6075430591

i opisać go, przytaczając charakterystyczne zwroty, wyrażenia oraz sformułowania, którymi posługiwali się nauczyciele, rodzice i uczniowie. Podejście takie jest uzasadnione w stanowisku prezentowanym przez S. Nowaka, który uznaje, „że wypowiedź może pełnić funkcję wskaźnika definicyjnego postaw, uczuć i myśli osoby mówiącej, ale także wskaźnika empirycznego wydarzeń lub innych faktów możliwych do zauważenia, o jakich informuje”²³.

Grupę 3. stanowią wskaźniki liczbowe, które pow stały w wyniku zastosowania do badań .Arkusza uspołecznienia dziecka” (M. Przetacznikowej)²⁴ Są to wskaźniki oceny uczniów w różnych kategoriach ich zachowań, dokonyw ane przez wychowawcę klasy poprzez wybór jednej z 5 możliwych odpowiedzi, uszeregowanych według określonego kontinuum cech wskazujących nasilenie danej cechy lub zachowania. Zastosowanie już ustalonych wskaźników pozw oliło na zapewnienie wiary godnych wyników, gdyż ich rzetelność była już udowodniona i zweryfikowana we wcześniejszych badaniach.

Do grupy 4. zaliczyłam wskaźniki odnoszące się do zachowania nauczycieli i uczniów z klas I-III w czasie trwania zajęć zintegrowanych, dostrzegane podczas obserwacji procesu edukacyjnego i dokumentowane w arkuszach obserwacji. Omawiane zagadnienia są integralnym elementem całokształtu pracy nauczyciela oraz ucznia, dlatego rozpatruję je na tle wieloaspektowego procesu dydaktyczno-- wychowawczego.

Wskaźniki do zmiennych szczegółowych

•    Stan piśmiennictwa na temat kształcenia zintegrowanego:

-    sposób definiowania nauki całościowej w literaturze przedmiotu;

-    teoretyczne założenia integracji i nauczania integralnego (psychologiczne oraz pedagogiczne), opisywane w literaturze;

-    sposób opisywania i wyjaśniania, a także zakres treściowy (trafność treściow a pojęcia „integracja” w piśmiennictwie naukowym i metodycznym);

-    kształcenie zintegrowane w dokumentach MEN i podstaw ach programowy ch dla I etapu edukacji;

-    opis integracyjnego nauczania, zakres treściowy pojęcia w wybranej literaturze zagranicznej.

•    Wiedza nauczycieli nauczania początkowego na temat kształcenia zintegrowanego:

-    wypowiedzi nauczycieli w ankiecie, określające źródła wiedzy na temat kształcenia zintegrow anego (np. literatura pedagogiczna, czasopisma metodyczne, materiały o reformie oświaty, kursy, warsztaty, zespoły samokształceniowe, samokształcenie);

-    wypowiedzi nauczycieli w ankiecie, wyrażające ich opinie o przygotowaniu do nauczania zintegrowanego, wyrażone w skali opisowej (dobre przygotowanie

-    mają wiedzę i umiejętności; niewystarczające przygotowanie - braki wiedzy i nieopanowane w sposób zadow alający umiejętności oraz kompetencje; znikome przygotowanie - rażące niedostatki w wiedzy, niewielkie kompetencje);

²³    S. Nowak, Metodologia badań socjologicznych. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1970, s. 116.

²⁴    M. Pizetacznikowa. G. Makiello-Jarża. Psychologia wychowawcza, społeczna i kliniczna Materiały pomocnicze dla zakładów kształcenia nauczycieli przedszkoli, WSiP, Warszawa 1977.

13