP
Gazie, czyli o paliwie będącym mieszaniną węglowodorów: propanu (C3H8) i n-butanu
(C4H10)  w różnych proporcjach. Oprócz tego zawiera on cząsteczki izobutanu (również
C3H8, ale o innej budowie) oraz etan, izomery butanu i inne wyższe węglowodory.
LPG stosowany jest głównie jako paliwo opałowe do domowych kuchenek gazowych, ale
też jako paliwo silnikowe, czy gaz nośny do kosmetyków w aerozolu. Jest wykorzystywany
również jako paliwo w wielu procesach przemysłowych. Uzyskuje się go, jako produkt
uboczny, w procesie rafinacji ropy naftowej, podczas odłączenia od gazu naturalnego lub
ropy naftowej, z którymi jest połączony w pokładach naftowych (około 2% surowca). Jest
również efektem uwodorowienia węgla2, ropy naftowej i krakowania.
LPG w temperaturze pokojowej i przy normalnym ciśnieniu ma postać gazową. W takiej
samej temperaturze ulega on skropleniu już przy ciśnieniu ok. 6 atm.
Charakteryzuje się on motorową liczbą oktanową3, która w jego wypadku wynosi 90-120
(minimalnie 89). Motorowa liczba oktanowa, może być wyznaczana dla poszczególnych
składników i wynosić od 80 (n-buten-1) do 100 (propan). Warto jednak pamiętać, że
równocześnie dla benzyn Pb 98 motorowa liczba oktanowa wynosi od 90 do 92, i od 83
do 86 dla Pb 95.
Do oceny własności antystukowych LPG stosuje się częściej liczbę metanową (podobnie
jak przy ON), która dla LPG stosowanego do napędu samochodów mieści się
w granicach 60-80.
Jedną z głównych cech, którymi różnią się między sobą butan i propan, i która
determinuje ich zastosowanie jest  napięcie parowe . Odpowiada ono ciśnieniu w fazie
gazowej w równowadze z fazą płynną. Napięcie parowe butanu i propanu zwiększa się
1
Płynne paliwo gazowe, skroplony gaz ropopochodny albo płynny gaz ropopochodny.
2
Produkcja paliw płynnych z węgla kamiennego.
3
Podobnie jak w przypadku benzyn, liczba ta informuje o odporności gazu na spalanie
stukowe, które jest niekorzystnym zjawiskiem z punktu widzenia trwałości silnika i ekonomiki
spalania. Im wartość MLO jest wyższa, tym paliwo jest lepszej jakości np. zapewniając nieco
lepsze osiągi i niższe zużycie LPG.
www.DobryeBook.pl strona 6 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
7
Co to jest paliwo gazowe?
wraz ze wzrostem temperatury. Przy tak zwanej  normalnej temperaturze , ciśnienie LPG
waha się od 2 barów do maks. 8 barów. W stanie gazowym LPG ma masę objętościową
większą od powietrza, a niższą od wody. Dlatego też woda w zbiorniku zbiera się zawsze
na jego dnie. Powiększanie objętości LPG w stanie płynnym jest znacznie bardziej
niebezpieczne niż ten sam proces w stanie gazowym, ponieważ  przy równych częściach
powiększania objętości (grubienia)  płyn ma większą nośność masy. Dla jasności, jedna
objętość płynna (czyli jedna część płynna LPG) rozwija w rzeczywistości około 270
objętości pary gazowej (czyli 270 razy więcej niż w płynie). Paliwo LPG do silnika jest
pobierane zarówno w fazie ciekłej jak i w fazie gazowej, przy czym paliwo bogate
w propan (po zatankowaniu zbiornika), zużywane przez silnik stopniowo, ubożeje w ten
właśnie składnik.
Paliwo LPG jest charakteryzowane także gÄ™stoÅ›ciÄ… w temperaturze 15°C (kg/dmÅ‚)
i informuje o jakoÅ›ci sprzedawanego paliwa. Wartość gÄ™stoÅ›ci w temperaturze 15°C
w naszych stacjach zawiera siÄ™ w przedziale 0,500-0,550 kg/dm3. Nie ma normy na
gÄ™stość w temperaturze 15°C. Samochodowy gaz LPG definiuje także taki parametr jak
wzglÄ™dna prężność par w temperaturze 40°C, który jest bardzo ważny ze wzglÄ™du na
bezpieczeństwo używania tego paliwa. Liczony jest w kilopaskalach (kPa) i to co
tankujemy do zbiorników naszych samochodów zawiera się w przedziale od 880 do ponad
1400 kPa, przy maksymalnej prężności normatywnej o wartości 1550 kPa.
Inne cechy LPG to na przykład: rozpuszczanie substancji takich jak tłuszcze, oleje,
lakiery, powodowanie spuchnięcia gumy naturalnej, natomiast nie koroduje on metali
i stopów powszechnie używanych w przemyśle. Jego główne składniki przy ciśnieniu
atmosferycznym osiÄ…gajÄ… nastÄ™pujÄ…ce temperatury wrzenia (w °C): propan  42, izobutan
 11,72 i n-butan  11,75.
Wartość opałowa tego paliwa wynosi przy składzie propan/butan na poziomie 30/70 
25,15 MJ/dmł i dla 70/30 przyjmuje wartość 23,75 MJ/dmł. Dla porównania benzyna 95
osiąga wartość opałową ~32,8 MJ/dmł.
Podczas spalania LPG dochodzi do zużycia tlenu. Teoretycznie na każdą cześć gazową
spalanych jest 14,7 części LPG. To mieszanka stechiometryczna, czyli zapotrzebowanie
powietrza dla gazu skroplonego (propan/butan: 85/15 i 30/70) w praktyce wynosi ok.
24,2 i 29,3.
W stanie płynnym LPG wygląda jak mgiełka, która opada w dół i która jest również
łatwo palna. W powietrzu LPG jest trudno wyczuwalny  szczególnie w stężeniu
www.DobryeBook.pl strona 7 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
8
Co to jest paliwo gazowe?
pozwalającym na wybuch. Same składniki LPG są bezwonne, charakterystyczny odór jest
wynikiem celowego dodawania nawodniacza, by stwierdzić jego obecność.
Nie jest jednak trujący i nie można się nim  zagazować . Posiada on natomiast
właściwości znieczulające. Należy unikać kontaktu z LPG w stanie płynnym, ponieważ,
ze względu na swoje właściwości szybkiego wyparowania (typowo wynosi 400 kJ/kg),
może powodować odmrożenia. Dlatego też podczas napełniania zbiorników samochodów
pracownicy stacji zakładają rękawice ochronne.
W praktyce paliwo gazowe LPG jest mieszaniną węglowodorów w proporcjach: propan 
45-65%; propen  0,5-2%; izobutan (n-butan)  30-50%; buteny  1-20%. Powyższe
zestawienie powstało na bazie badań przeprowadzonych w drugiej połowie 2005 roku na
stacjach tankowania gazu w całej Polsce. Zawartość składników była bardzo różna.
Powodem takiego stanu jest m.in. to, że obecnie w naszym kraju nie istnieją normy
określające zawartość poszczególnych składników w sprzedawanym gazie, zaś istniejących
wytycznych4 nie trzeba przestrzegać5, zatem nikt ich nie przestrzega.
W sezonie zimowym, kiedy skład gazu jest nieco inny (a więc od 1 listopada do 31
marca), istnieje warunek dodatkowy, tyczący się jakości LPG. Jest to temperatura,
w której wzrasta prężność par (jest nie mniejsza niż 150 kPa) i maksymalnie może
wynieść  10°C.
Cecha charakterystyczna propan butan benzyna
Masa objÄ™toÅ›ci w 15°C (kg/dmÅ‚) 0,508 0,584 0,73-0,79
Napięcie parowe (bar) 12,1 2,6 0,7-0,9
Moc cieplna dolna (MJ/kg) 46,1 45,46 44,03
Moc cieplna dolna (MJ/dmł) 23,4 26,5 32,3
Temperatura wrzenia (°C)  42  0,5 30
Tabelaryczne porównanie wybranych cech propanu, butanu i benzyny
4
Norma PN-C-96008 Przetwory naftowe. Gazy węglowodorowe. Gazy skroplone C3 i C4.
5
Z dnia 12 września 2002 r., która weszła w życie 1 stycznia 2003 r., ponieważ zawiera
sformułowanie  stosowanie [& ] norm jest dobrowolne !
www.DobryeBook.pl strona 8 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
9
Co to jest paliwo gazowe?
Temperatura wrzenia składników LPG, aby utrzymać go w stanie płynnym, wymusza
konieczność poddania go określonemu ciśnieniu w zbiorniku.
Paliwo LPG zawiera siarkę, która jest bardzo niekorzystna dla środowiska naturalnego
oraz portfela użytkownika samochodu, bowiem przyśpiesza korozję i zużycie układów
wydechowych. Norma mówi o zawartości maksymalnie 50 mg/kg. W praktyce LPG
zawiera mniej siarki niż przewiduje to regulacja.
W motoryzacji LPG jest stosowany głównie jako z
ródło zasilania silników benzynowych.
Aktualnie, w wielu krajach wzrasta jego popularność jako paliwa silnikowego, zwłaszcza
w Europie (głównie w Holandii, Polsce, Niemczech, Wielkiej Brytanii) oraz w Indiach.
LPG, ze względu na korzystny rachunek ekonomiczny, stosuje się we wszystkich typach
zasilania spalinowych silników benzynowych o zapłonie iskrowym. Może być również
stosowany w silnikach wysokoprężnych. Głównym powodem stosowania LPG jako paliwa
silnikowego jest oczywiście jego cena, wynosząca w Polsce ok. 50% ceny benzyny
bezołowiowej. W krajach o wyższej świadomości ekologicznej, takich jak Holandia
i Niemcy paliwo to promuje się jako bardziej ekologiczne od benzyny. LPG ma również
szereg zastosowań pozamotoryzacyjnych. Jest wykorzystywany jako paliwo do kuchenek
domowych (bardzo popularne w wielu krajach III świata), bo opłaca się bardziej niż
kuchenki na prąd. Dla przykładu w Indiach, w roku 2001 prawie 18% (przeszło 33
miliony) gospodarstw domowych było zaopatrzonych w kuchenki na LPG. W Polsce
kuchenki na LPG były jeszcze do niedawna bardzo popularne. Obecnie w miastach
zostały wyparte przez kuchenki na gaz ziemny, zaś w małych miejscowościach i wsiach
coraz więcej gospodarstw domowych przechodzi na  wygodniejsze w użyciu
i bezpieczniejsze  kuchenki elektryczne.
www.DobryeBook.pl strona 9 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
10
Co to jest paliwo gazowe?
Kilkukilogramowa butla gazowa z LPG (z propano-butanem technicznym)6
LPG jest wykorzystywany również w gospodarce, na przykład w turystyce: głównie jako
z
ródło energii do kuchenek turystycznych, ale także do lamp gazowych, jak również do
ogrzewania wnętrz.
W Polsce powszechnie stosowany jest do tego celu gaz w stalowych butlach
wielokrotnego użytku (o pojemności od niespełna 1 kg do 10 i więcej  nawet 30
kilogramów). Coraz częściej używa się lżejszych i mniejszych  naboi jednorazowych
z aluminium. W Polsce  kraju absurdów i dziwów  szacuje się, że tylko 5-6%
gospodarstw domowych korzysta z kuchenek na LPG, a mimo to butle gazowe cieszÄ… siÄ™
coraz większym powodzeniem. Dlaczego? Powodem jest akcyza. Otóż LPG sprzedawany
na stacjach benzynowych do napędu samochodów jest obłożony  zgodnie z ustawą7 
akcyzą w maksymalnej wysokości dopuszczonej ustawą czyli 700 zł za tonę, natomiast
LPG do użytku domowego akcyzy nie ma.
Wobec tego nieuczciwi sprzedawcy przetaczają LPG z butli do zbiorników i tankują do
samochodów, zarabiając po kilkadziesiąt groszy na jednym litrze. Konstruowane są nawet
specjalne maszyny mogące jednocześnie przetaczać gaz z 20 czy 40 butli. Nie trzeba
chyba dodawać, że proceder ten nie tylko że jest nielegalny to jeszcze szalenie
6
www.igaz.pl
7
Z dnia 23 stycznia 2004 r. o podatku akcyzowym.
www.DobryeBook.pl strona 10 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
11
Co to jest paliwo gazowe?
niebezpieczny, ponieważ podczas przetaczania może dojść do eksplozji i takie przypadki
w Polsce miały miejsce. Na przykład w 2005 r. w Radomiu  na szczęście nie było ofiar
śmiertelnych.
LPG w butlach jest wykorzystywany wszędzie tam, gdzie trudno dostarczyć energię
w innej formie np. przy pokrywaniu dachów papą termozgrzewalną, i innych pracach
dekarskich; przy wykonywaniu instalacji centralnego ogrzewania, instalacji
wodociągowych, itp. Jest paliwem stosowanym do palników gazowych.
LPG może być używany do ogrzewania i suszenia pomieszczeń, przy robotach drogowych
(topienie asfaltu), w hodowli i rolnictwie (suszenie siana lub zboża, ogrzewanie kurników
i chlewni), a także w licznych dziedzinach przemysłu. Stosowany jest często jako paliwo
napędowe w przemysłowych wózkach podnośnikowych (tzw. widlakach). W krajach
gdzie uprawiana jest winorośl (Niemcy, Francja, Włochy) wczesną wiosną można
spotkać piecyki zasilane gazem służące ogrzewaniu wrażliwych na niskie temperatury
wiosną roślin. Spektrum zastosowań LPG jest ogromne, ograniczone zazwyczaj jedynie
kosztami.
Butla gazowa jednorazowego użytku tzw. nabój8
8
pl.wikipedia.org
www.DobryeBook.pl strona 11 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
12
Co to jest paliwo gazowe?
Aby spojrzeć z szerszej perspektywy na gospodarkę paliwową, najpierw uczyńmy małe
sprostowanie. Zwykło się utożsamiać termin płynne paliwo gazowe z LPG, tymczasem
mieszanina propanu i butanu, choć oczywiście najpopularniejsza, nie jest dla nas jedyną
alternatywÄ….
Istnieje jeszcze CNG (Compressed Natural Gas)  czyli sprężony gaz ziemny oraz LNG
(Liquefied Natural Gas)  czyli skroplony gaz ziemny. Do tych dwóch anglosaskich
skrótów dodajmy jeszcze jeden: NGV (Natural Gas for Vehicles)  czyli pojazdy
napędzane gazem ziemnym.
Paliwo CNG jest jeszcze bardziej atrakcyjne od LPG bowiem ma dwie ogromne zalety,
które czynią je bardziej konkurencyjnymi. Primo  gaz taki kosztuje ok. 1,30 zł a nie
prawie 2 zł9, secundo  złoża CNG są praktycznie niewyczerpywalne, czego nie można
powiedzieć, niestety o LPG (ropa!). I sprawa najbardziej istotna  choć najczęściej
pomijana  CNG jest w tej chwili najczystszym ekologicznie paliwem używanym masowo.
Rozróżnia się dwa rodzaje gazu ziemnego: High-gaz, który ma wyższą wartość
energetyczną i przez to zapewnia większy zasięg samochodu i Low-gaz, o niższej wartości
energetycznej, ale za to z reguły tańszy.
Gaz ten jest paliwem w postaci sprężonej do ciśnienia 20-25 MPa. Metan stanowi główny
składnik gazu ziemnego. Jest lżejszy od powietrza. Aby mógł być użyty w pojazdach, jest
sprężany w magazynowych zbiornikach samochodowych do około 200 atm (3000 psi).
Gaz ziemny, metan (ang. methane, carburetted hydrogen, natural gas) wzór CH4, to gaz
mineralny, mieszanina węglowodorów o wysokiej kaloryczności. Metan jest składnikiem
podstawowym paliwa do samochodów z instalacją CNG. Gaz pali się jasnym niebieskim
płomieniem, nie ma zapachu.
Metan, znany także jako gaz błotny lub gaz kopalniany, to najprostszy węglowodór
nasycony (alkan). W temperaturze pokojowej jest bezwonny i bezbarwny. Powstaje
w przyrodzie w sposób naturalny w wyniku beztlenowego rozkładu szczątków roślinnych
(np. na bagnach). Wartość energetyczna 1 mł w warunkach normalnych (Nmł) jest
w przybliżeniu równa 1 litrowi benzyny. Masa 1 Nmł gazu ziemnego wynosi
w przybliżeniu 0,7 kg, ale jest to uzależnione oczywiście od składu gazu.
9
Paz
dziernik 2005.
www.DobryeBook.pl strona 12 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
13
Co to jest paliwo gazowe?
Obecnie w Niemczech jez
dzi już ok. 30 tys. aut z instalacją CNG, a szacuje się, że do
roku 2010 ma ich być 10 razy więcej. Do zalet CNG jeszcze wrócimy, znamy już paliwo
LPG i jego rozliczne zastosowania, a tymczasem wnikliwiej przyjrzyjmy się napędom na
gaz.
benzyna CNG LPG ON
Wartość energetyczna (MJ/kg) 43,6 55,5 50,4 45,1
Wartość opałowa (MJ/mł) 3,7 3,4 3,65 3,7
Zużycie powietrza (kg/kg) 15 17,2 15,5 14,5
Liczba oktanowa do 98 110-120 100-115 
481 (propan)
Temperatura zapÅ‚onu (°C) 220-270 650 220
430 (butan)
2 (propan)
Gęstość (kg/mł) 0,72-0,76* 0,74 0,86*
2,7 (butan)
* kg/dmł
Tabelaryczne porównanie wybranych cech charakterystycznych dla podstawowych paliw do
napędu silników spalinowych
Pojazdy spalinowe są jednym z największych emiterów zanieczyszczeń do atmosfery.
W dużych aglomeracjach ruch uliczny odpowiada za generowanie 99% tlenku węgla,
96% sadzy, 76% tlenków azotu w zanieczyszczeniach powietrza i stanowi główne z
ródło
pozostałych niebezpiecznych związków, takich jak benzen, dwutlenek siarki i dwutlenek
węgla.
Analizy wykazały, że gaz ziemny już dziś spełnia wszystkie obowiązujące (i przyszłe)
światowe normy emisji substancji toksycznych z silników.
Przy swoich niekwestionowanych zaletach ekologicznych, gaz ziemny jest również
najtańszym z paliw obecnie dostępnych na rynku.
www.DobryeBook.pl strona 13 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
14
Historia
3 Historia
Już w 1878 roku powstał, skonstruowany przez Nikolausa A. Otto i Eugena Langena,
czterosuwowy silnik zasilany gazem, ale nie był to jeszcze LPG. Dopiero w 1910 r.
amerykańskiemu chemikowi, ekspertowi od materiałów wybuchowych dr Walterowi O.
