606617106

SPRAWA KSIĄŻKI W NOWEJ USTAWIE PRASOWEJ 65

dana, a tem mniej — książka przeczytana. Wiadomo mi np., że jedno z wydawnictw groszowych zachowało przez długi czas pierwotną wysokość nakładu, jakkolwiek rozprzedawano tylko z początku całość, potem połowę, czwartą część i t. d., z tej prostej przyczyny, że przy mniejszej cyfrze nakładu wydawnictwo przestałoby się opłacać i należałoby zmienić kalkulację dalszych tomików, co było w tym wypadku niemożliwe; liczono zatem na sprzedaż powolną w miarę czasu. Gdyby zresztą udało się zbadać zawartość składów wielkich firm wydawniczych i księgarskich, okazałoby się, że t. zw. resztki nakładów są to w bardzo licznych wypadkach całe prawie nakłady, omal że nietknięte sprzedażą. Dlatego też zestawianie cyfr astronomicznych wydrukowanych egzemplarzy, mających zobrazować ruch kulturalny, należy do zakresu pięknych może, lecz zupełnie nierealnych i pozbawionych wartości naukowej fantazyj.

W sprawie literatury sensacyjno-brukowej byłoby też niejedno do powiedzenia. Najbardziej niepokojące jest dla mnie właśnie to, co stanowi triumf p. Wańkowicza, mianowicie nagłe zniknięcie jej z rynku, jakby za dotknięciem różdżki czarodziejskiej. Czyżby tak gwałtowne podniesienie się poziomu umysłowego szerokich mas? Jest to zbyt piękne na to, ażeby być prawdopodobnem. Muszę wyznać, że nie potępiam w czambuł owej literatury, ponieważ wydaje mi się, że człowiek, który przyzwyczaił się do czytania wogóle, wyrabia w sobie powoli skłonność do subłimowania poziomu swoich zainteresowań i dojdzie z biegiem czasu może nawet do arcydzieł, w każdym zaś razie przekaże swoim dzieciom jakiś błysk zamiłowania do książki. Bo wszak, w myśl zasady, uznanej już za pewnik w działalności oświatowej, tylko taka lektura ma wartość, która odpowiada istniejącym potrzebom duchowym¹. Toteż istotną klęską społeczną jest nie rodzaj lektury, lecz poziom zainteresowań intelektualnych, którym ona odpowiada, natomiast radykalna zmiana w tej dziedzinie w przeciągu dwóch lat, i to za sprawą litera-

PR2EG14D BIBLIOTECZNY I, 1927. 5

1

Por. N. Roubakin, Inłroducłion a la psychologie bibliologique, Paris 1922. — Każdy, kto brał udział w przedwojennej pracy oświatowej, zna naiwny sposób przeciwdziałania zamiłowaniu do lektury pośledniejszego gatunku, polegający na dołączaniu do każdej książki o charakterze rozrywkowym innej, treści naukowej; rezultat łatwy do przewidzenia: książkę naukową zwracano niemal zawsze nieprzeczytaną.