6700449336

Rok 3, numer 3(19) Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej kwiecień 1993 Cena: 5tys. zł

Maria Grzędzielska

WSPOMNIENIE LWOWSKIE

WIELKANOCNE

KOLĘDOWANIE

Składanie wielkanocnych życzeń świątecznych przybiera w naszym regionie — zwłaszcza w jego części zachodniej, w okolicach Urzędowa. Niedrzwicy. Puław. Kurowa — formy rzadko już gdzie indziej spotykane, formy kolędowania. Tak właśnie, prawdziwego kolędowania: z chodzeniem grupy kawalerów albo panien po domach, ze śpiewaniem pieśni i wypowiadaniem stosownych formuł, ze zbieraniem datków. „Dyngusowanie" jest sprawą kawalerów, chodzenie z „gaikiem" — sprawą panien. Są to dwa warianty jednego obrzędu, bliskie podlaskim „kono-pielkom", mazowieckiemu chodzeniu „po wykupie", wielkopolskiemu „nowemu latku".

Chłopcy „śmigusiarze" przychodzą zwłaszcza do gospodarzy, gdzie są „ładne panny", nadając wizycie dodatkową funkcję zalotów. „Gaiczarki". dziewczyny z zieloną gałązką, czasem całą choinką ubraną świecidełkami. głoszą pochwałę życia, urodzaju: My z tatkiem wstępujemy, szczęścia, zdrowia wam tyczymy. Dyngusowaniu towarzyszy oblewanie się wodą. to jest w Wielku Niedziele wieczorem — wspomina Krystyna Paczek z Wólki Kątnej. — Jak jest mrok ciemny, wtedy chłopcy ido. bioro koszyk na jajka, chodzą od mieszkania do mieszkania, stają pod oknem i dzwonią, mają trzy dzwonki, i śptewaju. Wtedy wychodzi się i daje się im jajka, albo jak teraz —pieniądze. Stosowana pieśp. znana w wielu wariantach. w przekazie Zofii Korpysy z Żyrzyna brzmi następująco:

My chodzimy po dyndusie i śpiewamy o Jezusie O Jezusie i o Synie. kto w Boga wierzy, ten nie zginie.

W Wielki Czwartek, w Wielki Piątek cierpiał Pan Jezus za nas smutek.

Za nas smutek, za nas rany, bośmy wszyscy chrześcijanie.

dokończenie na stronie 12

Z cyklu

KONDYCJA NAUKI POLSKIEJ

Był dzień dwudziesty czerwca 1945 roku. po pracy i po obiedzie udałam się na „Paryż", jak zwano we Lwowie bazar, stamtąd poszłam na pobliski plac Teodora kupić za sprzedane łachy jakąś żywność. Wieczorem udałam się do pań W-wskich. Inka dziwiła się. że nie pobieram konspiracyjnej gaży jak za okupacji i napomykali, że mi się to należy. Nie pobierałam, ponieważ od czasu lipcowego przełomu nie miałam żadnych kontaktów służbowych z Armią Krajową. Co prawda spotykałam się z jakimiś jej członkami, np. pani Zofia Ł. niedawno poprosiła mnie o przechowanie 30 tysięcy rubli, ale nie powiedziała nic więcej. Z tej wizyty wróciwszy do domu odbywałam ablucje w łazience, gdy moja matka zaalarmowała mnie. że jest jakaś straszna awantura, że przyszli sowie-ciarze i że moja bratowa Irena w popłochu uciekła na parter do pani Trapszo. Chodziło nb. o słynną kiedyś aktorkę — Irenę, obecnie starszą panią. Owszem, przyszli, młoda kobieta i młody człowiek w mundurach, zażądali ode mnie dowodu osobistego (wremiennoje udos-towierienie) i rozpoczęli rewizję w pokoju zajmowanym przez moją matkę i mnie. Dobrali się do szafki u dołu biurka i tam znaleźli ów depozyt pani Zofii. Przytomnie oświadczyłam, że to moje pieniądze, bo sprzedałam biżuterię, której zresztą nie miałam. W szafie z bielizną zakwestionowali dwie rolki ozdobnego cukierniczego papieru oraz zwitek miedzianego drutu. Przy tej okazji zapytali o radiostację, ale ów drucik był nikłym śladem po starym detektorze sprzed wojny. Zebraliśmy się wszyscy w jadalni, powróciła także z parteru Irena. Staś, mój bratanek, był spokojny, ale bardzo uważnie patrzył i słuchał, co się działo. Zdążyłam mamie

Czytelnik

najlepsze życzenia z okazji świąt Wielkiej Nocy

składa

Reai

powiedzieć, że mam dolegliwości po grochowej zupie (aluzja do mojej meliny przy Grochowskiej w r. 1944), co ona właściwie zrozumiała. Spisali protokół, ubrałam się i wyprowadzili mnie z domu. Szliśmy ulicą Zyblikiewicza, po drodze spojrzałam trochę prowokująco na pewien dom, dokąd mnie wprowadziła „Len" i gdzie mieszkała Zosia „Dewajtis". Moja eskorta dała się złapać na to: „A, patrzycie na punkt zebrań". Przeszliśmy na Pełczyńską do siedziby KGB, tam wzięli moje personalia, po czym odprowadzili mnie do więzienia przy ulicy Łąckiego.

Znalazłam się w dużym pustym pokoju na parterze. W lewo obok drzwi leżała kobieta z dzieckiem, wzdłuż poprzecznej ściany za nią dwie kobiety, na wprost między oknami młody mężczyzna. Podniósł się, objaśnił, że jest Rosjaninem, że te dwie panie to Polki, a tamta to kołchoźniczka powracająca z robót w Niemczech. Położyłam się na swoim kocu obok Polek, ale niedługo potem wezwano mnie na śledztwo. Prowadził je wysoki kapitan o nieco skośnych oczach i pociągłej twarzy.

— Od kiedy należeliście do Armii Krajowej?

Milczałam, on zaś wyłożył mi wszystko, co o mnie wiedział. Byłam pod rozkazami „Bohdana", jego sekretarką, miałam pseudonim „Florian” etc. Znał wszystkie sprawy z roku 1943 od września i 1944 do początku lipca, nic dało się przemilczeć żadnego ze znanych mu faktów. Zastanawiałam się dobrą chwilę, jak by to związać i zaczęłam zeznawać.

„Do Organizacji wprowadziła mnie instruktorka wychowania fizycznego Stanisława K.

dokończenie na stronie 5