Snellingowi udało się wyodrębnić mieszankę LPG. Efektem prac Snellinga był propan,
butan oraz inne hydrogazy. Celem naukowca (pracujÄ…cego dla U.S. Bureau of Mines)
było stworzenie paliwa, które kosztowałoby połowę tego co galon benzyny. Badania były
prowadzone na zlecenie rządu. Już dwa lata póz
niej gaz trafił do sprzedaży, jako wygodne
i w miarę bezpieczne paliwo do przenośnych kuchenek gazowych. Następnie Snelling
próbował zastosować swój wynalazek do napędu legendarnego Forda  model T, który
notabene był pierwszym samochodem montowanym na taśmie produkcyjnej.
Kolejne badania dr Snellinga nad odkrytymi gazami miały na celu wyodrębnienie,
poznanie i kontrolowanie poszczególnych składników, aby znalez
ć dla nich odpowiednie
zastosowanie. Efektem tego było np. wykorzystywanie gazów do fałszowania dokumentów
czy oświetlania (lampy), cięcia metalu lub gotowania i ogrzewania pomieszczeń.
Wynalazca, otrzymawszy LPG, po opatentowaniu10 go 25 marca 1913 r. sprzedał swój
genialny  acz niedoceniany  pomysł założycielowi koncernu Phillips Petroleum
Company  Frankowi Philips owi.
Zastosowanie wynalazku w sposób, który nas interesuje (a więc do napędu samochodu)
miało miejsce 3 lata po odkryciu  w 1913 roku. Kilka lat póz
niej obrót tym paliwem
w USA przekroczył milion galonów, a po zakończeniu wojny  w końcu lat trzydziestych
 ponad 15 miliardów galonów. Na początku lat trzydziestych dostrzeżono już korzyści
wynikające z bezpieczeństwa posługiwania się tym paliwem. Federacja Gazu Sprężonego
(Compressed Gas Association (CGA)) obchodzÄ…ca w roku 2006 swoje 75-lecie,
rekomendowała to paliwo jako bezpieczne Federacji Ochrony Przeciwpożarowej
(National Fire Protection Association (NFPA)). Na początku lat 20-tych pojawiały się
pierwsze publikacje dotyczÄ…ce tego paliwa.
W chwili, kiedy wynalazca sprzedawał swój patent, jego wartość wynosiła 50 000 USD,
dzisiaj w USA obrót propanu szacuje się na kwotę ponad 8 miliardów USD i jego wartość
systematycznie rośnie.
10
www.explorepahistory.com
www.DobryeBook.pl strona 14 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
15
Zasada działania silnika spalinowego zasilanego paliwem gazowym
4 Zasada działania silnika spalinowego zasilanego paliwem
gazowym
Zasada działania tłokowego silnika spalinowego jest większości z nas znana. Właściwie
nie zmieniła się ona od początków motoryzacji. Przypomnijmy w największym skrócie:
Mieszanka paliwowo-powietrzna, podana do komory cylindra, podlega sprężeniu, przez
przesuwający się w trakcie suwu sprężania tłok. Następnie przeskok iskry na świecy
zapłonowej wywołuje wybuch. Powstałe ciśnienie powoduje przesuw tłoka, a powiązany
z nim mechanizm korbowy zamienia posuwisty ruch tłoka w ruch obrotowy wału
korbowego. Ten ruch poprzez pozostałe mechanizmy napędza koła samochodu.
Zastosowanie LPG czy też CNG jako paliwa nie ingeruje w zasadę działania silnika.
Paliwo zasadnicze zostaje zastÄ…pione drugim, tzw. alternatywnym. Benzyna podawana
jest do silnika poprzez gaz
nik, wtrysk jedno- lub wielopunktowy lub bezpośredni. Paliwo
gazowe podawane jest w postaci lotnej i wprowadzane do komory spalania (cylindra) już
w postaci mieszanki. Mieszanka dostaje siÄ™ do cylindra poprzez zawory ssÄ…ce. Miejsce
podania jest odmienne w zależności od systemu, co jest uwarunkowane zaawansowaniem
technologicznym silnika.
Wyróżniamy tak zwane kolejne generacje systemów zasilania paliwem gazowym.
W systemach I i II generacji mieszanka gazowo-powietrzna powstaje w mikserze i za jego
pośrednictwem dostaje się centralnie (jeszcze przed przepustnicą powietrza), poprzez
gaz
nik, a następnie kolektor ssący do silnika, skąd zostaje zassana do cylindra.
W systemach III i IV generacji gaz jest podawany poprzez wtryskiwacz gazu osobno do
każdego cylindra. Urządzenia tego typu umożliwiają wtrysk gazu porcjami oddzielnie dla
każdego cylindra i doprowadzenie przewodami do kolektora ssącego w pobliżu zaworów
ssących (za przepustnicą powietrza). Ze szczegółową budową poszczególnych systemów
zapoznamy się w dalszej części tekstu.
www.DobryeBook.pl strona 15 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
16
Samochodowe instalacje LPG
5 Samochodowe instalacje LPG
Samochodowe instalacje gazowe są znane od początku motoryzacji. To właśnie gaz jako
paliwo był stosowany w 1860 roku przez jednego z twórców silnika spalinowego  Joana
Lenoira. Wówczas jednak był to tak zwany gaz świetlny. Paliwo LPG zastosowano do
napędu dopiero w latach dwudziestych XX wieku w Fordzie T.
Współcześnie instalacje gazowe różnią się od siebie, czasem nawet bardzo znacznie.
Elementem, który jest determinantem tego jaką instalację LPG należy zastosować jest
układ zasilania. W zależności od tego czy jest to zasilanie gaz
nikiem, wtryskiem jedno-
czy wielopunktowym, czy też bezpośrednim stosuje się odpowiednią instalację.
Instalacje LPG w autach można podzielić na:
 pierwszą generację do silników gaz
nikowych (inst. podstawowa),
 drugą generację do silników z wtryskiem, elektroniczne sterowanie składu
mieszanki (CPU sterowany sondÄ… Lambda),
 trzecią generację i następne dla nowoczesnych silników z wtryskiem
i plastikowym kolektorem (liniowy i sekwencyjny wtrysk gazu) oraz, rzadko
spotykany, sekwencyjny wtrysk gazu w fazie ciekłej.
Prosta instalacja (najprostsza  przystosowana do samochodów gaz
nikowych) musi
składać się z następujących elementów:
" Reduktor, parownik (1)
" Elektrozawór LPG (2)
www.DobryeBook.pl strona 16 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
17
Samochodowe instalacje LPG
" Przełącznik (3)
" Elektrozawór benzynowy (4)
" Zaworek benzynowy powrotny (5)
" Przewody wodne (6)
" Bezpiecznik (7)
" Regulator podwójny (8)
" UrzÄ…dzenie wielozaworowe z obudowÄ… (9)
" Zbiornik gazu (10)
Zasada działania takiej instalacji jest następująca: w momencie otwarcia zaworu gazu 
znajdujÄ…cego siÄ™ w wielozaworze zamontowanym na zbiorniku gazu, umieszczonym
najczęściej w bagażniku (9)  gaz w zbiorniku jest sprężony pod ciśnieniem i będący
w fazie płynnej przedostaje się przewodami wysokociśnieniowymi do elektrozaworu
gazowego (2).
W czasie, gdy silnik nie pracuje np. podczas postoju lub zasilany jest benzynÄ…,
elektrozawór gazowy jest zamknięty nie pozwalając na pomieszanie się paliw (mieszanka
taka zazwyczaj jest niepalna i po prostu zalewa silnik uniemożliwiając skutecznie jego
uruchomienie).
Po przełączeniu na centralce w kabinie kierowcy (przełącznik gaz/benzyna, 3) na
zasilanie gazowe, gaz nadal w fazie ciekłej przedostaje się przewodem
wysokociśnieniowym do parownika, zwanego też reduktorem (1), gdzie na skutek
podgrzania (ciepłą cieczą z układu chłodzenia silnika) odparowuje, po czym ciśnienie
gazu obniżane jest do ciśnienia atmosferycznego pozwalającego już na dalszą drogę
i przygotowanie do wytworzenia mieszanki paliwowo-powietrznej. Dalej gaz, już w fazie
lotnej (po odparowaniu w reduktorze), pod niewielkim nadciśnieniem dostaje się do
mieszalnika (gaz
nika) i po zmieszaniu z powietrzem jest zasysany przez silnik do kolektora
oraz komór spalania.
W samochodach gaz
nikowych, w trakcie zasilania silnika gazem, elektrozawór
magnetyczny (4) odcina dopływ benzyny do silnika. Natomiast w samochodach
z wtryskiem paliwa funkcjonowanie układu benzynowego zatrzymywane jest poprzez,
odpowiednie dla konkretnego typu wtrysku, odłączenie elektryczne. Centralka w kabinie
kierowcy (przełącznik gaz/benzyna, 3) steruje otwarciem wybranych układów zasilania
gazem lub benzyną, a więc również elektrozaworami.
www.DobryeBook.pl strona 17 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
18
Samochodowe instalacje LPG
Opisana instalacja jest najprostszÄ… instalacjÄ… zasilania gazem przeznaczonÄ… do
samochodów o prostej konstrukcji. W związku z nowymi rozwiązaniami konstrukcyjnymi
w samochodach zmienia się i wzbogaca o nowe elementy również instalacja zasilania
gazem. Sama zasada działania jest jednak ta sama co w przypadku działania silników
spalinowych z różnymi układami zasilana.
Schemat prostej instalacji gazowej11
11
www.polgas.pl
www.DobryeBook.pl strona 18 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
19
Samochodowe instalacje CNG
6 Samochodowe instalacje CNG
Stosowanie gazu ziemnego jako paliwa dla pojazdów ma swe początki w latach 30-tych
poprzedniego wieku, czyli mniej więcej równolegle do stosowania LPG. Wykorzystywano
go m.in. we WÅ‚oszech, Wielkiej Brytanii, Czechach i w Rosji.
W Polsce już w latach 50-tych jez
dziło prawie 2 tys. samochodów na gaz CNG  były to
głównie pojazdy służb technicznych.
Próby wykorzystania CNG w samochodzie Wikov 3012 w latach 20-tych ubiegłego wieku
Sprężony gaz ziemny ma najdłuższą tradycję stosowania w południowej Polsce, gdzie po
II wojnie światowej  w latach 50-tych wybudowano kilka stacji sprężania gazu ziemnego
do napędu pojazdów samochodowych m.in. w Rzeszowie, Tarnowie, Mysłowicach
i Krośnie. Stacje były wyposażone w urządzenia francuskie Lischar oraz czeskie Skoda.
W latach 60-tych oraz 70-tych stacje z gazem CNG znikły z Polskiego krajobrazu.
Wpłynął na to zapewne niski poziom dostępnych ówcześnie rozwiązań technologicznych,
a przede wszystkim brak odpowiednich zbiorników.
Gaz CNG powrócił do łask w latach 80-tych. Przemysłowy Instytut Motoryzacji
w Warszawie, przy współpracy Politechniki Krakowskiej i Politechniki Śląskiej
12
www.jezdimenaplyn.cz
www.DobryeBook.pl strona 19 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
20
Samochodowe instalacje CNG
w Gliwicach, rozpoczÄ…Å‚ realizacjÄ™ specjalnego rzÄ…dowego programu wykorzystania gazu
ziemnego do napędów samochodowych. Programem tym był zainteresowany Sanocki
Zakład Górnictwa Nafty i Gazu.
Pojazdy (taxi) ze zbiornikami na gaz CNG na dachach w latach 40-tych
na ulicach Birmingham w Anglii13
Przypomnijmy, że naturalne złoża metanu w naszym kraju znajdują się właśnie na
Podkarpaciu, dlatego też było to w tych latach swoiste  zagłębie CNG.
W 1988 roku uruchomiona została pierwsza stacja tankowania samochodów gazem
ziemnym w Kopalni Gazu Ziemnego Przemyśl  Zachód.
Żuki A-11B wyposażone w armaturę zasilającą dostarczoną przez PIMOT były
pierwszymi samochodami w tym czasie zasilanymi CNG. Rok póz
niej na terenie tej samej
kopalni zbudowano drugą stację tankowania samochodów, która zasilała kilkanaście
pojazdów należących do lokalnej firmy transportowej. W tym czasie Rzeszowski MZK
13
www.jezdimenaplyn.cz
www.DobryeBook.pl strona 20 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
21
Samochodowe instalacje CNG
wyraził zainteresowanie tym paliwem. Początkowo w kilku używanych autobusach Jelcz,
następnie w nowych. W sumie było ich kilkanaście. W pozostałych rejonach kraju było
o wiele gorzej. Sześć autobusów było w Krakowie i kilka w Warszawie.
Tak było w Polsce, a na świecie? Podobnie, o ile jednak u nas w latach 70-tych o CNG
już było cicho, to na świecie, w czasie kryzysu energetycznego rozpoczął się prawdziwy
boom na alternatywne paliwa.
To między innymi dlatego jesteśmy teraz w tyle, za Rosją czy Niemcami i mamy tak słabą
sieć stacji tankowania. Ten krótki rys historyczny powinien nam wystarczyć, a teraz
zajrzyjmy do wnętrza pojazdu.
Schemat instalacji CNG dla autobusu MAN14
Różnica w działaniu instalacji CNG (sprężony gaz ziemny) polega przede wszystkim na
tym, że każdy element, przez który przepływa gaz, jest przystosowany do utrzymania
wysokiego ciśnienia (250 bar), nie występującego przy instalacjach na paliwo LPG.
14
www.auto-club.pl
www.DobryeBook.pl strona 21 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
22
Samochodowe instalacje CNG
W przypadku CNG stosuje się przewody polimerowe lub też stalowe. Ilość gazu określa
się na podstawie ciśnienia na manometrze, podobnie jak w przypadku niektórych
zbiorników LPG. Wtryskiwacze gazu pracują na wyższym ciśnieniu, a użyte reduktory
(w systemach wtrysku gazu) są w większości dwustopniowe. Ze względu na dużo wyższe
ciśnienie oraz użycie innego rodzaju paliwa sam zbiornik paliwa również jest inny, inne
jest także jego usytuowanie w pojez
dzie.
Elementy instalacji zasilania gazem CNG są odporne na wysokie ciśnienie15
Oczywiście instalacja taka jest zasilana nie propanem a gazem ziemnym  co jest
najważniejszą różnicą w odniesieniu do znacznie popularniejszych w naszym kraju
instalacji gazowych LPG.
Warto zatem wiedzieć, że auto na gaz nie musi bynajmniej oznaczać wyłącznie LPG.
I pamiętajmy, w najbliższej przyszłości sytuacja może się zmienić, gaz wciąż jest paliwem
alternatywnym. Jeszcze trzy lata temu nikt nie zaryzykowałby twierdzenia, że będziemy
mogli kupić auto z napędem hybrydowym  a dziś?
15
www.elpigaz.com
www.DobryeBook.pl strona 22 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
23
Samochodowe instalacje CNG
Instalacje CNG mają inne nazewnictwo  szczególnie poza Polską  spotkać się można
z nazwÄ… NGV czy NGT, a sam gaz to w Niemczech np.  Erdgas , czy we WÅ‚oszech 
 Metano .
Schemat rozmieszczenia elementów instalacji CNG w autobusie16
Wracając do tematu  w przypadku CNG zbiornik najczęściej jest umieszczony pod
podłogą pojazdu albo na dachu. Korzystniejsze dla warunków trakcyjnych pojazdu jest
umieszczenie zbiornika pod podłogą, bo nie zmniejsza przestrzeni bagażowej. Wybór
podłogi, jako miejsca montażu zbiornika zwiększa również bezpieczeństwo pasażerów przy
ewentualnym rozszczelnieniu. Umieszczenie butli pod podłogą, wykonaną z jednego
arkusza blachy, prawie całkowicie uniemożliwia przeniknięcie gazu do przestrzeni
pasażerskiej.
Takie usytuowanie ułatwia także ich demontaż w celu przeprowadzenia okresowej
kontroli zbiornika, gdyż demontaż butli umocowanej pod podłogą możliwy jest dzięki
użyciu podnośnika, bądz
najazdu i może być dokonany mimo umieszczonego
w samochodzie ładunku, bez konieczności demontażu specjalistycznej zabudowy.
16
bank.muratordom.pl
www.DobryeBook.pl strona 23 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
24
Samochodowe instalacje CNG
Schemat rozmieszczenia elementów instalacji CNG w samochodzie Volvo S8017
Zbiorniki umieszcza siÄ™ na dachach w przypadku, kiedy takie usytuowanie nie ma
większego znaczenia dla pogorszenia warunków trakcyjnych (podwyższenie środka
ciężkości pojazdu). Dlatego też stosuje się takie rozwiązanie np. w autobusach
komunikacji miejskiej. Układy zasilania LPG mają zbiorniki wykonane ze stali, przy
systemach CNG również, ale jest to stal pokryta polimerami zbrojonymi, zbiorniki
kompozytowe (Liner + kompozyt długowłóknisty) lub też całkowicie kompozytowe.
17
Na podstawie www.erdgasmobil.org
www.DobryeBook.pl strona 24 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
25
Samochodowe instalacje CNG
Schemat fabrycznej instalacji CNG w Oplu Astra 1.6 CNG18
Odporność takich zbiorników waha się od 450 barów (stal) do 730 barów (kompozyty).
Samochody zasilane sprężonym gazem ziemnym obecnie są produkowane na całym
świecie. Wymieńmy tylko wiodące koncerny samochodowe: Mercedes, Volvo, Ford,
Fiat, Volkswagen, Honda czy Opel. Samych modeli nie ma aż tak wiele, są to: Opel
Zafira 1.6 CNG, Opel Astra 1.6 CNG, Opel Combo 1.6 CNG, Mercedes E200
Kompressor NGT, VW Touran CNG, Ford C-Max CNG, Ford Focus CNG, Fiat Doblo
Cargo CNG, Fiat Ducato CNG, Fiat Multipla BiFuel, Fiat Punto 1.2 CNG, Volvo S80
BiFuel, Volvo S60 BiFuel, Volvo V70 BiFuel, VW Golf Variant 2.0 CNG, Citroën
Berlingo 1.4 L CNG, Citroën Jumper 2.0 L Bivalent, Peugeot Partner Bivalent, itp.
Prawie wszyscy producenci autobusów mają w swojej ofercie jednostki zasilane tym
paliwem.
18
www.jezdimenaplyn.cz
www.DobryeBook.pl strona 25 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
26
Samochodowe instalacje CNG
Autobus IVECO zasilany gazem CNG na ulicach Barcelony19
Czas pokazał, że układy zasilania alternatywnego są tak samo niezawodne jak te
tradycyjne, na paliwa płynne i właściwie tak samo bezpieczne, dlatego znajdują coraz
szersze zastosowania.
Aktualnie w Polsce eksploatuje się ok. 160 pojazdów samochodowych zasilanych
sprężonym gazem ziemnym. W liczbie tej mieści się 38 autobusów, a resztę stanowią
samochody osobowe i dostawcze.
Należy przypuszczać, że ze względu na poziom cen benzyny, a także paliwa LPG, paliwo
CNG będzie nadal alternatywnym paliwem, a sieć stacji tankowania będzie się nadal
rozwijać.
Zainteresowani znajdÄ… adresy stacji tankowania CNG tutaj:
http://www.elpigaz.com/cng_stacje.htm
19
www.cng.cz
www.DobryeBook.pl strona 26 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
27
Samochodowe instalacje CNG
Cena montażu instalacji CNG nie odbiega od ceny montażu LPG. Cena jednego litra jest
niższa obecnie o prawie 50% od ceny litra gazu LPG. Natomiast problemem w naszym
kraju jest niewielka sieć stacji, w których można napełnić zbiornik z CNG oraz
oczywiście brak rozbudowanej sieci serwisowej.
Sytuacja ta będzie jednak ulegać stopniowej poprawie. W Stanach Zjednoczonych, gdzie
takie instalacje są o wiele bardziej popularne, jest możliwe napełnianie zbiornika
samochodu w domu. Dlaczego nie  przecież to ten sam gaz, na którym w kuchni gotuje
się rosół czy piecze sernik. Na koniec proste obliczenie:
Samochód wyposażony w instalację gazową LPG jest dużo tańszy w eksploatacji od
pojazdu z silnikiem benzynowym czy silnikiem Diesla. Eksploatacja samochodu
napędzanego gazem CNG jest jednak jeszcze tańsza. Koszt przejechania 100 km
w polskich realiach to zaledwie kilka złotych.
Zalet sprężonego gazu ziemnego jest bardzo wiele: ma np. wyższą liczbę oktanową
(ok. 130), wydłuża żywotność silnika, sam gaz nie wybucha, ale się unosi, jako lżejszy od
powietrza, a zużycie gazu wynosi od 10 do 20% więcej tego, ile zużyłby silnik zasilany
benzyną i można kupić używany samochód z tą instalacją. Dodajmy, że ten gaz można
wytworzyć z kompostu. Dlatego nazywany jest on biogazem. Kto wie, może to właśnie
jest przyszłość motoryzacji.
www.DobryeBook.pl strona 27 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
28
Samochodowe instalacje CNG
Stacje tankowania CNG w Polsce20
20
www.elpigaz.com
www.DobryeBook.pl strona 28 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
29
Budowa instalacji I generacji
7 Budowa instalacji I generacji
Instalacja LPG do samochodów zasilanych przez gaz
nik jest najprostsza z możliwych. Jej
budowa właściwie pokrywa się z treścią rozdziału Samochodowe instalacje LPG, na tym
właśnie przykładzie przedstawiliśmy zasadę działania instalacji LPG. Przypomnijmy: gaz 
w fazie ciekłej  ze zbiornika gazu, poprzez wielozawór, dostaje się do reduktora 
parownika. Po odparowaniu (przejściu z fazy płynnej do fazy lotnej) gaz dostaje się do
miksera nad gaz
nikiem.
Schematyczny rysunek instalacji LPG I generacji21
Powstała w mikserze mieszanka powietrzno-paliwowa (ściślej powietrzno-gazowa
w składzie ok. 14,7 części powietrza do jednej części paliwa) przechodzi do kolektora
ssącego, skąd  poprzez zawory ssące  dostaje się do cylindrów, do komór spalania, gdzie
zapala się od iskry wytworzonej na elektrodach świecy zapłonowej.
Opisaną instalację stosuje się w starszych modelach o prostym układzie zasilania np.
w samochodach typu Fiat 125p, Polonez 1,5, VW Golf I i II (wyprodukowanych przed
1989 r.), Skoda 105, 120, Favorit (do 1993 r.), Fiat UNO (przed 1992 r.), Ford Escort
(do roku 1992), Nissan Sunny i w wielu innych.
21
www.auto-gaz-mechanika-dudaczyk.pl
www.DobryeBook.pl strona 29 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
30
Budowa instalacji I generacji
Można więc zgoła powiedzieć, że gaz pasuje do większości samochodów
wyprodukowanych przed 1992 rokiem. Koszt montażu instalacji wynosi ok. 1400 zł. Jeśli
instalacja jest zamontowana poprawnie, a silnik jest jeszcze w dobrej formie, to
doskonale współpracuje z takimi instalacjami. Oczywiście pod warunkiem, że samochód
utrzymywany jest w należytym stanie technicznym.
www.DobryeBook.pl strona 30 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
31
Budowa instalacji II generacji
8 Budowa instalacji II generacji
W systemach II generacji gaz  w fazie ciekłej  ze zbiornika gazu, poprzez wielozawór,
dostaje siÄ™ do reduktora (parownika), podobnie jak w systemach I generacji. Po
odparowaniu (przejściu do fazy lotnej), pod wpływem ogrzania cieczą, z układu
chłodzenia gaz dostaje się poprzez regulator dawki gazu (attuator, register) do miksera.
Sterowanie ilością podawanego gazu odbywa się za pomocą elektronicznego układu
sterującego, który decyduje o składzie mieszanki powietrzno-gazowej na podstawie
odczytu wskazań specjalnych czujników znajdujących się na silniku, monitorujących jego
pracę. Tego nie było w instalacji do samochodów z gaz
nikiem.
Regulacją ilości gazu zajmuje się silniczek krokowy sterowany mikroprocesorowym
sterownikiem gazu, inaczej zwanym systemem lambda, bÄ…dz
też po prostu lambdą. Taki
układ pozwala na precyzyjne przygotowanie mieszanki gazowo-powietrznej, o takim
składzie jakiego wymaga silnik w danej chwili, pozwalając na ekonomiczne wykorzystanie
energii spalania paliwa. Układ ten nie dopuszcza również do przegrzania katalizatora.
Gazowy system lambda działa dzięki sygnałom dostarczanym z sondy lambda
umieszczonej w układzie wydechowym, z czujnika położenia przepustnicy oraz sygnału
o aktualnej prędkości obrotowej silnika.
Schematyczny rysunek instalacji LPG II generacji22
22
www.auto-gaz-mechanika-dudaczyk.pl
www.DobryeBook.pl strona 31 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
32
Budowa instalacji II generacji
Powstała w mikserze mieszanka powietrzno-gazowa dostaje się do kolektora ssącego,
skÄ…d poprzez zawory ssÄ…ce dostaje siÄ™ do cylindra i komory spalania. Jak nie trudno siÄ™
domyślić, systemy te są stosowane w pojazdach wyposażonych w sondę lambda
i katalizator, a więc dużo nowocześniejszych niż opisywane poprzednio. Generalnie auta
takie to konstrukcje nie starsze niż wyprodukowane w latach 1993-94. Zasadniczą
różnicą w stosunku do prostszych instalacji jest obecność elementów, które  oszukują
dość zaawansowaną już elektronikę samochodu w porównaniu do systemów
gaz
nikowych. Mam tu na myśli tzw. komputer.
Podzespoły te nie dopuszczają do powstawania komunikatów o błędach, które musiałyby
wystąpić podczas pracy na paliwie gazowym w centrali sterowania benzyną.
Jest to zabezpieczenie przepływomierza powietrza przed jego uszkodzeniem na skutek
powrotu płomienia do układu dolotowego.
System taki jest montowany w samochodach wyposażonych w pierwsze konstrukcje
wtrysku paliwa, tzw. jednopunktowe wtryski paliwa. Koszt założenia takiej instalacji to
minimum 2200 zł. Pamiętajmy jednak, że oszczędność polegająca na tym, że mechanik
namówi nas do rezygnacji z komputera jest pozorna, bo  prędzej czy póz
niej 
doprowadzi do kłopotów z samochodem i przedwczesnym zużyciem niektórych
elementów, szczególnie silnika.
www.DobryeBook.pl strona 32 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
33
Budowa instalacji III generacji
9 Budowa instalacji III generacji
Czyli po prostu wtrysk gazu, tyle że brakuje słowa  pełny . Instalacji takich już się nie
stosuje. Zostały wyparte przez nowocześniejsze systemy IV generacji. Systemy III i IV
generacji można montować do tych samych modeli samochodów (ale instalacje I i II
generacji nie). Jednak systemy IV generacji, powstałe jako techniczna ewolucja
systemów wcześniejszych, są całkowicie odmienne od swoich poprzedników. Takie
systemy wtrysku gazu zapewniają doprowadzenie gazu do każdego cylindra oddzielnie,
w bezpośrednie pobliże zaworu. Przy czym nowoczesne silniki posiadają głowice
wielozaworowe z dwoma a nawet trzema zaworami ssącymi (zamiast jednego), więc gaz
doprowadza się do każdego zaworu oddzielnie. Przeznaczone są do samochodów
z wielopunktowym wtryskiem paliwa (multipoinct injektion) oraz kolektorem z tworzywa
sztucznego (tzw. plastikowym).
Od kilkunastu lat normy emisji spalin dopuszczające auto do produkcji (a więc nowe)
stale sÄ… zaostrzane  co jest w moim odczuciu zjawiskiem wielce pozytywnym. Tym
samym producenci samochodów stawiani są nieustannie przed koniecznością produkcji
aut o niższej emisji spalin. Następstwem tego są samochody wyposażone w nowoczesne
systemy elektroniczne, odpowiedzialne za utrzymanie spalin na poziomie nie
przekraczajÄ…cym obowiÄ…zujÄ…cych norm. Od 2000 roku w Europie obowiÄ…zuje system
diagnostyki silnika nazwany EOBD, a w USA i Kanadzie OBD2. Systemy te wyróżniają
siÄ™ przede wszystkim zastosowaniem drugiej (dodatkowej) sondy lambda umieszczonej za
katalizatorem. Centrala ECU monitoruje sygnały pracy obydwu sond i w przypadku
wystąpienia odchyłu sygnału natychmiast raportuje błąd.
Takie rozwiązanie zapewnia precyzyjniejszy monitoring pracy silnika. Sygnałem stanu
zagrożenia (awarii, niesprawności lub zwiększonej tolerancji ponad dopuszczoną normę)
jest wyświetlenie się lampki  Check Engine 23 na konsoli kierowcy. Cofnięcie płomienia
(czyli tzw. popularny strzał) może doprowadzić do uszkodzenia delikatnego kolektora
z tworzywa sztucznego i kontynuowanie dalszej jazdy stanie pod znakiem zapytania.
Zatem jedynym, gwarantujÄ…cym bezawaryjnÄ… pracÄ™ silnika na gazie, rozwiÄ…zaniem jest
montaż urządzenia gazowego czwartej generacji, czyli systemu sekwencyjnego wtrysku
gazu, który wykluczy takie problemy  dlatego też system III generacji jest już w zasadzie
nie stosowany.
23
Sprawdz
silnik (z ang.)
www.DobryeBook.pl strona 33 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
34
Budowa instalacji III generacji
W niektórych przypadkach istnieje możliwość wymiany kolektora z tworzyw sztucznych
na metalowy zamiennik. Jest to kompromis pomiędzy instalacją II generacji a wtryskiem
gazu, ale takie rozwiązanie nie powinno być polecane. Na dłuższą metę jest to szkodliwe
dla silnika, i dla bezpieczeństwa.
www.DobryeBook.pl strona 34 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
35
Budowa instalacji IV generacji
10 Budowa instalacji IV generacji
Czyli innymi słowy pełny wtrysk gazu. Wtrysk sekwencyjny (VSI) tzn. osobno do
każdego cylindra. Jest to w tej chwili optymalne rozwiązanie, biorąc pod uwagę korzyści
i koszty montażu. W tych systemach LPG w fazie ciekłej ze zbiornika gazu poprzez
wielozawór i przewody gazowe dostaje się do jednostopniowego reduktora (parownika).
Po odparowaniu (przejściu do fazy lotnej)  podobnie jak we wszystkich systemach  pod
wpływem ciepła cieczy chłodzącej z układu chłodzenia, gaz dostaje się do wtryskiwaczy
gazu. Te wtryskują sekwencyjnie (czyli wcześniej zapamiętaną) odpowiednią ilość gazu
(dawkę) do cylindrów  w okolice zaworów ssących  w odpowiednim momencie cyklu
pracy silnika. Sterowanie ilością podawanego gazu (czyli dawką) odbywa się za pomocą
zaawansowanego, elektronicznego układu sterującego (komputera), który decyduje
o czasie trwania i momencie wtrysku gazu.
Ustalenie dawki gazu oraz momentu wtrysku odbywa siÄ™ z wykorzystaniem obrobionych
przez komputer benzyny informacji zebranych wcześniej przez systemy elektroniczne
monitorujące stan silnika i jego pracę. Na uwagę zasługuje fakt, że dawka gazu dla
każdego cylindra determinowana jest przez kontroler wtrysku benzynowego.
Schematyczny rysunek instalacji gazowej IV generacji24
24
www.auto-gaz-mechanika-dudaczyk.pl
www.DobryeBook.pl strona 35 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
36
Budowa instalacji IV generacji
Dlatego też nie ma potrzeby stosowania emulatorów systemu OBD (oszukujących
elektronikÄ™, jak w przypadku np. II generacji), a parametry pracy silnika sÄ… bardzo
zbliżone do zasilania benzynowego w całym zakresie prędkości obrotowych silnika. Koszt
montażu instalacji IV generacji to ok. 3500-5000 zł, jednak spadek mocy powinien być
niezauważalny, a instalacja powinna współpracować z samochodem bezproblemowo.
Warto dodać, że istnieją jeszcze systemy V generacji. Jest to także system wtrysku gazu 
podobnie jak IV generacja  z tą jednak różnicą, że tutaj wtrysk gazu odbywa się nie
w fazie lotnej a ciekłej.
Jak dotąd wszystkie systemy zasilania paliwem gazowym czyli: I, II, nieszczęsna III oraz
nowoczesna IV generacja, doprowadzały LPG do cylindrów w fazie gazowej
a w przypadku generacji kolejnej  omawianej właśnie  gaz jest do cylindra
doprowadzony w fazie ciekłej (płynnej).
Instalacja sekwencyjnego wtrysku gazu25
25
Fot. Tomasz Twardowski.
www.DobryeBook.pl strona 36 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
37
Budowa instalacji IV generacji
Dzięki temu wykorzystywany jest efekt chłodzący rozprężanego gazu26, co daje w efekcie
wyższy stopień napełnienia cylindrów, a co za tym idzie wzrost mocy silnika i jeszcze
lepsze wykorzystanie wtryśniętego paliwa.
Działanie systemu V generacji może być porównane jedynie do działania systemu
bezpośredniego wtrysku benzyny. Sprężony (ciekły) gaz jest doprowadzony do
wtryskiwaczy ze zbiornika. Układ zawiera zbiornik zintegrowany z pompą. Pompa
podwyższa ciśnienie w przewodach (w których LPG jest już pod niewielkim
nadciśnieniem) i pompuje ciekły LPG do regulatora ciśnienia. Regulator ciśnienia
monitoruje na bieżąco nadciśnienie panujące w przewodach i w razie konieczności
reguluje jego wartość.
Paliwo płynie do wtryskiwaczy zamontowanych w kolektorze dolotowym. Nadmiar gazu
płynnego (nie wykorzystanego  nie wtryśniętego) jest zawracany do zbiornika
przewodem zwrotnym poprzez regulator ciśnienia. Wtryskiwacze LPG wykorzystują
system monitorowania wtryskiwaczy benzynowych więc odpada konieczność podwójnego
montażu systemów monitorowania wtrysku, osobnego dla benzyny i gazu. Sygnały
pochodzą z systemu zarządzającego wtryskiem benzynowym i są przetwarzane na sygnały
wtryskiwaczy gazowych.
Ze względu na wysokie koszty (nawet 9-10 tys. zł) instalacje takie są stosowane bardzo
rzadko. Należy jednak przypuszczać, że to właśnie takie rozwiązanie w przyszłości będzie
stosowane powszechnie jako najbardziej optymalne. Chyba że, powstanie konstrukcja
jeszcze bardziej nowoczesna, a tego wykluczyć nie można.
26
Gaz przy rozprężaniu znacznie oziębia się.
www.DobryeBook.pl strona 37 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
38
Elementy składowe instalacji LPG
11 Elementy składowe instalacji LPG
W tym rozdziale postaram się przybliżyć budowę i zadania poszczególnych elementów
występujących w instalacjach LPG wszystkich typów. Wybrane elementy, jak np.
zbiornik, występują we wszystkich typach, jednak część z nich jest dedykowana do
poszczególnych generacji, a nawet instalacji wybranego producenta.
Spośród grupy producentów samochodowych instalacji w Polsce popularnością cieszą się
włoskie i holenderskie konstrukcje. Nie chciałbym być podejrzewany o sprzyjanie
którejkolwiek z nich  dlatego też będę się starał unikać jakichkolwiek skojarzeń z marką
czy producentem. Jeśli więc będzie mowa o np. parowniku, to celem będzie
przedstawienie opisu tego elementu, a nie zareklamowanie parowników firmy  Kogucik .
I. Zbiornik i wielozawór
Zbiornik gazu służy oczywiście do magazynowania paliwa gazowego. Wykonany jest
z wysokojakościowej stali grubości minimum 3 mm, o wysokiej odporności na
uszkodzenia mechaniczne i chemiczne. Dla porównania  grubość blachy zbiornika
benzyny to zwykle około 0,75 mm. Każdy zbiornik LPG poddawany jest testom
wytrzymałościowym i zaopatrzony jest w certyfikat ważności na 10 lat. Zbiornik
standardowo jest również wyposażony w kołnierz, do którego mocowany jest osprzęt
(wielozawór lub wielozawór z obudową). Zbiorniki wykonuje się w klasie 1. Ciśnienie
obliczeniowe i próbne to 3000 kPa. Ciśnienie robocze: maks. 2000 kPa.
Najpopularniejsze i najtańsze są zbiorniki walcowe. Co zrozumiałe, zwykle też posiadają
największą pojemność. Mogą występować w różnych kombinacjach, kształtach
i pojemnościach, w zależności czy są zintegrowane z wielozaworem, czy nie.
Montowane są najczęściej w bagażniku nad osią kół, prostopadle lub też równolegle do
kierunku poruszania siÄ™ pojazdu. Mocuje siÄ™ je do samochodu za pomocÄ… specjalnie
przystosowanych obejm, pozwalajÄ…cych na stabilne przymocowanie do samochodu
(najczęściej do podłogi bagażnika).
www.DobryeBook.pl strona 38 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
39
Elementy składowe instalacji LPG
Wielozawór gwarantuje bezpieczeństwo użytkowania27
Wielozawór zintegrowany ze zbiornikiem walcowym  schemat28
Zbiorniki  ze względu na bezpieczeństwo  są wypełniane gazem maksymalnie w 80%.
Do samochodów typu kombi lub hatchback wykorzystuje się często tzw. zbiorniki
toroidalne (zewnętrzne lub wewnętrzne).
27
Fot. Tomasz Twardowski.
28
www.egp.pl
www.DobryeBook.pl strona 39 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
40
Elementy składowe instalacji LPG
Poniżej, na zdjęciu przykładowe zbiorniki walcowe.
Typowe zbiorniki walcowe29
Zbiorniki takie montowane są w miejscu koła zapasowego, co wyraz
nie może poprawić
walory przewozowe samochodu, kosztem oczywiście wymiany koła zapasowego na
dojazdowe lub rezygnację z  zapasu na rzecz preparatów uszczelniających.
29
Fot. Tomasz Twardowski.
www.DobryeBook.pl strona 40 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
41
Elementy składowe instalacji LPG
Zbiornik toroidalny jest montowany w miejscu koła zapasowego30
Trwają jednak prace nad oponą, po przebiciu której samochód będzie mógł dalej jechać
 nawet do 100 km (opony takie stosowane są od dawna przez wojsko). Możemy więc
przypuszczać, że w przyszłości dojdzie do zupełnej eliminacji  instytucji koła zapasowego,
a co za tym idzie, właśnie zbiorniki toroidalne wyprą zbiorniki walcowe.
Zbiornik toroidalny z wielozaworem na zewnętrz31
30
Fot. Tomasz Twardowski.
31
Fot. Tomasz Twardowski.
www.DobryeBook.pl strona 41 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
42
Elementy składowe instalacji LPG
Obecnie wszystkie produkowane zbiorniki przed wprowadzaniem do sprzedaży
przechodzą  zgodnie z przepisami  próbę ciśnieniową 45 barów. Z każdej partii
wyprodukowanych 100 zbiorników jeden, wybrany losowo, jest poddawany próbie
rozerwania, którą musi przejść przy ciśnieniu ponad 10 barów, w przeciwnym razie cała
partia jest wycofywana.
Zbiornik toroidalny z wielozaworem wewnÄ…trz32
Jeżeli zostanie rozerwany cała partia zbiorników zostaje odrzucona, mimo iż ciśnienie
normalnie wytwarzane przez LPG nie jest aż tak wysokie, bo rzędu kilku barów. Próby te
wykonywane są przez niezależny Urząd Motoryzacji Publicznej, a ich surowość jest
powszechnie znana. Zatem można powiedzieć, że stosowane obecnie zbiorniki na LPG to
elementy samochodu znacznie przewyższające normy bezpieczeństwa niż inne części.
Wielozawór jest częścią zintegrowaną najczęściej ze zbiornikiem i posiada kilka funkcji:
1) Napełnianie, przez wielozawór przechodni LPG z dystrybutora w fazie tankowania.
2) Ograniczenie tankowania, zgodnie z przepisami i warunkami bezpieczeństwa (patrz
rozdział: Przepisy prawne). Zbiornik nie powinien w żadnym wypadku być napełniony
więcej niż w 80% pojemności całkowitej zbiornika. Pozostałe 20% wypełniają opary LPG,
co umożliwia płynnemu LPG, w razie konieczności, rozszerzyć się przy wzroście
32
Fot. Tomasz Twardowski.
www.DobryeBook.pl strona 42 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
43
Elementy składowe instalacji LPG
temperatury, nie osiągając nigdy całej wewnętrznej pojemności zbiornika. Do czasu,
kiedy w zbiorniku jest jeszcze miejsce dla nawet niewielkiej ilości pary, nie ma możliwości
powstania niebezpiecznego ciśnienia. Aby otrzymać właściwy limit napełniania,
wielozawór wyposażony jest w urządzenie, które blokuje dalszy dopływ LPG przy dojściu
do 80% napełnienia.
3) Wskazanie poziomu gazu w zbiorniku, dzięki parze magnesów, z których jeden jest
umieszczony wewnÄ…trz zbiornika (i sztywno zespolony z urzÄ…dzeniem zwiÄ…zanym
z pływakiem), a drugi  umieszczony na zewnątrz  i połączony ze wskaz
nikiem
zegarowym. Tarcza zazwyczaj podzielona jest na cztery części plus jedna dla rezerwy.
Czasami wielozawór może być wyposażony w odpowiednie przetworniki elektroniczne,
które połączone z odpowiednimi obwodami, pokazują prowadzącemu pojazd poziom
paliwa przy pomocy świecącej diody lub też innego, analogicznego systemu  nawet
w kabinie kierowcy.
4) Pobieranie LPG ze zbiornika przez rurę nurkującą zwróconą w kierunku dna
zbiornika.
5) Przechwytywanie, czyli przejmowanie; na wielozaworze znajdujÄ… siÄ™ dwa kraniki
przeznaczone do przejmowania odpowiednio rury napełniania i rury pobrania w razie
powstania konieczności usunięcia gazu (np. w czasie naprawy czy konserwacji).
6) System zdolny do zamknięcia skokowego przepływu, kiedy nośność okaże się wyższa
od wartości wytarowanej (urządzenie zwane  zaworem nadmiernego przepływu ). Zawór
nadmiernego przepływu ma za zadanie blokowanie ucieczki gazu, kiedy, na skutek
uderzenia (np. wypadku), nastąpiło przerwanie (złamanie) rury doprowadzającej do
silnika. Przy czym jego zamknięcie nie może być hermetyczne, ponieważ spowodowałoby
to możliwość ponownego uzbrojenia.
II. Elektrozawór benzynowy
Jest to element występujący przy najprostszych instalacjach mieszalnikowych, takich np.
jak w moim poczciwym Fiacie 125p. Elektrozawór ten odcina dopływ benzyny podczas
zasilania silnika gazem.
www.DobryeBook.pl strona 43 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
44
Elementy składowe instalacji LPG
Przykładowy elektrozawór benzynowy wraz z kompletem montażowym33
Zwykle posiada możliwość ręcznego otwarcia dopływu benzyny. Umieszczony jest
najczęściej pomiędzy gaz
nikiem a pompÄ… paliwa (benzyny) i nawet dla nieobeznanego
w konstrukcjach automobilowych użytkownika, będzie łatwy w odszukaniu w przedziale
silnikowym samochodu.
Elektrozawory benzynowe różnych producentów różnią się przede wszystkim rodzajem
zastosowanego materiału, wielkością i powierzchnią filtracyjną. Zasada działania
i konstrukcja pozostaje zasadniczo niezmienna. Zwykle do tego elementu można dokupić
zestaw naprawczy składający się z wkładu (filtra) oraz uszczelek. Uwaga, filtr jest po to,
aby go wymieniać w czasie przeglądów, a nie po to, aby był, i aby można go było
wymienić. Ta może kolokwialna uwaga, powinna zapaść wszystkim w pamięć jeśli nie
teraz, to koniecznie podczas lektury rozdziału pt. Zalecenia eksploatacyjne.
33
Fot. Tomasz Twardowski.
www.DobryeBook.pl strona 44 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
45
Elementy składowe instalacji LPG
III. Elektrozawór gazowy
Urządzenie to (analogicznie do części opisywanej wcześniej) znajduje się pomiędzy
zbiornikiem gazu a reduktorem i podobnie do elektrozaworu benzynowego odcina tym
razem dopływ LPG przy zgaszonym silniku lub podczas pracy silnika na benzynie. Takie
elektrozawory dostępne są w różnych gabarytach, wyposażone są w wymienny filtr
zatrzymujący wszelkie ewentualne zanieczyszczenia mogące występować w LPG 
podobnie jak elektrozawory benzynowe.
Elektrozawór gazowy34
IV. Reduktor
Reduktor  częściej zwany parownikiem  jest elementem instalacji samochodów
gaz
nikowych i z wtryskiem paliwa. Zastosowanie odpowiedniego reduktora jest
uzależnione od pojemności skokowej silnika i mocy przez niego osiąganej.
W konstrukcjach najnowocześniejszych nie występuje.
34
Fot. Tomasz Twardowski.
www.DobryeBook.pl strona 45 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
46
Elementy składowe instalacji LPG
Reduktory (parowniki) różnych typów35
Najważniejszym zadaniem reduktora jest wymiana cieplna i zmniejszenie ciśnienia do
wartości zbliżonej ciśnieniu atmosferycznemu, innymi słowy redukcja. Parownik
(reduktor) tworzy paliwo gotowe do wchłonięcia przez silnik dla instalacji I-IV generacji.
Występuje w różnych wersjach (patrz zdjęcia) i może mieć nieco odmienną konstrukcję
np. pneumatyczny dla samochodów gaz
nikowych, elektryczno-wspomagajÄ…cy dla
samochodów z zapłonem elektronicznym lub turbo dla samochodów z doładowaniem.
Reduktor koniecznie musi być zainstalowany pionowo i równolegle do ruchu pojazdu.
Zasada ta ma swoje uzasadnianie w prawach fizyki, bowiem przyśpieszanie czy
hamowanie zgodnie z fizyczną bezwładnością ciał (płynów) powodowałoby zakłócenia
jego pracy. Reduktor musi być umieszczony w miejscu łatwo dostępnym, umożliwiającym
jego regulację i konserwację. Jest to element instalacji, który dosyć często ulega
uszkodzeniu przy niewłaściwym użytkowaniu. Najczęściej zewnętrznym tego objawem
35
www.czakram.pl
www.DobryeBook.pl strona 46 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
47
Elementy składowe instalacji LPG
jest oszronienie (zamrożenie), mogące doprowadzić do uszkodzenia membrany
znajdującej się wewnątrz. To pociąga za sobą konieczność wymiany reduktora na nowy,
bÄ…dz
też jego regeneracji, co i tak jest kosztowne. Oszronienie wystąpi, jeśli będziemy
uruchamiali samochód  na gazie przy zimnym silniku, albo też jeśli w układzie
chłodzenia będzie wyciek, a więc zbyt mała ilość płynu chłodzącego, albo sam system
chłodzenia będzie uszkodzony (np. termostat).
LPG trafiając ze zbiornika do reduktora gwałtownie się rozpręża, a gazy jak wiadomo przy
rozprężaniu pochłaniają znaczne ilości ciepła (patrz opis działania instalacji IV
generacji). Zewnętrznym objawem oszronienia tego elementu będzie biały nalot na
reduktorze podobny do szronu w zamrażarce i zimno odczuwalne na dłoni po dotknięciu.
Reduktor jest połączony z układem chłodzenia samochodu przewodami gumowymi. Jest
to element podlegający regeneracji (niestety, nie zawsze opłacalnej i skutecznej), a jej
koszt to 200-400 zł.
V. Przełącznik
Właściwie to moduł sterowania elektronicznego albo też centralka. Jest to element
instalacji gazowej, z którym kierowca ma chyba najczęściej kontakt.
Zwykle bowiem umieszczony jest w pobliżu deski rozdzielczej  po lewej (rzadziej prawej)
stronie kierownicy, pozwala kierowcy wybierać czy będzie jechał na benzynie, czy na
gazie.
www.DobryeBook.pl strona 47 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
48
Elementy składowe instalacji LPG
Przełączniki benzyna/gaz36
Poza normalną sygnalizacją świetlną (dioda37 czerwona to benzyna, dioda zielona  gaz)
może informować kierowcę o poszczególnych stanach funkcjonowania systemu również
przy pomocy sygnalizacji dz
więkowej. Centralka taka zewnętrznie będzie nieco inna przy
zasilaniu gaz
nikiem a inna przy wtrysku. Może wskazywać poziom gazu i sygnalizować
rezerwÄ™.
VI. Mikser (mieszalnik, mieszacz)
Mikser to urządzenie, w którym tworzy się mieszanka paliwowa powietrze-gaz, podobnie
jak w gaz
niku przy zasilaniu benzynÄ…. (ZresztÄ… w przypadku instalacji I generacji
umieszczony jest na jego gardzieli poniżej filtra powietrza.) Miksery projektowane są
indywidualnie do każdego typu samochodu w związku z koniecznością dopasowania.
Gwarantują wysoką sprawność i dynamikę samochodu na gazie, nie pogarszając jego
zalet na benzynie. Mikser ma zasadniczy wpływ na zużycie gazu, elastyczność jazdy na
36
www.elpigaz.com
37
LED.
www.DobryeBook.pl strona 48 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
49
Elementy składowe instalacji LPG
gazie i na benzynie oraz na osiągi pojazdu. W mikserze następuje wymieszanie powietrza
zasysanego przez silnik z odpowiednią ilością gazu (w fazie lotnej) pobranego z reduktora
 parownika. Mikser jest zatem odpowiednikiem gaz
nika w układzie zasilania benzyną.
Podczas pracy silnika (podczas suwu ssania), następuje napełnienie cylindrów
powietrzem niezbędnym do procesu spalania w wyniku podciśnienia wytworzonego
cofającym się tłokiem. W zależności od ilości zasysanego powietrza, do cylindra powinna
się dostać odpowiednia ilość gazu  mniej więcej piętnaście razy mniej niż powietrza. Dla
prawidłowej pracy silnika i maksymalnego wykorzystania energii zawartej w paliwie,
najkorzystniejsze jest przygotowanie takiej mieszanki powietrzno-paliwowej, po spaleniu
której w spalinach nie pozostanie  nie spalone  paliwo (mieszanka zbyt bogata), lub po
spaleniu której nie zostanie w spalinach tlen (mieszanka zbyt uboga).
Mikser musi zapewnić dostarczenie odpowiedniej ilości gazu proporcjonalnie do ilości
przepływającego powietrza w całym zakresie pracy silnika (pomimo zmieniających się
prędkości obrotowych i obciążeń). Zatem dobór miksera do silnika musi być bardzo
precyzyjny, co jest warunkiem poprawności działania instalacji. Budowa miksera jest
zależna od tego w jakiej instalacji gazowej będzie zastosowany. W samochodach
zasilanych gaz
nikiem mikser może być mocowany na gaz
niku lub  od gaz
nika
niezależnie  za filtrem powietrza.
Do pierwszego rodzaju, czyli mocowanych na gaz
niku, należą więc:
 system mieszalny (dysza lub sprzęgło), zawarty jest w pierwszej rurze wstawionej
przez wykonany otwór w gaz
niku,
 system widełkowy (widełkowa), zawarty jest w jednej lub dwóch rurach
włączonych do gaz
nika bez wykonania otworów,
 system centrujÄ…cy.
Do drugiego rodzaju, mocowanych niezależnie, należą:
 mieszacze  klasyczne , zainstalowane są na szczycie Venturi, a których
umiejscowienie jest różne w zależności od pojazdu,
 mieszacze płytowe, które instalowane są nad korpusem (trzonem) motylkowym
pod obudowÄ… filtra powietrza.
www.DobryeBook.pl strona 49 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
50
Elementy składowe instalacji LPG
Miksery różnych typów38
System mieszania, jeżeli jest dobrze wykonany, przynosi znakomite wyniki, ale niestety,
nie można go zastosować we wszystkich rodzajach gaz
ników.
System widełkowy jest prostszy od systemu mieszania. Jedyną adaptacją będzie lekkie
przeprofilowanie skrzydełek startera, aby funkcjonowały prawidłowo. Także w tym
wypadku  podobnie jak w systemie mieszania, należy zwrócić uwagę na to, że widełki
muszą dojść 2-3 mm niżej od odcinka ściśniętego rury Venturiego.
System centrujÄ…cy  mieszacz centratorowy opiera siÄ™ na podstawie systemu
widełkowego. Jest zazwyczaj mniej ekonomiczny, ponieważ jest montowany w celu
zaspokojenia pewnych specyficznych wymagań pojazdu. W tym przypadku istnieje
możliwość uniknięcia przeprofilowania skrzydełek startera.
Mieszacze klasyczne pozwalają na szybki montaż. Zazwyczaj są instalowane na tulei
powietrznej. Mogą być zarówno ze sprzęgłem jak również typu uzupełniającego.
38
www.elpigaz.com
www.DobryeBook.pl strona 50 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
51
Elementy składowe instalacji LPG
Miksery płaskie są instalowane na korpusie motylkowym, zazwyczaj niezbędne jest
podniesienie obudowy filtra powietrza i umocowanie mieszacza na korpusie motylkowym
śrubami dołączanymi do miksera.
W samochodach z wtryskiem elektronicznym MPI (wtrysk wielopunktowy) i SPI (wtrysk
jednopunktowy) stosuje się miksery klasyczne (sprzęgłowe lub uzupełniające) oraz
płaskie, szczególnie do wtrysku mono.
VII. Emulator
Emulator (oszust wtrysku) wtryskiwaczy, ma za zadanie  oszukiwanie jednostki
sterującej samochodu ECU39  udając prawidłową pracę wtryskiwaczy benzyny, w czasie
gdy są one odłączone, podczas pracy na gazie. Dzięki temu w ECU nie pojawiają się
komunikaty o uszkodzeniu wtryskiwaczy. Działa tak, aby sterownik benzyny nie wykrył
błędu.
Emulator wtrysku do silnika 4-cylindrowego40
39
Silniki z wtryskiem sterowane są komputerem, który odczytując dane z wielu czujników
dopasowuje parametry jego pracy. Jest to na tyle inteligentne urządzenie, że dostraja się na
bieżąco, (np. wartość obrotów odcięcia w zależności między innymi od temperatury silnika)
i gromadzi dane w swojej pamięci.
40
www.kme.com.pl
www.DobryeBook.pl strona 51 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
52
Elementy składowe instalacji LPG
Emulator zmniejsza więc ryzyko awarii, gdyż obciąża tranzystory sterujące
wtryskiwaczami. Odcina prąd od wtryskiwaczy dla każdego osobno. Jednocześnie wysyła
do układu sterującego impulsy symulujące dalszą pracę wtryskiwacza.
Centralka alarmowa nie zapamiętuje błędów odłączenia wtryskiwaczy w czasie pracy na
gazie.
Emulator posiada również funkcję automatycznego włączenia układu wtrysku benzyny,
dzięki czemu nawet w razie awarii elektryki układu zasilania systemu gazowego, silnik
nadal będzie pracował, znowu na benzynie. My zaś nie zatrzymamy się na środku drogi
z wyłączonym silnikiem.
Przewody i wtyki emulatora do silnika 6-cylindrowego, widlastego41
Wiele warsztatów instalujących LPG, aby obniżyć koszty, nie montowało emulatorów,
czego  co teraz wyraz
nie widać  pochwalać nie należy. W skład osprzętowania
emulatora wchodzÄ… odpowiednie przewody i wtyczki.
41
www.kme.com.pl
www.DobryeBook.pl strona 52 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
53
Elementy składowe instalacji LPG
Budowa całego układu jest zależna od przeznaczenia  odpowiednio do liczby cylindrów,
układu silnika (rzędowy, widlasty itp.).
VIII. Attuator
Attuator to  najprościej mówiąc  regulator przepływu gazu, czyli element wykonawczy
układu sterującego ilością gazu podawanego do silnika. Jego nadrzędnym zadaniem jest
sterowanie ilością gazu zasysanego przez mikser.
Attuatory o różnych kształtach42, 43
Jeśli mieszanka spalana w cylindrze jest zbyt bogata  attuator zmniejsza dopływ gazu do
miksera przez zmniejszenie przekroju przepływu (światła  na zasadzie przesłony
w obiektywach fotograficznych); jeśli mieszanka jest zbyt uboga  attuator zwiększa
dopływ gazu do miksera, analogicznie  przez zwiększenie przekroju przepływu.
Attuator zazwyczaj składa się z korpusu połączonego z przewodami gazowymi oraz
z silnika krokowego, który sterowany jest za pomocą sygnałów z elektronicznego układu
sterującego. Układ ten na podstawie danych pochodzących z sondy lambda analizuje
bieżącą sytuację i generuje odpowiednie sterowanie. Silnik krokowy może zajmować
dowolną pozycję w przedziale od 0 (całkowicie zamknięty) do 250 kroków (całkowicie
otwarty).
42
www.ekoalma.pop.pl
43
www.platformakociewie.pl
www.DobryeBook.pl strona 53 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
54
Elementy składowe instalacji LPG
Silnik krokowy
Silnik krokowy jest urządzeniem elektromechanicznym, które przekształca impulsy
elektryczne w ruchy mechaniczne. Układ na podstawie analizy danych pochodzących
z sondy lambda, analizuje bieżącą sytuację i generuje sterowanie attuatorem.
To tutaj istnieje możliwość regulowania składu mieszanki, jaką instalacja dostarcza do
cylindrów, jednak do jej wykonania potrzebna jest odpowiednia wiedza z zakresu budowy
i eksploatacji instalacji LPG.
Attuator może być wkręcony bezpośrednio na wejściu reduktora, albo zamontowany na
wężu gazowym, który idzie w kierunku miksera. Należy jednak sprawdzić, czy ciężar
attuatora nie obciąża go zanadto. Nie jest istotne natomiast, czy attuator jest położony
poziomo, czy ukośnie.
IX. Komputer sterujÄ…cy
W nowoczesnych instalacjach jest niezbędny. Nazywany fachowo jednostką centralną.
Nie warto z jednostki centralnej rezygnować, nawet przy namowach  fachowca
z warsztatu, nawet jeśli można, bo na szczęście można rzadko. Taka  oszczędność jest
www.DobryeBook.pl strona 54 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
55
Elementy składowe instalacji LPG
bowiem krótkoterminowa i będzie generować  procenty w postaci częstszych wizyt
w warsztacie, większego zużycia paliwa, wreszcie zużycia silnika. To nieprawda, że gaz
niszczy silnik, to raczej nasza krótkowzroczność.
Po przekroczeniu określonej prędkości obrotowej, bądz
osiągnięciu odpowiedniej
temperatury, silnik  dzięki obecności komputera  automatycznie zostaje przełączony na
zasilanie benzyną, czy też odwrotnie  na gaz. Kolejną zaletą posiadania komputera
sterującego w samochodzie może być funkcja autodiagnozy, pozwalającej na
kontrolowanie najważniejszych sygnałów z układu sterującego i zapamiętanie ich
w centralce.
Wszelkie nieprawidłowości w działaniu układu zasilania silnika gazem będą
przekazywane w formie wizualnej kierowcy, poprzez zmianę stanu sygnalizatorów LED44.
To pozwoli na bieżący monitoring pracy naszej instalacji.
Komputer sterujÄ…cy (jednostka sterujÄ…ca)45
44
Diod.
45
www.egp.pl
www.DobryeBook.pl strona 55 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
56
Elementy składowe instalacji LPG
Pozwala również na ochronę przed nieprzewidzianymi komplikacjami, daje bowiem
możliwość natychmiastowej reakcji na powstałą usterkę i nie dopuszczenie do powstania
kolejnych uszkodzeń.
Komputer współpracuje z czujnikiem temperatury zamontowanym w reduktorze
(parowniku), automatycznie przełączając zasilanie silnika z benzyny na gaz w momencie
uzyskania najkorzystniejszej do pracy temperatury, co oznacza zwykle kilka minut po
rozruchu.
Jest to dużo wygodniejsze niż przełączenie ręczne i niesie ze sobą szereg zalet. Pozwala
w prosty sposób programować testerem prędkości obrotowej automatyczne przełączenia
z benzyny na gaz i pozwala wybrać sposób realizacji przełączeń  TPS (czujnik położenia
przepustnicy) lub wykorzystanie obrotów.
Wyklucza niejako działanie kierowcy (działając poza jego świadomością) jako najbardziej
niedoskonałego  elementu samochodu. W momencie zmniejszenia ilości gazu
w zbiorniku, system pozwala na automatyczne przełączenie się zasilania z powrotem na
benzynę. Jako dodatek istnieje również możliwość wyświetlenia poziomu gazu na
wyświetlaczu służącym do wskazywania poziomu benzyny. Komputer sterujący kontroluje
poziom emisji szkodliwych gazów, dzięki czemu spaliny są czystsze.
X. Klapa przeciwwybuchowa
Klapa przeciwwybuchowa zapobiega uszkodzeniom części kanału dolotowego i obudowy
filtra, spowodowanym przez ewentualne wybuchy powrotne tzw. strzały. Umieszczona
jest na kanale dolotowym powietrza do silnika (między przepustnicą a obudową filtra
powietrza) lub w obudowie filtra powietrza.
Kiedy w kolektorze ssącym wystąpi wybuch powrotny, następuje nagły wzrost ciśnienia,
które powinno zostać czymś zdekompresowane. Tu działa właśnie klapa
przeciwwybuchowa. Zmniejszenie ciśnienia uzyskuje się poprzez chwilowe rozszczelnienie
kanału dolotowego, co jest możliwe dzięki specjalnej konstrukcji tej klapy. Pozwala ona
na wyrównanie się ciśnień zapobiegając  strzałom . Po upuszczeniu nadmiaru ciśnienia
następuje samoczynny powrót klapy przeciwwybuchowej do pozycji wyjściowej.
www.DobryeBook.pl strona 56 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
57
Elementy składowe instalacji LPG
Klapa przeciwwybuchowa
XI. Wtryskiwacze
Umieszczone na listwie wtryskiwaczy. W przypadku instalacji zasilania paliwem gazowym
nie występują w samochodach gaz
nikowych.
Gaz LPG zasila wtryskiwacze i, dozowany w odpowiedni sposób, wydobywa się z nich
docierajÄ…c do kolektora ssÄ…cego i silnika, bÄ…dz
też w bezpośrednią okolicę zaworów
dolotowych (ssÄ…cych). Wtryskiwacze sÄ… sterowane z komputera ECU gazu. Na listwie
wtryskiwaczy pobierane są sygnały ciśnienia i temperatury gazu. Są charakterystyczne dla
instalacji nowocześniejszych i występują w każdym aucie z wtryskiem.
www.DobryeBook.pl strona 57 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
58
Elementy składowe instalacji LPG
Wtryskiwacze przed zamontowaniem46
Dostępne obecnie na rynku wielopunktowe wtryski gazu różnią się zastosowanymi
rozwiązaniami technicznymi, jakością funkcjonowania oraz oczywiście ceną. Można
podzielić wtryski na: wtryski gazu w fazie lotnej oraz wtryski gazu w fazie płynnej
(V generacja).
Ten podział uwzględnia formę (stan skupienia), w jakiej paliwo przepływa przez
wtryskiwacz:
" wtrysk gazu z jednomiejscowym centralnym sterowaniem elektrycznym,
" wtrysk z oddzielnym wtryskiwaczem na każdy cylinder, III generacja,
" sekwencyjne wtryski gazu, IV i V generacja.
46
www.egp.pl
www.DobryeBook.pl strona 58 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
59
Elementy składowe instalacji LPG
Wtryskiwacze widoczne po zamontowaniu w jednostce napędowej47
XII. Pozostałe
Wlew gazu służy do uzupełniania ilości paliwa. Jest zaworem kulowym
jednokierunkowym. Po zamocowaniu specjalnego pistoletu do tankowania (który
szczelnie przylega do gniazda wlewu), pod wpływem ciśnienia, z dystrybutora gaz jest
uzupełniany w zbiorniku.
47
www.egp.pl
www.DobryeBook.pl strona 59 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
60
Elementy składowe instalacji LPG
Wlew paliwa i wlew gazu LPG ukryty pod klapkÄ…
Po odłączeniu pistoletu odcięty zostaje powrót gazu ze zbiornika poprzez zawór zwrotny
(stalowÄ… kulkÄ™) znajdujÄ…cÄ… siÄ™ we wlewie.
Celem zabezpieczenia wlewu gazu przed zanieczyszczeniami stosuje się wkręcany,
plastikowy korek wlewu gazu, który znajduje się na pasku przykręconym do wlewu
uniemożliwiającym jego przypadkowe zgubienie.
Praktycznie nic nie stoi na przeszkodzie, aby wlew gazu można było ukryć pod  klapką ,
obok wlewu benzyny, może jedynie oprócz niechęci instalatorów, którzy mają więcej
pracy.
www.DobryeBook.pl strona 60 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
61
Elementy składowe instalacji LPG
Typowe usytuowanie wlewu gazu48
Pewnie dlatego czasem usłyszymy stwierdzenia, że usytuowanie takie powoduje
rdzewienie samochodu. Rozwiązanie to, chociaż bardziej pracochłonne  przeklinać mnie
będą montażyści  jest o wiele bardziej estetyczne.
Wyjeżdżając za granicę pamiętajmy, że w Europie stosuje się trzy rodzaje złączek LPG.
W Niemczech, Belgii i Holandii możemy mieć kłopot z zatankowaniem, gdyż stosuje się
tam złączki typu  Dutch bayonet oraz  ACME threa . Natomiast w krajach takich jak:
Włochy, Francja, Szwajcaria, Polska, Czechy, Słowacja i częściowo Niemcy stosuje się
złączkę typu  Italian dish . Pewnym rozwiązaniem zawsze może być zastosowanie
odpowiedniej przejściówki, zwanej także redukcją49.
48
www.egp.pl
49
www.allegro.pl
www.DobryeBook.pl strona 61 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
62
Elementy składowe instalacji LPG
Przejściówka z łącza holenderskiego na polskie
Kolejnym elementem jest pojemnik częściowo hermetyczny  komora szczelna wewnątrz
systemu zasilania LPG, ze względu na bezpieczeństwo. W sytuacji ulatniania się gazu
ważne jest, aby LPG miał możliwość wypłynięcia na zewnątrz samochodu, unikając w ten
sposób znalezienia się w środowisku sprzyjającym eksplozji. Może on być skonstruowany
z różnych materiałów (ABS, aluminium), ale jego działanie zawsze bazuje na perfekcyjnej
szczelności, która umożliwia zachowanie czystego środowiska oraz powietrza w jego
wnętrzu.
Gaz ze zbiornika do silnika samochodu musi przebyć drogę kilkuset centymetrów i nie
stosuje się w tym celu przewodów gumowych, ale rurę wysokociśnieniową. Rura ta
wykonana jest z miedzi wyżarzonej i jest przystosowana do ciśnienia roboczego 45 barów.
Może być zginana przy użyciu odpowiednich przyrządów zgodnie z potrzebami
montażowymi. A
ączy ona zbiornik z elektrozaworem a następnie z reduktorem. Jest
połączona z urządzeniami poprzez odpowiednie złączki. Rura powinna być zamocowana
na spodniej części samochodu, w bezpiecznej odległości od rury wydechowej i punktów
wzmocnienia samochodu, w regularnych odstępach, za pomocą odpowiednich opasek.
Połączenia w miejscach podatnych na wibracje, muszą być wykonane z wężownic lub ze
spiral elastycznych, zapewniając długą i bezpieczną eksploatację.
www.DobryeBook.pl strona 62 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
63
Zatankuj LPG za granicÄ…
12 Zatankuj LPG za granicÄ…
Oto adresy internetowe, pod którymi uzyskasz informacje na temat możliwości
zatankowania LPG poza granicami naszego kraju.
http://www.primagaz.be/site.html
http://www.efir.bg/
http://www.kalvacha.bg/
http://www.primaplyn.cz/1250/primaplyn/index.htm
http://www.bp.com/modularhome.do?categoryId=4000&contentId=7001991
http://www.reolagaas.ee/
http://www.ilpga.com/
http://stations.gpl.online.fr/index.html
http://www.autogas.nl/
http://www.primagaz.es/
http://finnstru.tripod.com/lpg.htm
http://home.arcor.de/lpg_gas/
http://www.gas-tankstellen.de/index.php
http://www.fordonsgas.se/
www.DobryeBook.pl strona 63 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
64
Najczęściej zadawane pytania
13 Najczęściej zadawane pytania
Ile samochód pali gazu?
Na ogół zużywa 10-20% gazu więcej niż benzyny. Spowodowane jest to nieco mniejszą
wartością energetyczną paliwa gazowego.
Czy to prawda, że auto będzie o wiele  słabsze na gazie niż na benzynie?
Niezupełnie. W przypadku prostych instalacji I generacji różnica będzie odczuwalna.
Spadek mocy to około kilka procent. W nowocześniejszych instalacjach nie powinno
takie zjawisko być odczuwalne.
Czy to prawda, że gaz niszczy silnik?
Badania nad tym zagadnieniem prowadzono już w latach 30 ubiegłego stulecia. Istnieje
wiele opracowań na ten temat. Prawdą jest, że szybciej zużywają się silniki, które są
zasilane benzyną; z gazem jest wprost przeciwnie  może nawet wydłużyć żywotność
silnika. Jest to spowodowane przede wszystkim składem chemicznym paliwa, co widoczne
jest podczas spalania  czystsze spaliny  mniej zanieczyszczeń. Największe znaczenie ma
jednak prawidłowe dobranie instalacji oraz jej bezawaryjna eksploatacja. W przypadku
wadliwego dobrania czy montażu, odpowiedz
na to pytanie będzie twierdząca  gaz
niszczy silnik. W jednym z opracowań na ten temat czytamy:  Zaletą silników gazowych
jest brak zjawiska rozrzedzania oleju i [& ] zmniejsza się zużycie części układu korbowego.
Charakterystycznym zjawiskiem dla tych silników, w przeciwieństwie do pracujących na
paliwie płynnym, jest stopniowy wzrost lepkości oleju. Zmniejsza się również osadzanie
nagaru na tłokach, zaworach i ściankach głowicy, a gazy spalinowe, wskutek pełniejszego
spalania, powodują mniejsze niszczenie stykających się z nimi części. Wymienione [& ]
zjawiska, przedłużają żywotność silnika, okresy międzyremontowe i tym samym
ekonomiczność eksploatacji. 50
Czy instalację gazową można zamontować w każdym aucie?
Niestety, nie. Wyklucza siÄ™ w zasadzie samochody z silnikami dwusuwowymi, tam gdzie
silnik chłodzony jest powietrzem (Garbus, Maluch, Zaporożec itp.) oraz z wtryskiem
50
K. Niewiaromski, Silniki Spalinowe, s. 383.
www.DobryeBook.pl strona 64 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
65
Najczęściej zadawane pytania
bezpośrednim (Unijet Common Rail) np. wybrane silniki FIAT-a. Chociaż warto
wspomnieć że, (teoretycznie) instalację gazową można montować w każdym
samochodzie, także z silnikiem wysokoprężnym. Sens jednak dyktują m.in. koszty.
Dlatego też jest to opłacalne jedynie w silnikach benzynowych, chłodzonych cieczą,
z silnikiem umieszczonym z przodu.
Jak rozwiązane są instalacje w autach z silnikami chłodzonymi powietrzem?
Instalacja LPG w samochodach chłodzonych powietrzem nastręcza wiele trudności, m.in.
prawne. Kiedy nie ma cieczy chłodzącej problemem jest dostarczenie niezbędnego ciepła
do parownika. I tutaj rozwiązania są dwa, przy czym  z punktu widzenia bezpieczeństwa
 właściwie jedno, bo ogrzewanie parownika ciepłem od kolektora wydechowego jest
niebezpieczne. Może też sprawić kłopot przy przeglądzie, dlatego właściwszym wydaje się
 i takie rozwiązania są stosowane  podłączenie parownika do układu smarowania
i ogrzewanie go ciepłem oleju. Zaznaczam jednak, że jest to kłopotliwe i kosztowne. Nie
każdy warsztat podejmie się montażu takiej instalacji.
Czy można jez
dzić tylko na gazie?
Zaleca się rozruch silnika na benzynie i przejście na gaz w momencie osiągnięcia
odpowiedniej temperatury reduktora lub przekroczenia odpowiednich obrotów. Jazda
wyłącznie na samym gazie, oznacza przyśpieszone zużycie reduktora. Wtrysk i gaz
nik
muszą od czasu do czasu popracować na benzynie. Jest ona również potrzebna pompie
paliwowej, która zazwyczaj pracuje podczas jazdy na gazie. Przy braku benzyny pompa
ulega zatarciu i nadaje się do wymiany. Raczej nie polecałbym jazdy bez benzyny
w zbiorniku.
Czy muszę zakładać instalację z komputerem?
Tak, jeśli auto ma katalizator i sondę lambda musi posiadać komputerowe sterowanie
gazu, jest to wymóg ustawowy. Poza tym montując instalację bez komputera narażamy się
na koszty związane z wymianą uszkodzonych elementów (katalizator, sonda).
Jakie dokumenty dostaję z warsztatu po założeniu instalacji?
Po zamontowaniu instalacji gazowej powinniśmy otrzymać:
" książkę gwarancyjną instalacji gazowej,
" informacjÄ™ o produkcie,
www.DobryeBook.pl strona 65 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
66
Najczęściej zadawane pytania
" certyfikat instalacji gazowej,
" fakturę za montaż.
Czy mam jakieś dodatkowe obowiązki, jako użytkownik instalacji?
Tak. Po zamontowaniu instalacji w ciągu 30 dni należy się zgłosić do wydziału
komunikacji z certyfikatem i fakturą, aby uzyskać wpis w dowodzie rejestracyjnym.
Instalacja  bez wpisania do dowodu rejestracyjnego  jest nieważna. Po zbyciu pojazdu,
kupującemu należy przekazać wszystkie dokumenty, w przeciwnym razie auto nie
przejdzie przeglÄ…du technicznego.
Czy prawdą jest, że w Polsce jest najwięcej aut z LPG?
To nieprawda. Czasem słyszy się, że to właśnie w Polsce jez
dzi ok. 2 milionów aut
z gazem (na 12 milionów zarejestrowanych), ale jest ich najwięcej w Korei. LPG jest
nadal paliwem alternatywnym  należy o tym pamiętać. Według szacunków na świecie
jest 4-5 milionów aut z gazem. Przy czym LPG jest najbardziej znaczący. W niektórych
dużych miastach świata, takich jak Tokio czy Barcelona, wszystkie taksówki miejskie są
zasilane wyłącznie tym paliwem. Głównym powodem upowszechnienia się gazu jest
ochrona czystości powietrza. Odpowiednia polityka ekonomiczna niektórych państw
skłania część użytkowników pojazdów do stosowania gazu zamiast benzyny. Znacznie
niższe ceny gazu i inne ulgi podatkowe rekompensują właścicielom samochodów koszty
poniesione na instalację gazową. Obecnie w Polsce zaistniały podobne okoliczności
sprzyjające rozwojowi tego sposobu zasilania samochodów.
Czy auto z instalacją może być poddane tuningowi?
Oczywiście, w przypadku tuningu zewnętrznego i wewnętrznego nic nie stoi na
przeszkodzie. W przypadku tuningu mechanicznego również. Jeśli mówimy wyłącznie
o tuningu jednostki napędowej to można samochód z LPG poddać  podrasowaniu
jednak zalecałbym umiar.
Zwiększenie mocy, czy wartości momentu obrotowego o nie więcej niż 20% (w stosunku
do wartości wyjściowej) w takim aucie nie powinno być przeszkodą.
www.DobryeBook.pl strona 66 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
67
Najczęściej zadawane pytania
Jak sprawdzić, czy w moim aucie można zamontować instalację?
Na przykład: mam poloneza  do polonezów przecież montuje się gaz i zazwyczaj jest
dobrze. Czy to aby na pewno prawda? Niestety nie. Każdy szanujący się zakład, zanim
zamontuje instalację LPG, powinien wykonać diagnostykę spalin i ocenić, czy silnik
jeszcze się do tego nadaje oraz czy spełnia odpowiednie normy określone przepisami. Bo
auto, które nie spełnia odpowiednich norm na benzynie, na gazie też ich nie spełni.
www.DobryeBook.pl strona 67 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
68
Zalecenia eksploatacyjne dla użytkowników instalacji LPG
14 Zalecenia eksploatacyjne dla użytkowników instalacji LPG
Przede wszystkim należy pamiętać, że jedynie prawidłowa eksploatacja samochodu
zapewni nam długotrwałe korzyści płynące z posiadania instalacji gazowej. Podstawowa
zasada (dotyczy ogólnie ekonomicznej eksploatacji pojazdów) to dbanie o stan
techniczny samochodu, a przede wszystkim o układ zapłonowy (czyli cewka, kopułka,
palec rozdzielacza, świece i przewody wysokiego napięcia).
Układ zapłonowy jest w instalacji gazowej bardzo newralgicznym elementem 
najczęściej bowiem przyczynia się do złego jej funkcjonowania i co najgorsze, może
doprowadzić do jej uszkodzenia i uszkodzenia samego silnika. Kierowcy jeżdżący na
benzynie raczej rzadko zwracali uwagę na ten punkt, gdyż tutaj problemów nie ma i np.
przebicia nie sÄ… tak dokuczliwe. W przypadku instalacji gazowej wystarczy lekkie
przebicie i dochodzi do strzału. Następną ważną kwestią jest regularne i prawidłowe
serwisowanie instalacji gazowej i wymiana filtrów (elektrozaworu gazowego lub filtra fazy
lotnej).
Należy również pamiętać o uruchamianiu samochodu na benzynie i, dopiero gdy silnik
się zagrzeje, przełączeniu na gaz  takie postępowanie wydłuży żywot reduktora, czy
pompy paliwa. Skoro już jesteśmy przy pompie paliwa, to jest to podzespół, który dosyć
często ulega awariom. Dlaczego? Bo pracuje cały czas  nawet jeśli auto jez
dzi tylko na
gazie. Wyjścia są dwa: albo odłączyć pompę (nie polecane), albo zawsze wozić
przynajmniej pół baku paliwa.
Często bywa, że kierowca samochodu z instalacją jez
dzi prawie wyłącznie na gazie
i w związku z tym w zbiorniku paliwa wozi zwykle kilka, kilkanaście litrów benzyny przez
dłuższy czas. Takie postępowanie nie jest prawidłowe. Zwykle benzyna po jakimś czasie
jest  zawodniona , a sam zbiornik zaczyna korodować. Może dochodzić do zatykania
układu paliwowego albo problemów z rozruchem. Warto też pamiętać o częstszej, niż
w przypadku auta ze standartowym układem zasilania, wymianie świec zapłonowych.
Przestrzeganie tych kilku zasad powinno zaowocować brakiem problemów z rozruchem
i długą eksploatacją samochodu.
www.DobryeBook.pl strona 68 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
69
Regulacja instalacji
15 Regulacja instalacji
Przed przystąpieniem do czynności regulacyjnych należy odpowiedzieć sobie na kilka
bardzo ważnych pytań. Czy silnik pracuje prawidłowo przy zasilaniu benzyną, czy ma
dobrze ustawione obroty biegu jałowego, sprawny układ zapłonowy, czysty filtr powietrza
i czy nie ma żadnych nieszczelności w kolektorze ssącym? Regulacji można dokonać
wyłącznie przy czystym filtrze powietrza, bowiem jego stan ma ogromny wpływ na
działanie instalacji (żywotność takiego filtra to maksymalnie 20 tys. km).
Jeśli wszystko jest w porządku, możemy przystąpić do regulacji  jeśli nie, powinniśmy
doprowadzić wszystko do takiego stanu jak być powinno. Regulacja instalacji gazowej
przy nieprawidłowo wyregulowanym zasilaniu benzyną jest bezcelowa.
Kolejne ważne pytanie.
Bez obrazy, ale jeśli nie miałeś wiele do czynienia z mechaniką, jeśli  według Ciebie 
wyczynem jest wymiana koła zapasowego, może warto zastanowić się, czy w ogóle jesteś
w stanie wykonać taką regulację? Skromny autor tego opracowania, choć coś niecoś na
ten temat wie i liznął wiadomości o mechanice oraz potrafi poradzić sobie z kilkoma dość
prostymi naprawami (dla przykładu z wymianą klocków hamulcowych, czy innymi
banałami), woli, aby regulację wykonał fachowiec. Po pierwsze, zrobi to szybciej, po
drugie lepiej (bo się na tym zna  to jego zawód), a po trzecie  zrobi to taniej, bo jak
zabierze się za to amator, to z pewnością coś zepsuje i będzie trzeba dopłacić. Dlatego też
poniższy opis jest dla tych, którzy naprawdę wiedzą coś na ten temat. Dobrze jest po
prostu zobaczyć taką operację  praktyka często mija się z teorią, pamiętajmy o tym.
Zalecenia oczywiście dotyczą jedynie prostych instalacji bez silnika krokowego
i komputera sterujÄ…cego.
Przed rozpoczęciem regulacji silnik musi osiągnąć optymalną temperaturę (w końcu przy
takiej pracuje najczęściej). Trzeba poczekać, aż włączy się wentylator. Po osiągnięciu
odpowiedniej temperatury przełącz silnik na gaz i rozpoczynamy regulację.
1. Do regulacji składu mieszanki służą dwie śrubki  jedna na reduktorze (regulacja
ciśnienia gazu), druga na przewodzie gazowym doprowadzającym gaz do mieszalnika
(zawór główny).
www.DobryeBook.pl strona 69 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
70
Regulacja instalacji
2. Rozpoczynając regulację trzeba, starając się utrzymać silnik w połowie obrotów
maksymalnych (ok. 3000 obr./min), stopniowo zakręcać zawór główny do chwili, aż
obroty silnika zacznÄ… wyraz
nie spadać. Należy odkręcić ten zawór o jeden pełny obrót.
Lambda51 powinna wynosić ok. 1.
3. Następnie należy pozostawić silnik na biegu jałowym i odkręcać tę samą śrubkę
zwiększając ciśnienie. W momencie, kiedy obroty silnika wyraz
nie zaczną spadać
(w efekcie wzbogacenia mieszanki) lambda spada poniżej 0,7 i zostaje przekroczona
granica palności.
4. Następnie zakręcając śrubkę w prawo zmniejszamy ciśnienie, aż do zubożenia
mieszanki poza granicę palności  lambda powyżej 1,3.
5. Liczba obrotów śrubki regulacyjnej to zakres stabilnej pracy silnika, zwykle od 1 do
2 obrotów.
6. Spektrum tego obszaru jest zależne od podciśnienia wytwarzanego w kolektorze przez
mieszalnik  im jego przekrój większy, tym węższy obszar stabilności i trudniejsza
regulacja.
7. Aby silnik był oszczędny (wykazując słabsze osiągi), ustawiamy śrubkę mniej więcej
w połowie obszaru stabilnej pracy silnika, ale troszeczkę w stronę prawej granicy. Lambda
powinna teraz wynosić ok. 1,05.
8. Aby silnik miał możliwie najlepsze osiągi (zużywając więcej paliwa), trzeba śrubkę
ustawić blisko lewej granicy  lambda powinna wynosić około 0,8. Daje to lepszą
dynamikę już na niższych obrotach.
Instalacja powinna być regulowana co 10-15 tys. km, przy okazji wymiany filtrów i świec
zapłonowych.
51
Parametrem określającym mieszankę paliwowo-powietrzną jest lambda, stosunek powietrza
w mieszance do powietrza potrzebnego do (teoretycznie) całkowitego spalenia zawartego w niej
paliwa. Idealne proporcje to lambda = 1, ale silnik spalinowy osiąga maksimum sprawności
(ok. 40%) przy lambda = 1,15 a maksimum mocy przy lambda = 0,85. Bogata mieszanka to
większa moc, uboższa mieszanka to najbardziej ekonomiczna jazda, ale tylko w pewnych
granicach. Zbyt uboga i zbyt bogata mieszanka po prostu siÄ™ nie palÄ…. Zakres stabilnej pracy
silnika dla obrotów biegu jałowego to lambda od 0,75 do 1,3. Stabilna praca silnika przy
maksymalnych obrotach, pod obciążeniem, to lambda od 0,7 do nawet 3!
www.DobryeBook.pl strona 70 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
71
Typowe niedomagania instalacji, przyczyny i sposoby ich usunięcia
16 Typowe niedomagania instalacji, przyczyny i sposoby ich
usunięcia
Najczęściej problemy z instalacją gazową są spowodowane zużyciem elementów układu
zapłonowego lub złym stanem technicznym pojazdu.
Starałem się przedstawić tzw. typowe usterki, które mogą pojawić się podczas
eksploatacji.
Zamrożony termostat, brak mocy
Już wcześniej była o tym mowa, rozprężający się gaz schładza się, pobierając ciepło
z parownika. Urządzenie zapewnia właściwe ciśnienie gazu po przejściu z fazy płynnej
w lotną. Parownik wykorzystuje ciepło płynu chłodniczego z układu chłodzącego i jeśli
układ jest zapowietrzony, za mało jest płynu lub występuje uszkodzenie termostatu
(konieczna wymiana; utrudniona eksploatacja na LPG, skutki groz
ne dla silnika), to
auto nie ma mocy jadÄ…c  na gazie . Objaw: po intensywnej jez
dzie na LPG parownik jest
zimny  powinien być ciepły.
Aby usunąć tę usterkę musisz sprawdzić stan płynu chłodzącego oraz ewentualnie
działanie termostatu (najlepiej na benzynie).
Dochodzi do strzałów
Do zapalenia mieszanki gazowo-powietrznej potrzebne jest wyższe napięcie niż przy
zasilaniu benzynowym. Jeśli przewody wysokiego napięcia są słabe (zużyte,
poprzecierane), dochodzi do strzałów. Warto je na bieżąco zabezpieczać (spray izolujący),
w razie potrzeby wymienić na nowe, dobrej marki. Powodem mogą być również zużyte,
przepracowane świece zapłonowe. Nie należy się poddawać reklamom świec do LPG,
i wybierać raczej jednoelektrodowe, dobrej marki, o parametrach zalecanych przez
producenta samochodu. Tymczasowo może pomóc zmniejszenie odstępu na elektrodach.
Jeżeli mimo to dochodzi do  strzelań , należy wymontować i sprawdzić zawory
bezpieczeństwa montowane na kolektorze ssącym. Przy każdym strzale są one poddane
dużej sile i po pewnym czasie tracą swoje właściwości. Mogą wtedy przepuścić całą lub
część fali uderzeniowej w te miejsca, które są przez nie osłaniane.
www.DobryeBook.pl strona 71 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
72
Typowe niedomagania instalacji, przyczyny i sposoby ich usunięcia
Wysokie zużycie paliwa
Jeśli nie przekracza ono 20% w stosunku do zużycia benzyny, to jest to objaw prawidłowy,
jeśli jest większe należy skontrolować stan filtra powietrza oraz w elektrozaworach. Jeśli
nadal nie ma poprawy, powinieneś przystąpić do regulacji instalacji.
Silnik gaśnie podczas jazdy  na luzie
Przyczyn może być kilka. Na początek sprawdz
my filtr paliwa i jak wyregulowany jest bieg
jałowy? Przypomnijmy, że w wielu autach wlot powietrza do układu doprowadzenia
powietrza jest tak ułożony, że podczas jazdy jest ono wdmuchiwane (np. Fiat 125,
Polonez). Może to wpływać na niekorzystne dla pracy parownika zmiany podciśnienia
w układzie dolotowym. Jeśli silnik gaśnie na luzie należy wlot powietrza odwrócić lub
osłonić przed pędem powietrza i obserwować reakcję silnika.
Kolejny czuły punkt: membrana w reduktorze. Z czasem parcieje i trzeba ją wymienić na
nową. Na ogół robi się to raz do roku lub raz na dwa lata. Koszt wraz z wymianą to
ok. 200 zł. Po wymianie  zwykle problem ustępuje.
Awarie pompy paliwa
Dochodzi do nich szczególnie często jeśli  wbrew zaleceniom  jez
dzisz wyłącznie na
gazie, a nawet uruchamiasz auto zawsze  na gazie . Po pierwsze pompa pracuje zawsze,
a w zbiorniku paliwa powinna być benzyna. Zapobiega to uszkodzeniu pompy paliwa,
a w samochodach z wtryskiem wielopunktowym przegrzaniu wtryskiwaczy benzyny.
Po przełączeniu na benzynę z gaz
nika leje siÄ™ benzyna
Taka przypadłość dotknęła m.in. mojego Fiata 125p i dotyczy również oczywiście
polonezów. Jest to bardzo niebezpieczne, bo może dojść do pożaru. Powodem jest pływak
w gaz
niku, który należy wymienić na nowy, bo stary jest dziurawy i zatapia się
w benzynie.
www.DobryeBook.pl strona 72 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
73
Bezpieczeństwo
17 Bezpieczeństwo
 Ja to bałbym się jez
dzić na gazie  bo przecież to może wybuchnąć  słyszymy nieraz.
Obawy takie oczywiście są zrozumiałe, ale czy uzasadnione?
Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia w Zielonce w paz
dzierniku 1997 roku
wykonał zadanie nr 11524, którego przedmiotem było przetestowanie pięciu zbiorników
samochodowych, napełnionych gazem propan-butan. Były to trzy zbiorniki toroidalne
typu POL-6.00, przy czym jeden posiadał wkład antywybuchowy i dwa zbiorniki walcowe
typu LPG, w tym jeden z wkładem antywybuchowym. Wszystkie zbiorniki zostały
wykonane przez Zakłady Wyrobów Metalowych STAKO w Słupsku, posiadały atesty
i cechy kontroli technicznej wykonawcy.
Celem badań było sprawdzenie i określenie ewentualnych następstw przestrzelenia
zbiornika pociskami broni strzeleckiej.
Badania przeprowadzono na terenie poligonu WITU. Do zbiorników strzelano z amunicji
kaliber 7,62 mm kbk AKM52. Odległość strzelania do zbiorników wynosiła 50 m.
Prędkość pocisków w chwili uderzenia wynosiła około 660 m/sek. Strzelanie prowadzono
przy pomocy zdalnego odpalania z ukrycia.
Strzelano z użyciem pocisków:
" PS o masie 7,9 g (rdzeń stalowy),
" BZ o masie 7,6 g (przeciwpancerno-zapalajÄ…cy),
" T-46 o masie 7,5 g (smugowy).
Oto wyniki jakie otrzymano (cyt):
1.  Podczas strzału do zbiorników: toroidalnego i walcowego, bez wkładów
antywybuchowych, pociskiem zwykłym (z rdzeniem stalowym typu PS) nastąpiło
przestrzelenie przedniej ścianki poszczególnych zbiorników i wyciek gazu. Tylne,
przeciwległe do wlotu pocisku ścianki zbiorników nie zostały przebite.
2.  Podczas strzału pociskiem przeciwpancerno-zapalającym BZ do zbiornika
toroidalnego z wkładem antywybuchowym nastąpiło przestrzelenie przedniej
52
W uproszczeniu: karabinek Kałasznikowa.
www.DobryeBook.pl strona 73 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
74
Bezpieczeństwo
i tylnej ścianki zbiornika. Bezpośrednio po strzale doszło do wycieku gazu,
towarzyszył mu jasny obłok przypominający dym. Zbiornik nie eksplodował.
3.  W wyniku strzału pociskiem przeciwpancerno-zapalającym do zbiornika
walcowego z wkładem antywybuchowym została przebita przez pocisk czołowa
ścianka zbiornika, natomiast przez przeciwległą ściankę pocisk się nie przebił. Po
strzale nastąpił wyciek gazu, ale zbiornik nie eksplodował.
4.  W wyniku oddania dwóch strzałów do zbiornika toroidalnego z wkładem
antywybuchowym pociskiem zwykłym (z rdzeniem stalowym typu PS)
i bezpośrednio po nim pociskiem smugowym typu T-46 nastąpiło przebicie
przedniej ścianki zbiornika przez pocisk PS natomiast pocisk T-46 nie przebił
ścianki czołowej zbiornika. Po strzałach nastąpił wyciek gazu, zbiornik nie
eksplodował, wyciekający gaz nie zapalił się.
Fragmenty tego raportu miały nam uzmysłowić nonsens twierdzenia, że jazda na gazie, to
jakby jazda na bombie. Oczywiście istnieje ryzyko wybuchu butli podczas wypadku,
niestety, nie można go wykluczyć, jednak trzeba pamiętać, że ryzyka eksplozji nie ma
tylko wtedy, kiedy w zbiorniku paliwa znajduje się olej napędowy, który jest palny, ale
nie detonuje.
Powtórzmy to jeszcze raz: zbiorniki są jednym z najbezpieczniejszych elementów
samochodu. Poddawane są ścisłej kontroli i wykonane ze stali wysokiej jakości,
obrabianej termicznie, co gwarantuje wysoki stopień wydłużania złamaniowego i pozwala
na uniknięcie pęknięć i rys także w sytuacji, gdy zbiornik ulegnie deformacji na skutek
gwałtownego uderzenia. Praktyka wykazuje, że także w następstwie bardzo silnego
uderzenia, zbiornik LPG pozostaje cały, jako jedna z niewielu części pojazdu. Podczas
uderzenia w tył samochodu zbiornik zachowuje niezmieniony kształt, przesuwając się
pomiędzy blachami uszkodzonej karoserii, które są o wiele cieńsze i łatwiej ulegają
deformacji, dlatego też bliższe prawdy jest twierdzenie, że zbiornik w samochodzie
zachowuje się jak  dodatkowy zderzak , a nie jak  bomba na pokładzie .
Gwarancją zabezpieczenia przed wybuchem jest wypełnianie jedynie w 80% pojemności
maksymalnej zbiornika. To pozwala na zwiększanie objętości LPG wraz ze zmianami
temperatury, zapewniając właściwy margines bezpieczeństwa na wypadek wzrostu
ciśnienia wewnątrz zbiornika.
www.DobryeBook.pl strona 74 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
75
Bezpieczeństwo
Na koniec dodajmy, że system ten ma tak wysoką amplitudę cieplną, że tylko w pożarze
możliwe byłoby jej przekroczenie, a nie w normalnych warunkach użytkowania.
Przeniknięcie do zbiornika powierza atmosferycznego stanowi tylko potencjalne
niebezpieczeństwo wybuchu, a nie jest z nim jednoznaczne. Na wszelki wypadek zawsze
miejmy ze sobą gaśnicę  sprawną i zatwierdzoną. Choćby po to, aby nigdy jej nie użyć 
chyba, że stróż prawa poprosi o jej pokazanie.
www.DobryeBook.pl strona 75 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
76
Gaz a ekologia
18 Gaz a ekologia
Zwiększenie ilości pojazdów w ruchu drogowym działa coraz bardziej niekorzystnie na
środowisko i na zużycie energetyczne. Samochody są głównym z
ródłem emisji do
środowiska tlenku węgla, tlenku azotu, węglowodorów niepalnych, ołowiu, benzolu,
dwutlenku węgla, bezwodnika siarkawego oraz innych wysoce szkodliwych substancji
chemicznych i pierwiastków. Spalanie jest procesem nieuchronnie trującym, dotyczy to
również spalania paliw.
W naszym kraju nikt prawie nie zwraca na to uwagi, ale proces spalania mieszaniny
propanu-butanu powoduje tworzenie mniejszej ilości związków toksycznych w spalinach.
Na podstawie badań przeprowadzonych przez Zakład Inżynierii Chemicznej i Ochrony
Środowiska widzimy, że w porównaniu z paliwem benzynowym stosowanie LPG
powoduje zdecydowanie niższy poziom emisji toksycznych substancji do atmosfery.
Redukcja zanieczyszczeń może sięgać około:
 60% w przypadku tlenku węgla,
 50% w przypadku węglowodorów i tlenku azotu,
 10% w przypadku dwutlenku węgla.
LPG nie wytwarza ołowiu, bezwodnika siarkawego i związków aromatycznych, które są
najbardziej toksyczne. Węglowodory niepalne w LPG są dużo mniej szkodliwe niż
w innych paliwach, ponieważ LPG nie zawiera ani aldehydów ani zapachów
aromatycznych.
Jest to zatem paliwo ekologiczne, przytoczmy trzy podstawowe dowody:
 spalanie odbywa się w stanie gazowym, (postać naturalna LPG) zapewniając
mieszankę bardziej jednorodną z brakiem cząstek ciężkich,
 nie występują aldehydy,
 wyższe właściwości termodynamiczne ułatwiają dokładniejsze spalanie.
Instalacje LPG nowej generacji spełniają normy EURO 2 w Polsce, a w Europie
EURO 3. Obecnie istnieją już systemy, które potrafią sprostać normie EURO 4, która
będzie dopiero obowiązywać w przyszłości.
Aspekt ekologiczny zasilania gazem jest bardzo ważny, szczególnie w przypadku
samochodów starszych. Jednocześnie uświadamia także mnie  autorowi, a zarazem
www.DobryeBook.pl strona 76 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
77
Gaz a ekologia
użytkownikowi instalacji i Polakowi  jak mocno jesteśmy zacofanym państwem
w kwestii ekologii.
Na zachodzie Europy organizowane są promocje polegające na refundacji kosztów
zamontowanej instalacji LPG w starszych samochodach: w połowie przez państwo,
w 20% przez producenta instalacji i w 10% przez warsztat montujÄ…cy instalacjÄ™. Klient
otrzymuje więc refundację 80% kosztów! Takie rozwiązanie wywołuje daleko idące
skutki zarówno chroniąc środowisko (zmniejszenie o 3/4 emisji szkodliwych substancji),
jak i gospodarcze (powstawanie nowych miejsc pracy).
Badania wykazały, że ponad 60% Polaków przyznaje, że ekologia jest dla nich bardzo
ważna. Jednocześnie tylko 2% respondentów przyznało, że segreguje śmieci. Z drugiej
strony państwo w żaden sposób nie zachęca do proekologicznych zachowań. W sprawie
zasilania gazem jest to tak wyraz
ne, że aż prawie boli. W Hiszpanii, czy Japonii istnieją
ulgi podatkowe dla posiadaczy samochodu z LPG, gdyż przynosi to oczywiste korzyści
Państwu, zmniejszając zanieczyszczenia. Właśnie w ten sposób rządy państw, poprzez
ekonomię, zachęcają kierowców do dbania o środowisko.
U nas natomiast jedyną korzyścią, jest oszczędność na cenie gazu, stale jednak
pomniejszana o coraz wyższą akcyzę. Przewrotnie zachęca się do zakładania instalacji
wyższą o 60%! ceną obowiązkowego badania technicznego pojazdu (przeglądu)
w porównaniu z autami na benzynę.
Odpowiedz
na pytanie, czy Polska jest krajem absurdu pozostawiam czytelnikom, a sam
wyrażam głęboką wiarę, że zainteresujemy się ekologią nieco wcześniej niż będzie za
póz
no.
Na koniec przykład ze Szwecji: pewna oczyszczalnia wody, w jednej z faz technologii
oczyszczania, produkuje gaz (tak zwany  biogaz ). Cała obsługa oczyszczalni jez
dzi
samochodami zasilanymi gazem! Jest to przykład wykorzystania odpadów do produkcji
paliwa, czyli świetny pomysł na paliwo odnawialne! Czy to u nas możliwe, i  za ile lat?
www.DobryeBook.pl strona 77 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
78
Przepisy prawne
19 Przepisy prawne
Obecnie aktem prawnym regulującym kwestię montażu instalacji gazowych w pojazdach
są  warunki dodatkowe dla pojazdu przystosowanego do zasilania gazem , które
znajdziesz poniżej lub w Dzienniku Ustaw Nr 32 w pozycji 262.
Dziennik Ustaw Nr 32 Poz. 262
ż 1.
Użyte w załączniku określenia oznaczają:
1.  gaz  gaz ziemny i gaz płynny;
2.  gaz ziemny (CNG)  gaz sprężony, którego podstawowym składnikiem jest metan;
3.  gaz płynny (LPG)  gaz skroplony, którego podstawowymi składnikami są: propan
i butan;
4.  instalacja  zestaw części i zespołów umieszczonych w pojez
dzie, niezbędnych do
zasilania silnika gazem;
5.  zbiornik  pojemnik na gaz umieszczony na stałe w pojez
dzie;
6.  butla  wymienny pojemnik na gaz płynny.
ż 2.
1. Wyposażenie pojazdu w instalację nie może naruszać parametrów określonych przez
producenta pojazdu, a zwłaszcza dotyczących dopuszczalnej masy całkowitej pojazdu,
jego dopuszczalnych nacisków osi oraz położenia środka masy.
2. Wyposażenie pojazdu w instalację nie powinno zakłócać pracy podstawowego
zasilania, jeśli pozostało ono w pojez
dzie.
3. Instalacja powinna działać w sposób prawidłowy i bezpieczny.
4. Prześwit pojazdu nie może ulec zmniejszeniu w wyniku zabudowy instalacji, przy czym
żaden z jej elementów nie może znajdować się niżej niż 0,2 m od jezdni, jeśli nie jest
chroniony dolną częścią pojazdu położoną poniżej niego w odległości nie większej niż
0,15 m w poziomie z przodu i z boków.
5. Wylot rury wydechowej nie może być skierowany w stronę jakiegokolwiek elementu
instalacji.
ż 3.
1. Instalacja na gaz ziemny (CNG) powinna być projektowana na ciśnienie wynoszące
26 MPa, a na gaz płynny (LPG)  3,0 MPa.
2. Złącza instalacji, przez które przepływa gaz, powinny znajdować się w miejscach łatwo
dostępnych dla kontroli ich szczelności.
www.DobryeBook.pl strona 78 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
79
Przepisy prawne
3. Przełączanie zasilania powinno być możliwe z pozycji kierującego pojazdem, bez
konieczności wyłączania silnika.
4. W pojez
dzie z silnikiem o zapłonie samoczynnym instalacja powinna zagwarantować
odcięcie dopływu gazu do silnika po osiągnięciu jego maksymalnej prędkości
obrotowej.
5. Kompletację instalacji oraz sposób jej połączenia i umieszczenia w pojez
dzie określa
podmiot, który uzyskał świadectwo homologacji, na podstawie danych określonych
w świadectwie homologacji sposobu montażu instalacji przystosowującej pojazd do
zasilania gazowego.
6. Instalacja powinna być zabezpieczona przed korozją.
7. Budowa instalacji powinna umożliwiać przeprowadzanie badań okresowych.
8. Elementy i zespoły instalacji narażone na mechaniczne uszkodzenia powinny być
odpowiednio zabezpieczone.
9. Elementy instalacji nie mogą wystawać poza obrys pojazdu; nie stosuje się to do
wlewów paliwa, które mogą wystawać, lecz nie więcej niż o 10 mm.
10. Instalacja nie może utrudniać w sposób istotny dostępu do silnika i innych zespołów.
11. Rozłączenie złącz gazowych instalacji nie powinno być możliwe bez użycia narzędzi;
nie stosuje się tego do złącza butla  przewód.
12. Elementy instalacji, w których znajduje się lub przez które przepływa gaz, nie mogą,
bez pełnego osłonięcia, być umieszczone w pomieszczeniu przeznaczonym do
przewozu osób; nie stosuje się tego do ścianek zbiornika i przewodów gazowych.
13. Dopływ gazu do układu dolotowego, gdy silnik nie pracuje, oraz po przełączeniu na
inne paliwo powinien być zatrzymany; dopuszczalna zwłoka  2 sekundy.
14. Przez żaden element instalacji, w którym znajduje się gaz, nie może płynąć prąd
elektryczny.
15. Układ elektryczny wchodzący w skład instalacji powinien być zabezpieczony przed
przeciążeniem i wyposażony co najmniej w jeden bezpiecznik dostępny bez użycia
narzędzi.
ż 4.
1. Zbiorniki (butle) powinny spełniać wymagania określone w warunkach technicznych
dozoru technicznego.
2. Zbiorniki (butle) powinny być tak zainstalowane, aby były maksymalnie chronione
przed skutkami zderzeń, w tym głównie od przodu i tyłu pojazdu, a w przypadku ich
umieszczenia w przestrzeni ładunkowej samochodu ciężarowego powinny być
zabezpieczone przed uszkodzeniem ładunkiem oraz przez operacje załadunkowo-
wyładunkowe.
www.DobryeBook.pl strona 79 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
80
Przepisy prawne
3. Zbiorniki na gaz płynny oraz butle powinny być skutecznie osłonięte przed
działaniem promieni słonecznych; nie stosuje się do zbiorników homologowanych
według serii poprawek 01 do Regulaminu nr 67 EKG ONZ.
4. Mocowanie zbiorników (butli) do pojazdu powinno zabezpieczać przed ich
przemieszczeniem przy działaniu na pojazd przyspieszenia wyrażonego iloczynem
liczby i przyspieszenia ziemskiego   g :
1) w przypadku samochodów osobowych i samochodów ciężarowych o dmc do 3,5 t:
a) w kierunku wzdłużnym do przodu  20 g,
b) w kierunku poprzecznym  8 g;
2) w przypadku autobusów o dmc do 5 t i samochodów ciężarowych o dmc od
3,5 t do 12 t:
a) w kierunku wzdłużnym do przodu  10 g,
b) w kierunku poprzecznym  5 g;
3) w przypadku pozostałych autobusów i samochodów ciężarowych:
a) w kierunku wzdłużnym do przodu  6,6 g,
b) w kierunku poprzecznym  5 g.
5. Elementy mocowania oraz części pojazdu przylegające do zbiornika (butli) powinny
być oddzielone od niego przekładką elastyczną i nieabsorbującą wilgoci.
6. Zbiorniki powinny być tak umieszczone, aby była możliwość łatwego:
1) odczytu stanu napełnienia;
2) odczytu danych dotyczących oznakowań identyfikacyjnych oraz cech legalizacji
(stosuje się to także do butli).
7. Zbiorniki na gaz płynny oraz butle powinny być tak umieszczone, aby w pozycji
roboczej wypływ gazu następował w stanie ciekłym.
8. Zabrania się instalowania zbiorników (butli) w części przedniej pojazdu oraz
w komorze silnika.
9. W pobliżu zbiorników (butli) nie powinny znajdować się sztywne elementy o ostrych
krawędziach.
10. Odległość zbiorników (butli) od układu wydechowego nie może być mniejsza niż
0,1 m, jeśli nie jest zastosowana osłona termiczna.
11. Nie dopuszcza się jakichkolwiek przeróbek zbiornika (butli).
12. Zbiorniki na gaz płynny łączone w zespoły i połączone z jednym przewodem
zasilającym powinny być wyposażone w zawory jednokierunkowe i zawory
bezpieczeństwa przewodów gazowych. Nie wymaga się stosowania
jednokierunkowych zaworów bezpieczeństwa przewodów gazowych, jeśli ciśnienie
zwrotne samoczynnego zaworu odcinającego przekracza 0,5 MPa w położeniu
zamkniętym.
www.DobryeBook.pl strona 80 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
81
Przepisy prawne
ż 5.
Wlewy paliwa/zawory do napełniania zbiorników powinny być tak umieszczone, aby było
możliwe ich napełnianie z zewnątrz pojazdu lub z komory silnikowej.
ż 6.
1. Przewody metalowe, zastosowane w instalacji, powinny być bez szwu, stalowe lub
miedziane w odniesieniu do gazu płynnego (LPG) oraz wyłącznie stalowe
w odniesieniu do gazu ziemnego (CNG); przewody stalowe powinny być ze stali
nierdzewnej lub stali z pokryciem antykorozyjnym; dopuszcza siÄ™ przewody sztywne
wykonane z materiału niemetalowego.
2. Przewody miedziane na całej długości powinny być zabezpieczone osłoną gumową lub
z tworzywa sztucznego.
3. Przewody powinny być tak ułożone, aby:
1) mogły być łatwo kontrolowane;
2) nie ocierały się o elementy pojazdu;
3) odległość od układu wydechowego nie była mniejsza niż 0,1 m, jeśli nie stosuje się
ekranu termicznego;
4) nie przebiegały w pobliżu miejsc do podnoszenia pojazdu;
5) mocowanie wykluczało ich wibrację.
4. W przypadku braku możliwości spełnienia wymagań określonych w ust. 3 pkt 1, 2 i 5
dopuszcza się odstępstwo dla przewodu łączącego zbiornik z reduktorem, pod
warunkiem dodatkowego zabezpieczenia go przed korozjÄ… i mechanicznymi
uszkodzeniami oraz wentylacji przestrzeni, w której jest umieszczony.
5. Przewody metalowe łączące elementy instalacji, które w czasie eksploatacji pojazdu
mogą podlegać wzajemnym przemieszczeniom, powinny być ukształtowane w pętle
o promieniu krzywizny dostosowanym do średnicy przewodu.
6. Przewody nie mogą być spawane lub lutowane oraz łączone ciśnieniowymi złączami
zatrzaskowymi.
7. Przewody metalowe powinny być łączone za pomocą znormalizowanych złącz
z kielichem lub pierścieniem samozaciskającym. Liczba złącz powinna być
ograniczona do minimum.
8. Średnica zewnętrzna przewodu sztywnego w zastosowaniu do gazu płynnego nie może
przekraczać 12 mm, a grubość jego ścianki powinna wynosić co najmniej 0,8 mm.
ż 7.
1. Na pracę reduktora nie może wywierać wpływu przyspieszanie bądz
opóz
nianie ruchu
pojazdu.
2. Odległość reduktora od układu wydechowego nie może być mniejsza niż 0,1 m, jeśli
nie jest stosowany ekran termiczny.
www.DobryeBook.pl strona 81 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
82
Przepisy prawne
ż 8.
1. Zbiorniki zamontowane w przestrzeni zamkniętej pojazdu powinny być umieszczone
w gazoszczelnej obudowie całkowitej lub być wyposażone w gazoszczelną obudowę
osłaniającą jedynie zawory. W przypadku obudów osłaniających zawory, zbiorniki
powinny być fabrycznie do takiego osłonięcia przystosowane.
2. Obudowy całkowite powinny być wyposażone co najmniej w dwa otwory
wentylacyjne, a obudowy osłaniające jedynie zawory zbiorników  co najmniej
w jeden. Otwór wentylacyjny powinien mieć powierzchnię przekroju dla przepływu
gazu nie mniejszą niż 4,5 cm2. Wyloty otworów wentylacyjnych nie mogą być
skierowane w stronę układu wydechowego, nie mogą uchodzić do wnęki koła oraz,
w przypadku gazu płynnego, powinny być skierowane do dołu.
3. Obudowy osłaniające zawory zbiorników oraz przewody układu przewietrzania
obudów powinny wykazywać gazoszczelność przy nadciśnieniu 0,01 MPa. W trakcie
próby wymienione elementy nie powinny wykazywać odkształceń, a dopuszczalny
wypływ gazu nie powinien przekroczyć 100 cm3/h.
4. Zamykanie obudów powinno być tak urządzone, aby nie istniała możliwość
przypadkowego ich otwarcia.
ż 9.
1. W zależności od daty przystosowania oraz rodzaju gazu (LPG lub CNG) instalacja do
zasilania gazem zawiera:
LPG1)
CNG od
dnia
do dnia od dnia
L.p. Element instalacji do zasilania gazem
1 stycznia
1 kwietnia 1 kwietnia
2003 r.
2002 r.2) 2002 r.3)
1 2 3 4 5
Wyposażenie obowiązkowe
1 Zbiornik + + +
2 Nadciśnieniowy zawór bezpieczeństwa
+4) +
3 Termiczny zawór bezpieczeństwa
+5) +
4 Zawór ograniczający wypływ gazu + +
5 Zawór ograniczający napełnianie + +
6
Wskaz
nik poziomu paliwa6) + +
7 Samoczynny zawór odcinający zbiornika +
www.DobryeBook.pl strona 82 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
83
Przepisy prawne
8 Samoczynny zawór odcinający zbiornika
+
z zaworem ograniczającym wypływ gazu
9 Wskaz
nik ciśnienia +
10
Gazoszczelna obudowa osprzętu zbiornika7) + + +
11 Wlew paliwa + + +
12 Samoczynny zawór odcinający parownika + +
13 Reduktor/parownik + +
14 Regulator ciśnienia +
15 Regulator przepływu gazu +
16 UrzÄ…dzenie wtrysku gazu / Mieszalnik /
+ +
Wtryskiwacz gazu
17 Ręczny zawór gazu +
18
Elektroniczna jednostka sterujÄ…ca8) + +
19 Przewody (sztywne i elastyczne) + + +
20 ZÅ‚Ä…cza gazowe + + +
Wyposażenie dopuszczalne
21 Pompa paliwa +
22 Elektryczne złącze zasilania +
23 Zespół dawkujący przepływ gazu +
24 Nadciśnieniowy zawór bezpieczeństwa +
25 Czujnik ciśnienia i/lub temperatury + +
26 Zespół filtra gazu + +
27 Zawór jednokierunkowy (zwrotny) + +
28 Magistrala paliwowa +
29 Dojazdowy wlew paliwa gazowego
+9)
30 Nadciśnieniowy zawór bezpieczeństwa
+
przewodów
31 Układ wyboru paliwa + + +
31 Samoczynny zawór odcinający +
www.DobryeBook.pl strona 83 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
84
Przepisy prawne
2. _____________
1) Obowiązek uzyskania świadectwa homologacji nie stosuje się jedynie do tych
urządzeń i elementów, w których znajduje się gaz, gdy jego ciśnienie robocze nie
przekracza 20 kPa.
2) OdpowiadajÄ…ce wymaganiom  00 serii poprawek do Regulaminu nr 67 EKG
ONZ.
3) OdpowiadajÄ…ce wymaganiom  01 serii poprawek do Regulaminu nr 67 EKG
ONZ.
4) Nie jest wymagany w przypadku zbiornika o oznaczeniu klasy  B .
5) Nie jest wymagany, gdy przepustowość zaworu z lp. 2 przekracza 17,7 m3/min.
6) Nie stosuje siÄ™ do butli.
7) Wymagana, gdy zbiornik znajduje się w przestrzeni pasażerskiej lub bagażowej.
8) Stosuje się wyłącznie do pojazdów z silnikami zasilanymi sterowanym układem
wtrysku paliwa.
9) Dopuszczalny wyłącznie w przypadku zasilania jednopaliwowego.
3. Instalacja do zasilania gazem może zawierać także:
1) w przypadku LPG  części i zespoły służące do poprawy działania silnika, o ile
połączone są one z częściami instalacji, w których ciśnienie gazu nie przekracza
20 kPa;
2) zespół zasilania układu ogrzewania przestrzeni pasażerskiej w samochodach
ciężarowych, autobusach i samochodach osobowych o dmc powyżej 3,5 t, pod
warunkiem że nie jest przez to zakłócone podstawowe działanie instalacji.
4. Elementy i zespoły instalacji wymienione w ust. 1 (poza przewodami sztywnymi
wykonanymi z metalu) powinny być homologowane według obowiązującej wersji
Regulaminów EKG ONZ dotyczących instalacji do zasilania gazem oraz oznakowane
następująco:
1) w przypadku części i zespołów instalacji LPG oznakowanie homologacyjne
powinno zawierać: umieszczony w okręgu nr kraju (1 do 47) po literze  E ,
numer Regulaminu  67R i numeru serii poprawek  01 (a do dnia montażu
31 marca 2002 r. dopuszcza się serię poprawek 00) oraz następujący po nim
kolejny numer homologacji;
2) w przypadku części i zespołów instalacji CNG oznakowanie homologacyjne
powinno zawierać: umieszczony w okręgu nr kraju (1 do 47) po literze  E ,
numer Regulaminu  110R i numer serii poprawek  00 oraz następujący po nim
kolejny numeru homologacji;
3) przewody sztywne powinny być oznakowane w sposób umożliwiający ich
rozpoznanie jako należących do kompletacji homologowanego sposobu montażu.
www.DobryeBook.pl strona 84 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
85
Przepisy prawne
5. W odniesieniu do pojazdów przystosowanych do zasilania gazem LPG do dnia
30 maja 1999 r. dopuszcza się inne oznakowania bezpieczeństwa.
ż 10.
Pojazd zasilany gazem może być używany po uzyskaniu odpowiedniej adnotacji
w dowodzie rejestracyjnym przewidzianej odrębnymi przepisami.
www.DobryeBook.pl strona 85 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
86
Gaz w zimie
20 Gaz w zimie
Czy samochód z zasilaniem gazowym powinien być jakoś szczególnie przystosowany do
trudniejszych warunków pracy w niskich temperaturach? Jeśli uwierzysz w przydatność
specjalnych dodatków do paliw regenerujących silnik, albo olei silnikowych
przystosowanych do gazu, to tak  powinieneś je stosować. Ale jeśli nie wierzysz w nie 
tak samo jak ja  nie stosuj ich, bo niczego prawdopodobnie nie dają. A jeśli chodzi
o przygotowanie samochodu do zimy to radziłbym ogólny przegląd instalacji, wymianę
filtrów (w elektrozaworach, filtra powierza) i jeśli to konieczne  wymianę świec na
nowe. Nie muszą być specjalne z czterema elektrodami, pokryte srebrem czy platyną 
ale po prostu nowe.
To wszystko, co możesz zrobić, bo przygotowanie auta do okresu zimowego odbywa się
poza Twoją kontrolą, podobnie jak u posiadaczy samochodów z silnikami
wysokoprężnymi.
Jeśli jez
dziłeś kiedyś takim autem, myślę że domyślisz się  do czego piję . Otóż tak samo
jak w przypadku olejów napędowych tak samo LPG ma na zimę nieco inny skład niż
w lecie.
Jak wiesz z rozdziałów wcześniejszych, LPG jest mieszaniną butanu i propanu. Celowo
jednak nie podawałem proporcji w jakich te gazy tworzą użytkową mieszankę. Zrobię to
teraz  a wszystko stanie siÄ™ jasne.
Propan łatwiej przechodzi w stan lotny w temperaturach niższych. Butan odwrotnie.
Cena butanu jest niższa. Mieszanina tych dwóch gazów oscyluje wokół stosunku 40:60,
zależnie od pory roku. Jeśli zobaczysz, że gaz nagle jesienią  skoczył o kilkanaście groszy
 nieomylny to znak, że nadchodzi zima i w LPG jest 60% propanu. Wiosną, kiedy cena
gazu spadnie  w LPG będzie 40% propanu i 60% butanu.
Oczywiście jestem świadom, że kolejne rządy mogą powodować niezrozumiałe wahania
tych cen, a ja w żaden sposób nie będę umiał wytłumaczyć, dlaczego wiosną cena LPG
nie spadła, pomimo że i butan, i propan są już w identycznych proporcjach, jak przed
zimÄ….
www.DobryeBook.pl strona 86 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
87
Przyszłość
21 Przyszłość
Na koniec przedstawię wytrwałym czytelnikom moją wizję przyszłości dla paliwa
gazowego. Głownie zależy mi, aby publikacja ta skłoniła Cię do własnych przemyśleń.
Równocześnie zastrzegam, że nie należy jej traktować jak pracy naukowej.
Wierzę, że paliwa gazowe mają przed sobą przyszłość. Pomimo wzrastającego
zainteresowania wśród tzw. zwykłych użytkowników, wciąż jest to paliwo alternatywne.
Czy tak pozostanie zawsze? Zastanówmy się.
Wciąż maleje liczba kierowców, obawiających się jez
dzić  na gazie . Potwierdzają to
również statystyki  przybywa samochodów wyposażonych w różnorodne instalacje
gazowe. Dzieje się tak najczęściej, gdyż gaz jest tańszy.
Instalacje gazowe ewoluujÄ… i sÄ… coraz doskonalsze. Samochody nie wybuchajÄ… masowo,
gaz nie niszczy silnika, a spadek mocy jest  jeśli instalacja jest odpowiednio dobrana
i zamontowana  nieznaczny. Czy gaz jest zatem przyszłościowym paliwem do silników
spalinowych? Przejechanie 100 km na gazie samochodem, który zużywa go średnio
12 litrów jest tańsze od przejechania tego samego dystansu nawet supernowoczesnym
Dieslem (TDI czy JTD), spalającym ok. 5-6 litrów oleju napędowego. Paliwo gazowe
w aspekcie ekonomicznym wygrywa. Czy zatem przyszłość należy do gazu?
Okazuje się, że niezupełnie.
Naukowcy twierdzą, że ropa na ziemi skończy się wkrótce53, a więc należy szukać
alternatywy dla benzyn i oleju napędowego. Bystry czytelnik powie zapewne  no dobrze,
ale przecież gaz uzyskuje się w wyniku rafinacji ropy naftowej  więc jeśli skończy się
ropa, skończy się gaz. Dokładnie tak. Chociaż ropa nie musi się skończyć. W myśl zasad
wolnego rynku towar deficytowy drożeje  jeśli dodatkowo złoża będą małe  podniosą
się koszty wydobycia, a co za tym idzie ceny ropy. Najwięksi producenci samochodów
doskonale o tym wiedzą  dlatego też produkują samochody zużywające coraz mniej
paliwa i trwają intensywne prace nad przyszłościowym napędem elektrycznym. To
właśnie taki napęd  w mojej opinii  ma przyszłość. Na razie nie jesteśmy jeszcze do
niego przygotowani. Dlatego też powstały samochody hybrydowe. Jednak i one
potrzebujÄ… benzyny. Albo gazu.
53
Są różne opinie na ten temat, znane złoża wystarczą najprawdopodobniej na kilkadziesiąt
do maksymalnie 200 lat.
www.DobryeBook.pl strona 87 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
88
Przyszłość
I tutaj jest  że tak powiem  pies pogrzebany. Gaz LPG skończy się wraz z ropą, ale&
CNG, który prawie w dziewięćdziesięciu kilku procentach składa się z gazu ziemnego
(metanu), jest przyszłością.
Dlaczego? Jest o mniej więcej jedną trzecią tańszy od LPG, lepiej się spala i jest tak samo
bezpieczny, a dodatkowo jest bardziej wydajny od ropy. Jego złoża nie są oszacowane. Ale
przede wszystkim  można go uzyskać z procesu rozkładu odpadów pochodzenia
organicznego, co w praktyce oznacza, że jest niewyczerpywalny, bo człowiek produkuje
niezliczone ilości śmieci pochodzenia organicznego. Oczywiście trwają prace nad
technologią otrzymywania ON ze śmieci i jest to możliwe, ale istnieje bardzo silne lobby
przeciwstawiajÄ…ce siÄ™ temu.
Paliwo takie jest czystsze o 75% od paliw aktualnie stosowanych. Uważam więc, że do
chwili, kiedy nie zostanie wdrożony napęd całkowicie czysty ekologicznie, a więc
elektryczny  CNG może służyć ludzkości.
W Polsce CNG jest jeszcze mało znany, ale zainteresowanie nim rośnie. Nadaje się do
większości silników54, może napędzać nawet silniki Diesla; w wielu krajach komunikacja
miejska już korzysta z autobusów napędzanych Dieslem na CNG.
Niektórzy producenci samochodów oferują już auta wyposażone w instalację CNG  np.
Opel w modelu Zafira.
Oczywiście minie jeszcze trochę czasu, zanim CNG upowszechnieni się na tyle, że wyprze
mieszaninę propanu i butanu, ale stanie się tak z pewnością. Skorzystamy na tym wszyscy
 będziemy mieć czystsze powietrze. Niestety, na ceny, które i tak dyktują rządy, wpływu
mieć nie będziemy nigdy.
54
Do dwusuwów nie, ale to raczej już przeszłość.
www.DobryeBook.pl strona 88 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
89
Strony internetowe  z
ródła
22 Strony internetowe  z
ródła
Poniżej prezentuję zainteresowanym tematem czytelnikom z
ródła internetowe informacji
na temat samochodowych instalacji zasilania gazem oraz napędu z użyciem gazu
w samochodzie, mając nadzieję, że znajdą tam informacje, które nie znalazły się w tej
publikacji.
http://www.cganet.com/
http://www.sparko.pl/
http://www.republika.pl/lpg_autogaz/pl/index.html
http://www.gaspol.pl/new/bezpieczna_energia/co_to_jest_lpg.php?men=10&bg=10
http://www.agadampol.com/
http://www.artgaz.com.pl/
http://www.autogaz-beskid.com.pl/wyjasniamy.php
http://www.auto-gaz-mechanika-dudaczyk.pl/OMEGAS_LANDIRENZO.htm
http://motonews.pl/forum/?op=fvt&t=32690&c=0&f=38
http://www.autogazserwis.pl/index.php
http://www.czakram.pl/abc.php
http://www.elpigaz.com/
http://www.autocentrum.pl:80/?FF=74&type=-9&eot=284274639
http://www.pegas.krakow.pl/
http://mgaz.pl/stronauzytk.htm
http://www.e-petrol.pl/index.php/lpg/wiadomosci.html
http://www.polgas.pl/pages/instalac.html
http://www.egp.pl/start.htm
http://www.auto-klinika.pl/auto-gaz/
http://www.rybacki.pl/
http://www.abart.com.pl/
http://www.alpo.ig.pl/
http://instalacje-gazowe-do-samochodow.pl/
http://www.eko.wpt.pl/oferta.html
http://mikser.gazowy.w.interia.pl/
http://gaz.auto-adamus.com.pl/
http://www.autogas.pl/
http://www.auto-gaz.pl/
http://www.eko-car.com/
http://dretan.republika.pl/
www.DobryeBook.pl strona 89 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
90
Strony internetowe  z
ródła
http://www.autogaz.auto.pl/
http://citroen.triger.com.pl/citroen_2630.html
http://www.mazdaspeed.pl/obsluga/lpg.php
http://www.autogazaries.pl/podstrona.php3?menu=instgaz
http://klub.chip.pl/krupek75/temp/glowna/lpg.html
http://www.capri.pl/forum/41a0a059f22e5
http://www.arbiter.pl/galeria/lovato-regeneracja
http://motonews.pl/forum/?op=fvf&f=38&c=0&start=2220
http://www.gazziemny.pl/77.htm
www.DobryeBook.pl strona 90 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
91
y
ródła inne
23 y
ródła inne
W poniższym zestawieniu znalazły się publikacje książkowe, referaty i inne z
ródła,
w których zainteresowani mogą znalez
ć dodatkowe informacje. Przedstawiono w nich
szerzej, niż mógł to zrobić autor tej publikacji, takie zagadnienia jak: eksploatacja
samochodowych instalacji zasilania gazem, wskazówki dotyczące montażu, konserwacji
i działania.
Odnośniki w postaci hiperłącza przy tytule pozycji pozwalają na uzyskanie szerszych
informacji na temat publikacji po przeniesieniu na stronę internetową księgarni.
Henryk Falkowski, Tadeusz Janiszewski, Andrzej A
ojek: Aparatura wtryskowa w moim
samochodzie.
http://www.lideria.pl/sklep/opis?nr=38293&idp=503
Jurgen Kasedorf: Gaz
niki i katalizatory. Sprawdzanie i regulacja.
http://www.lideria.pl/sklep/opis?nr=16234&idp=503
Jurgen Kasedorf: Gaz
niki. Sprawdzanie i regulacja.
http://www.lideria.pl/sklep/opis?nr=42988&idp=503
Kazimierz Baczewski, Tadeusz Kałdoński: Paliwa do silników o zapłonie iskrowym.
http://www.lideria.pl/sklep/opis?nr=58947&idp=503
Jurgen Kasedorf, Ernst Woisetschlager: Układy wtryskowe benzyny. Sprawdzanie
i regulacja.
http://www.lideria.pl/sklep/opis?nr=42988&idp=503
Adam Majerczyk, Sławomir Taubert: Układy zasilania gazem propan-butan.
http://www.lideria.pl/sklep/opis?nr=43648&idp=503
Zbigniew Kneba, Sławomir Makowski: Zasilanie i sterowanie silników.
http://www.lideria.pl/sklep/opis?nr=42477&idp=503
Marek Flekiewicz: Poradnik serwisowy  Instalacje zasilania gazem.
E. Król: Wykorzystanie złóż gazu ziemnego do napędu pojazdów samochodowych.
www.DobryeBook.pl strona 91 z 92
Samochodowe instalacje zasilania gazem
92
Zakończenie
24 Zakończenie
Mam nadzieję, że dzięki tej publikacji znalez
li Państwo odpowiedzi na swoje pytania,
związane z samochodowymi instalacjami zasilania gazem i o gazie w ogóle. Jeśli tak  cel,
który mi przyświecał, został zrealizowany. Jednocześnie jestem świadomy, że ten skromny
poradnik jest jedynie wstępem do tematu zasilania pojazdów samochodowych i pojazdów
z paliwami gazowymi. Na ten temat powstało już wiele poważnych publikacji,
a z pewnością niejeden doktor napisał rozprawę doktorską na ten temat; na pewno
powstało wiele prac magisterskich czy inżynierskich.
Zdaję sobie sprawę, że opisy konstrukcji poszczególnych systemów zasilania gazem są
przedstawione w sposób niezwykle prosty i każdy, bardziej zaawansowany w wiedzy na
ten temat, czytelnik może czuć spory niedosyt. Jednak moim celem było przedstawienie
możliwie najszerszemu gronu odbiorców całości zagadnienia, wraz z genezą i problemami
dręczącymi użytkowników. Starałem się pisać tak, aby nawet czytelnik nieposiadający
żadnych wiadomości z zakresu mechaniki pojazdowej, zrozumiał, jak taka instalacja
działa. Tych z Państwa, których rozczarowałem i którzy są żądni szerszej wiedzy, odsyłam
do rozdziałów: Strony internetowe  z
ródła oraz y
ródła inne  jestem pewien, że tam można
znalez
ć odpowiedzi na wszystkie postawione sobie pytania.
Dziękuję wszystkim za czas poświecony lekturze i jeśli mają Państwo uwagi (szczególnie
krytyczne) lub pytania  czekam na nie. Dzięki Państwa uwagom, następne wydanie tej
publikacji będzie pełniejsze i bardziej rzeczowe.
Aleksander Sowa
[e-mail]
www.wydawca.net
www.DobryeBook.pl strona 92 z 92